فروغ.ن.تمیمی- نمیتوانم نگاه از نگاه بیبیعایشه بردارم. هردو به هم خیره شدهایم. خشم و اندوه من با پرسشی قاطعانه در نگاه او تلاقی میکند. در برابر پرتره بزرگی از بیبی عایشه، دختری افغانی که تنها هجدهسال دارد، ایستادهام. زنی زیبا با پوستی گندمی، موهای سیاه، شالی به رنگ بنفش بر سر، با سوراخی بر چهره! با بینی بریده شده، با لبانی نیمهباز و خشمی فروخورده، با پرسشی و شهادتی در چشم.
چشمان درشت و هنوز پرغرورش به سادگی از تو میپرسند: «چرا؟» این پرسش چندینبار در ذهن من تکرار میشود و سرم را به دوران میاندازد. درواقع عایشه از من و تمام دنیا میپرسد. انگار میگوید: «خوب به من نگاه کن، مطمئن هستم که هرگز مرا فراموش نخواهی کرد.»
این همان حرفی است که دیوید برنت، رئیس ژوری انتخاب بهترین عکسهای مطبوعات سال ۲۰۱۰ زده است. اگر بخواهیم ۱۰ عکسی را که هرگز فراموش نخواهیم کرد نام ببریم. بدون شک عکس بیبیعایشه یکی از آنهاست. عایشه مرا بهیاد آمنه میاندازد؛ دختر دانشجوی ایرانی که قربانی خشونت کور، ابراز قدرت و انتقامگیری خواستگاری شد که جواب رد شنیده بود. او بر اثر اسیدی که توسط مجید موحدی به صورتش پاشیده شد، بینایی و زیباییاش را از دست داد.
اما حتی این عکس فوقالعاده بازگوکننده تمامی تراژدی عایشه نیست. گیسوی بلند و پرپشت عایشه گوشهای بریدهشدهاش را پوشاندهاند. سر و صورت مثله شده او تاوان فرار از دست مردی خشن و سرکوبگر است. شوهری این زن جوان او را به جرم تحمل نکردن «جیره» خشونت روزانه، از خانه مادریاش میدزدد و بعد با بریدن گوشها و دماغ او مزد اعتراض و نافرمانیاش را کف دستش میگذارد.
جودی بیبر، عکاس این عکس، اهل آفریقای جنوبی است؛ عکاسی هنرمند که سال پیش تنها سه ساعت وقت داشت تا چند عکس از بیبی عایشه بگیرد. او در همین مدت کوتاه توانست اعتماد او را جلب کند و به نوعی به عایشه بگوید که نه فقط برای ثبت ظلمی که بر او رفته، بلکه برای نشان دادن زیبایی، بیگناهی و قدرت روحیاش ازاو عکس میگیرد؛ برای ثبت چهره زشت خشونتی از او عکس میگیرد که با فرهنگ غیرت و ناموسپرستی عجین شده است؛ برای افشاگری، رساندن فریاد اعتراض عایشه و همه زنانی که قربانی خشونت خانگی و جنسی هستند، از او عکس میگیرد … و به این ترتیب یکی از تکاندهندهترین تصاویر این سالها خلق و در ذهن ما حک میشود.
عکاس هنرمند در کشاکش ثبت واقعیت تلخ زندگی این زن نه فقط با نشان دادن حفره دهان گشوده به جای بینی، بلکه با نمایش برندگی نگاه عایشه با پرسش «خوب به من نگاه کن، مطمئن هستم که هرگز مرا فراموش نخواهی کرد»، ما را با این فاجعه درگیر میکند. این نگاه با همه دنیا حرف میزند.
خطوط زشت برجای مانده از بریدگی چاقو در تقابل با زیبایی و معصومیت بیبی عایشه بیننده را میخکوب و مبهوت میکند. نگاهش متهم میکند. دادخواهی میکند. میگوید مرا فراموش نخواهی کرد. نگاهم را با خود خواهی برد و هربار که خبری در مورد عایشهها و آمنهها خواندی، چشمان مرا مجسم خواهی کرد.
جودی بیبر، با این پرتره، بیبی عایشه را به شمایلی مقدس بدل کرده است؛ و البته به مانیفستی جهانی علیه خشونت و بیرحمی روا شده بر جسم و روح زنانه.
بیبیعایشه دوازده ساله بوده که همراه با خواهرش برای پایان دادن به نزاع و تسویه حساب میان دوطایفه پشتون به عقد دونفر از جنگجویان طالبان در استان اروزگان در میآیند.
او در هفده سالگی به خاطر خشونت بیش از حد شوهر ازخانه فرار میکند و به مادرش پناه میبرد؛ فراری که بدون مجازات نمیماند. بیبی عایشه توسط شوهر و برادرشوهرش شبانه دزدیده و بعد با دماغ و گوش بریده در دامنه کوهی پیدا میشود.
او پس از آن تحت حمایت سازمان زنان افغانستان قرار میگیرد و برای جراحی ترمیمی به آمریکا منتقل میشود.
پرتره بیبی عایشه در کنار بهترین عکسهای برگزیده رسانهای سال ۲۰۱۰ در نمایشگاه «ورد پرس فتو» در کلیسای بزرگ قدیمی درآمستردام به نمایش گذاشته شد.
عکس بیبی عایشه برنده جایزه اول عکس مطبوعات در سال ۲۰۱۰ و هم برنده اول در بخش پرترههاست. جودی بیبر تاکنون هشت جایزه بینالمللی دیگر را هم از آن خود کرده است.