امید و یاس مردم نسبت به دور جدید مذاکرات هسته‌ای

عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه در پایان ششمین دور مذاکرات هسته‌ای ایران و ۱+۵ در جمع خبرنگاران ایرانی حاضر در وین گفت: «گام اول توافق ژنو شش ماهه بود و اين گام ٢٩ تير تمام مي‌شد و اگر تمدید نمی‌شد تحریم‌ها به جای خود باز می‌گشت و ایران هم می‌توانست به اقدامات خود باز گردد.

در سه روز آخر وقتی به این نتیجه رسیدیم که امکان توافق تا تاريخ ٢٠جولای نیست بحث‌ها را به سمت تمديد گام اول بردیم.» حالا توافق شده است دو میلیارد و هشتصد میلیون دلار دیگر از دارایی‌های بلوکه شده ایران در شش قسط به ایران تحویل داده شود تا مذاکرات ایران و گروه ۵+۱در یک مهلت چهار ماهه ادامه پیدا کند.نتانیاهو درباره نتیجه پایانی مذاکران ژنو۶ می‌گوید: «ما فکر می‌کنیم نباید این پول را به ایران می‌دادند، اگرچه این امتیاز، چیز چندان قابل توجهی هم نیست.»

رویترز در گزارشی اعلام کرده است: «سخنرانی رهبر ایران درباره انرژی هسته‌ای، قابلیت چانه‌زنی نمایندگان ایران را در مذاکرات سطح بالای مربوط به برنامه هسته‌ای این کشور محدود کرده است» و سایت خبری تدبیر و امید تمدید این گفت و گوها را مهم‌ترین دستاورد این دور از گفت و گوها می‌داند.

محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، در مصاحبه‌ای با روزنامه نیویورک تایمز گفته که ایران حاضر است برنامه هسته‌ای خود را برای سه تا هفت سال آینده گسترش ندهد در مقابل، پس از این مدت، همه محدودیت‌های ایران برچیده شود. اما مسئله به این سادگی‌ها که آقای ظریف می‌خواهد نیست. به گفته معاون آقای ظریف، بحث‌های حل نشده در مذاکرات شامل مسائل كليدي مي شود كه از لحاظ محتوایی بیش از ۸۰ درصد متن توافق نهایی ایران و قدرت‌های نظامی برتر جهان را تشکیل می‌دهد.

مردمی که از تکرار گفت‌وگوها گیج و خسته شده‌اند

مشاهدات میدانی و بررسی‌های رسانه‌ای نشان می‌دهند که مردم زیادی در ایران به دلیل طولانی شدن مذاکرات هسته‌ای از پیگیری جزئیات این گفت‌وگوها دلسرد شده‌اند و اخبار مربوطه را به صورت کلی و تیتروار دنبال می‌کنند.

یک شهروند می‌گوید: «ما امید داریم. اگر امید نداشتیم رای نمی‌دادیم. انشاءالله این مذاکرات به جائی که باید برسد، برسد و وضع ایران خوب شود.» این شهروند سالخورده و بازنشسته نظر خود را در مورد روند بعد از کنار رفتن سعید جلیلی و شروع مسئولیت جواد طریف در پرونده هسته‌ای این گونه بیان می‌کند: «راستش من فکر می‌کردم راحت است. از اینطرف تعطیل می‌کنند و از آن طرف تحریم‌ها را بر می‌دارند. وقتی تلویزیون وزیر خارجه را نشان داد که با وزیر خارجه آمریکا دست داد و خندید، من گفتم دیگر تمام است. اگر نمی‌خواستند حل و فصل شود در تلویزیون نشان نمی‌دادند. اما مثل اینکه به این راحتی‌ها نیست و کار دارد هنوز.»

مردم طبقات پائین جامعه از جمله افرادی هستند که طولانی شدن مذاکرات هسته‌ای آنها را خسته و دلسرد کرده است. یک خانم سرپرست خانوار می‌گوید: «حالا ]مذاکرات[باشد یا نباشد فرقی ندارد وقتی چیزی برای ما بهتر نمی‌شود». یک معلم حق‌التدریسی معتقد است مسئله مهم برای مردم امور معیشتی است که تاکنون دولت نتوانسته است دستاوردی در این زمینه داشته باشد. یک نانوا می‌گوید که در قبل از نماز جماعت در مسجد از «زبان کسی که در پشت پرده دست اندر کار است» شنیده که «می خواهند مذاکره را تا انتخابات بعدی طول بدهند تا روحانی دوباره رای بیاورد.» این نانوا اضافه می‌کند: «می‌گفت این مذاکرات الان نمایشی است چون اشتون عوض شده و دیگر کاره‌ای نیست. یکی دیگر قرار است بیاید که طرفدار اسرائیل است و مذاکرات به نتیجه نمی‌رسد.»

حسابدار یک رستوران می‌گوید: «اینجا معمولا تلویزیون روشن است. بیشتر گوش می‌کنم البته….همیشه مذاکره است. یک دفعه یادم هست تلویزیون گفت وزیران امور خارجه اروپا رفته‌اند به هتل وزیر امور خارجه ایران تا امضا کنند و تمام شود ولی چند وقت بعد دوباره گفتند مذاکرات شروع شده است. نمی‌دانم همان پرونده قبلی است یا یک پرونده جدید است.»

آیا مذاکرات بر اقتصاد ایران تاثیر مثبت داشته است؟

بعد از یک سیر نزولی کوتاه مدت در قیمت ارز‌های خارجی به دلیل احتمال دستیابی ایران و ۵+۱ به یک توافق نهایی، حالا شاهد آغاز روند صعودی قیمت ارز در بازار آزاد هستیم. البته تاثیر قیمت ارز بر معیشت مردم ایران تاثیری یک طرفه است. اگر قیمت ارز بالا برود بلافاصله بر قیمت‌ها افزوده می‌شود اما اگر قیمت ارز پائین بیاید امکان ندارد قیمت‌ها در بازار داخلی کاهش بیابد. این گفته مورد تایید چهار خانم خانه‌‌دار، شش خانم کارمند، دو خانم کارگر و چند مردی است که با آنها گفت‌وگو کردم. هر یک از این شهروندان کشورمان با ادبیات و جملاتی متفاوت اعلام کردند که معتقدندکاهش نرخ ارز در اثر حصول به توافق هسته‌ای تاثیری بر «کاهش قیمت‌ها» و «زندگی مردم» ندارد.

یک کارمند پیمانی از سود کارمندان استخدامی دولت از نوسانات قیمت ارز و طلا در ایران در اثر تحریم‌های مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای ایران می‌گوید: «کارمندانی که قرارداد دارند با سابقه بالا در حدود ۴ میلیون تومان حقوق می‌گیرند. اینها هر کدام دو تا خانه دارند، دو تا ماشین دارند. رئیس بخش ما وقتی سکه داشت بالا می‌رفت با زن و بچه‌اش شب پشت در بانک خوابید و نفری ۵ تا سکه خریده‌اند. جداگانه از بازار دلار هم خریده است. جلوی خود ما چندبار تا حالا گفته کاش دوباره توافق به هم بخورد تا ما دوباره یک سود درست و حسابی ببریم. با سود طلا و دلار آن موقع، الان که قیمت خانه پائین آمده یک آپارتمان خریده و گذاشته برای اجاره.»

یک خام منشی از تاثیر نداشتن مذاکرات بر اقتصاد کلان ایران و تبعات آن بر قیمت نیروی کار در ایران می‌گوید: «شرکت ما در زمان تحریم‌ها تقریبا ورشکسته شد. آن زمان حقوق من یک میلیون تومان با بیمه بود. الان با اینکه ارزش پول پائین آمده است حقوق من اندازه حقوق اداره کار است و بیمه من قطع شده است. صاحب شرکت قول داده است وقتی شرکت دوباره جان گرفت حقوق مرا بالا ببرد. فعلاً که خبری نیست. ارزی که آمریکا آزاد کرد تاثیری روی بازار داخلی نگذاشت و قیمت ارز پائین نیامد. قبلاٌ محصولاتی که از کمرگ رد می‌کردیم از قبل فروخته شده بود اما الان یک سوم شرکت‌هایی که با آنها کار می‌کردیم دیگر وجود ندارند و تعطیل شده‌اند. روی همین حساب مشتری نداریم و شرکت ما هم فروش ندارد.»

یک نیروی خدماتیِ‌ِ شرکتی که در بیمارستان کار می‌کند در مقایسه‌ای جالب بین روحانی و احمدی‌نژاد می‌گوید: «این‌ها سیاست است. برای خودشان است. مهم این است که در مملکت ارزانی شود. تلویزیون می‌گوید ما دیگر تورم نداریم. تورم که باعث و بانی گرانی بوده دیگر نیست. زمان احمدی‌نژاد، آمریکا جلوی پول‌ها را بسته بود ولی احمدی‌نژاد به همه یارانه می‌داد، روحانی این همه از آمریکا پول می‌گیرد، می‌ریزند به حسابش؛ ولی مردم می‌گویند قرار است از یک سال دیگر یارانه‌ها قطع بشود.»

یک کارگر روزمزد از دست دادن شغل قبلی خود را ناشی از تحریم‌ها می‌داند و قاطعانه می‌گوید که اگر مذاکرات به نتیجه برسد و تحریم‌ها برداشته شود «دوباره وضعیت کار و کسابی درست می‌شود.» او از آمادگی بسیاری از کارگاه‌ها برای شروع کار خبر می‌دهد و می‌گوید: «روزی که کار گیرم نیاید با موتور می‌روم شهرک صنعتی دنبال کار. این دو سه سال سوت و کور بود. الحمد الله این چند ماه بعضی کارگاه‌ها دارند آب و جارو می‌کنند که به امید خدا وقتی شرایط خوب شد، کار را شروع کنند. به همه‌شان شماره داده‌ام. خدا کند زودتر توافق کنند از این بدبختی بیرون بیائیم.»

موافقان و مخالفان مذاکرات هسته‌ای

یک دانشجوی سال اول دانشگاه در موافقت با روند مذاکرات اتمی می‌گوید: «تنها راهی که برای ایران وجود دارد مذاکره است تا مشکلاتی که در زمان احمدی‌نژاد به وجود آمده است جبران شود.»

در مقابل صاحب یک قلیان‌سرا معتقد است که مذاکرات با «روحیه مردانگی» و «غیرت ایرانی» سازگار نیست. او می‌گوید: «کسی که به خاطر حق خودش با بقیه مذاکره کند ترسو است. شما اگر کسی بیاید و بگوید خانه‌ات مال من است با او مذاکره نمی‌کنی. سفت باید بایستی چون اگر مذاکره کنی با خودشان می‌گویند ترسیده است و می‌شود مالش را گرفت.» این مرد ۴۷ ساله در ادامه می‌گوید: «کشوری که اتمی بشود قدرتمند می‌شود. داشتیم می‌رسیدیم به آخر خط! احمدی‌نژاد خراب کرد و رفت سمت مشایی وگرنه راهش ادامه پیدا می‌کرد و قضیه تمام می‌شد. کسانی که دنبال آمریکا هستند نمی‌دانند دور تا دور ایران را دشمن گرفته است.»

همسر یکی از زندانیان سیاسی ایران معتقد است ادامه روند مذاکرات هسته‌ای باعث می‌شود فشار بر زندانیان سیاسی ایران بیش از این افزایش نیابد. این خانم فکر می‌کند که اگر جمهوری اسلامی با ۵+۱ به توافق برسند، «فضا در داخل بسته می‌شود. مخصوصا زندانی‌‌ها چون گروگان هستند. در قضیه‌ دیدار خانم اشتون با بعضی از فعالان سیاسی، تلافی‌اش را بر سر زندانی‌های سیاسی در آوردند. نمی‌خواهند مسائل حقوق بشر مطرح شود.»

یک روزنامه‌‌نگار سیاسی که اکنون به دلیل نداشتن شغل مرتبط با تجربه خود مجبور به کار در یک هفته نامه پزشکی شده است اعتقاد دارد خروج سریع‌تر ایران از وضعیت بحرانی به نفع مردم و دگراندیشان ایران است. او می‌گوید:«خیلی ساده اگر بخواهم بگویم، مسئولان خاکستری در کشور ما در شرایط بحرانی دچار شور حسینی می‌شوند. در اینجور مواقع تصمیمات عجیب و غریب می‌گیرند.» او ادامه می‌دهد: «در مرحله اول، اعلام آزاد شدن یک مقدار از پول‌های بلوک شده خیلی در توجیه مذاکره موثر بود. در مرحله دوم این مسئله که بعد از ۳۵ سال، آمریکا تحریم هوائی ایران را برداشته ممکن بود تاثیر گذار باشد اما نتوانست جلب توجه کند.

یک امتیاز خوب و دارای بعد روانی لازم است که مخالفان مذاکره در ایران احساس پیروزی کنند. اینطوری دیگر سنگ‌اندازی نمی‌کنند و مذاکرات سریع‌تر به نتیجه می‌رسد. این خطر وجود دارد که مردم احساس کنند مذاکرات بی‌فایده است آن وقت دولت آقای روحانی اهرمی برای فشار بر مخالفان مذاکره ندارد و رفتارهای ضد منافع ملی کشور شروع می‌شود.»

یک خانم ۴۱ ساله که از فعالان یک ان‌جی‌او محیط زیستی است درباره خطر روی‌گرداندن مردم از «افراد معقول» صحبت می‌کند و می‌گوید: «این حرف که در انتخابات بعدی سعید جلیلی می‌آیند به نظرم اشتباه است. در ایران سابقه نداشته است که رئیس جمهور چهار ساله باشد ولی انتخابات دو دوره بعد حتما قالیباف یا جلیلی نامزد می‌شود. اهمیت زیادی دارد که مردم بفهمند این مذاکرات روی زندگی آنها تاثیر دارد. به طور مثال اگر تحریم نفتی ایران برداشته شود نفت صادر می‌شود و دیگر برای خالی کردن مخازن و کشتی‌‌‌ها، بنزین بی کیفیت و سرطان‌زا تولید نمی‌شود.» این خانم در ادامه می‌گوید: «دولت اشتباه می‌کند که دنبال تعامل با نمایندگان مجلس فعلی است. به جای این کار بهتر است به مردم توضیح بدهد که اگر مذاکرات شکست بخورد تقصیر مجلس است.»

یک دست فروش معتقد است تحریم خوب است چون باعث می‌شود دولت «برای آنکه صدای مردم را بیاندازد به مردم سبد کالا بدهد.» در مقابل کارگر یک داروخانه معتقد است «تحریم‌ها مهم‌ترین دلیل سختی زندگی مردم ایران هستند و برای رفع تحریم‌ها باید مذاکرات هسته‌ای به نتیجه برسد. او می‌گوید: «ایران همه کارهایی را که باید انجام بدهد را طبق مفاد توافقنامه با گروه ۵+۱ انجام داده است و به نتیجه نرسیدن توافق نهایی به دلیل بهانه‌های فرانسه است.» این شهروند کشورمان معتقد است: «آمریکا دارد ضعف نشان می‌دهد. کشوری مثل فرانسه در جایگاهی نیست که جلوی توافق را بگیرد. نمی‌دانم چرا آمریکا، فرانسه را کنترل نمی‌کند.»

یک مهندس برق از دخالت روحانیون در امور تخصصی بسیار عصبانی است و می‌گوید: «وقتی می‌بینم در برنامه‌های تلویزیونی، مجلس و روزنامه‌ها می‌آیند و درباره همه چیز اظهارنظر می‌کنند دچار حمله عصبی می‌شوم. برای خامنه‌ای یک کاغذ نوشته‌اند و معلوم بود نمی‌تواند درست بخواند. او چه می‌داند واحد “سو” چه چیزی است؟ به درخواست چه کسی می‌گوید باید ۱۹۰ هزار سو ظرفیت غنی سازی داشته باشیم؟ خودش که حساب نکرده و این چیزها را نمی‌فهمد، درخواست سازمان انرژی اتمی هم نبوده است؛ پس برای اینکه مذارکرات به نتیجه نرسد بهانه درست کرد.»

یک جوان مذهبی ضمن تشکر از روحانی و تیم مذاکره کننده هسته‌ای، آنها را «بچه‌های انقلاب» خواند ولی معتقد بود که نتیجه مذاکرات در نهایت به ضرر ایران است زیرا «ما به جای آنکه به تولید توجه کنیم و سعی کنیم از نظر واردات خودکفا شویم! فقط به فکر برداشتن تحریم‌ها و قرارداد با خارجی‌ها هستیم.»

یک پارچه فروش می‌گوید: «توافق هسته‌ای باعث قوی‌تر شدن آخوندها می‌شود» و یک راننده تاکسی معتقد است «همینطور یواش یواش مذاکره کننده بهتر از این است که یکی مثل جلیلی گند بزند به مملکت.» یک مرد مذهبی ۴۱ ساله نرمش تیم مذاکره ایران در مسئله هسته‌ای را عامل «یاغی شدن کشورهای همسایه» می‌داند و معتقد است جواد ظریف باعث شده است آمریکا و متحدانش فکر کنند ایران ضعیف شده است و نیاز به مذاکره دارد.»

کارمند یک کارگزاری بیمه می‌گوید «جوری رفتار می‌کنند انگار مردم به مذاکره نیاز دارند در صورتی که اگر وضع نظام به هم نریخته بود راضی نمی‌شدند مذاکره را یک جوری بکنند که نتیجه بدهد! »

یک سرباز وظیفه آرزو می‌کند که «مذاکره زودتر تمام شود و با آمریکا صلح بکنیم.» او هشدار می‌دهد که «به خدا اگر جنگ بکنیم شکست می‌خوریم. پول غذا ندارند، حقوق ما را دیر می‌دهند… امکاناتِ اسلحه هم صفر هستیم!» اما یک ساعت‌ساز معتقد است دیر یا زود مذاکرات به نتیجه می‌‌رسد و «طولانی شدن مذاکرات به این دلیل است که بهانه خوبی است که وزیر امور خارجه ایران و آمریکا با هم دیدار کنند.»

یک شهروند ۶۱ ساله می‌گوید مذاکرات «از نظر دیپلماسی خوب است». صاحب یک مغازه لوازم آرایش فکر می‌‌کند: «مسئله ایران و آمریکا با این چیزها حل نمی‌شود و مذاکرات برای این است که سر آمریکا خلوت شود تا حساب جمهوری اسلامی را برسد.» یک پیرمرد ۶۹ ساله آخرین فردی است که از او درباره مذاکرات هسته‌ای ایران با گروه ۵+۱ نظرخواهی می‌‌کنم. او می‌‌گوید: «از هر چیزی می‌‌ترسیدیم سرمان آمد. آخوندها با آمریکائی‌ها ساخت و پاخت کردند و دیگر توپ هم تکان‌شان نمی‌دهد. هر رژیمی با آمریکا دوست باشد دیگر زور کسی نمی‌رسد که آنرا عوض کند.»