رژه افتخار ترنس‌ها در مرکز شهر تورنتو تماشاچی زیادی ندارد، خبری از دوربین‌های مردم نیست که عکس یادگاری می‌گیرند، تبلیغات تجاری جایی ندارد و شعارهای رژه سیاسی‌اند. رژه ترنس‌ها جدا از رژه اصلی دگرباشان جنسی، در پایان هفته افتخار (۲۶-۱۹ ژوئن) در تورنتو برگزار شد و شعارهای امسال به آغاز جنبش حق‌خواهی دگرباشان جنسی بازگشت: «اینجا هستیم، کوییر هستیم، با ما سرشاخ نشوید».
شعار مربوط به سال ۱۹۶۹ و اعتراضات خیابانی دگرباشان جنسی در آمریکا و در اعتراض به خشونت پلیس است. آنها که به خیابان آمدند، پلیس و سیاست گذاری‌های تادیبی و ضد دگرباشان جنسی را خطاب قرار دادند که ما اینجاییم، «منحرف» (کوییر) هم هستیم، با ما سرشاخ نشوید.
رژه افتخار ترنس‌ها، برنامه‌ای که برای نهمین سال جاری در پایان ماه ژوئن ۲۰۱۷ برگزار شد، مهم‌ترین رویداد هفته دگرباشان جنسی در کانادا بود. چراکه پس از ۱۲ سال تلاش مستمر و پنج لایحه که در مجلس این کشور رای نیاوردند، نهایت لایحه‌ای که به لایحه «حقوق انسانی ترنس‌ها» مشهور شده در مجلس کانادا رأی آورد و قانون شد.
لایحه C- ۱۶ که یک هفته مانده به رژه قانون شد، متممی به قانون حقوق بشر و قانون جزای کانادا اضافه می‌کند که به‌موجب آن تبعیض به خاطر هویت، بیان یا اجراگری جنسیتی نقض حقوق بشر فرد تراجنسیتی است. قانون جزا هم این را مشخصا خواهد گفت که خشونت به افراد به دلیل هویت یا بیان جنسیتی (به شکل پوشش یا رفتار) از جرائم نفرت‌ورزی محسوب می‌شود.
«با خیال راحت‌تر، زن خواهم شد»
توا، جوان ۱۶ سالهای که با هم‌مدرسه‌ای‌هایش به رژه آمده، میان جنسی به دنیا آمده است. پس از چندین عمل جراحی، هورمن‌درمانی که از سنین کودکی او آغاز شد او از جنسیتی که خانواده‌اش برای او انتخاب کرده راحت نبوده است: «در کودکی وقتی از من مشاورها یا مادرم می‌پرسیدند چه می‌خواهی مدام فکر می‌کردم که باید بگویم پسرم که همه را خوشحال کنم.»
توا اکنون مراحل تطبیق جنسیتی را طی می‌کند و خود را زن می‌داند: «خشونت‌ها به میان‌جنسی‌ها، به ترنس‌ها از کودکی آغاز می‌شود. این قانون شاید زندگی همه ما را در همین لحظه تغییر ندهد. مطمئن هستم که خشونت‌ها ادامه‌دار است. به‌مرور زمان اما می‌دانیم که قانون با ماست و کمک خواهد کرد. پلیس، دادگاه‌ها و سازمان‌های دولتی هم به مرور زمان در می‌یابند که این قانون باید اجرایی شود.»
بیشتر جوانان ترنسی که همراه با توا رژه می‌روند از خشونت‌هایی که در مدرسه یا در کودکی در خانه تجربه کرده‌اند، داستان‌ها برای گفتن دارند. نبیل ترنس مرد است و در لبنان به دنیا آمده: «من فکر می‌کردم که چون در یک خانواده مسیحی متعصب در خاورمیانه به دنیا آمدم است که کودکی پردردسری داشتم. با مهاجرت به کانادا در کودکی فهمیدم که نه دردسرها در مدارس اینجا هم ادامه دارد و به همه باید توضیح بدهم که چرا با وجود اینکه دختر هستم، پسرانه‌ام.»
او در ادامه می‌گوید: «کلاس نهم بودم که برای خودم در مدرسه دوست دختر پیدا کردم. دو پسر قلدر در مدرسه کتکم زدند و بعد شکایت کردند که دوست دختر گرفته است. مشاور مدرسه به آنها که من را کتک زدند حداقل مقابل من چیزی نگفت اما من را مجبور کردند که به طور مداوم پیش روان‌درمانگر مدرسه بروم. از آن بدتر خانواده‌ام هم نرفتند پیگر شوند که بچه ما چرا کتک خورده است. اینکه دوست دختر گرفته بودم برای خانواده نگران‌کننده‌تر از موضوع کتک خوردنم بود.»
در یک پژوهش آماری که سازمان حقوق بشری «ایگل کانادا» در سال ۲۰۱۱ انجام داد، ۷۴ درصد از نوجوانان ترنس گفتند که در مدارس کانادا خشونت کلامی تجربه کرده‌اند. ۳۷ درصد هم گفتند که مورد آزار و اذیت‌های جنسی و جسمی قرار گرفته‌اند.
توا که با هم‌مدرسه‌ای‌هایش به رژه آمده، می‌گوید: «من که زن هستم و با خودم راحتم. اما حالا که لایحه C- ۱۶ تصویب شد، با خیال راحت‌تری، زن‌تر خواهم شد.»
کلیب از گروه «زندگی سیاهان اهمیت دارد» به خوشبینی توا انتقاد دارد و می‌گوید که «خیلی بیشتر از یک قانون “ترنس‌ها هم آدم هستند” لازم است. نمی‌گویم تغییر قانون علیه تبعیض و نفرت مهم نیست. ولی اثرات تاریخی تبعیض بلندمدت یک شبه تغییر نخواهد کرد. همان‌طور که برای سیاهان نکرد و خشونت پلیس همچنان سده‌ها پس از برده داری ادامه دارد.»
نوال هم که ترنس‌های رنگین‌پوست است با کلیب موافق است و می‌گوید تبعیض جدی در فقر ترنس‌هاست «ترنس‌ها هرگز دسترسی برابر به بازار کار نداشتند و ندارند.»
نوال در ادامه می گوید: «مشکلات زیاد هستند و این لایحه توجه خاصی به این مشکلات ندارد: مثل بچه‌های ترنس که از مدارس و خانه‌ها فرار می‌کنند، بی‌خانمانی، بی‌کاری، مشکلات روحی، عدم دسترسی به خدمات دارویی، مشاور و روان‌درمانگر. اینها با یک خط اضافه کردن به قانون حل نخواهند شد و نیاز به برنامه و بودجه حمایتی هست.»
قانون چگونه تغییر خواهد کرد؟
قانون جدید حقوق بشر و مجازات کانادا هویت جنسیتی را قرار است فرای زن و مرد بپذیرد. تغییر هنوز ممکن نشده اما تصویب شده است.
قانون حقوق بشر و جزا، هویت ترنس (ترا یا فراجنسیتی) و همچنین هویت میان‌جنسی را به دارا بودن هیچ مدرک پزشکی یا نامه رسمی منوط نمی‌کند و آن را این‌گونه تعریف می‌کند که هویت مربوط به درک شخصی فرد از جنسیتش، اجراگری جنسیتی و بیان جنسیتی فرد است.
بنا به قانون جزای جدید اگر فردی به دلیل هویت جنسیتی یا بیان جنسیتی و یا اجراگری جنسیتی مورد تبعیض، قرار بگیرد یا با او از روی تعصب یا نفرت رفتار شود، قانون نقض شده است. اما به طور کلی خشونت به دیگری به دلیل هویت یا بیان جنسیتی، در دسته جرائم نفرت‌ورزی نسبت به یک اقلیت حمایت‌شده است که یعنی فرد بیشتر از خشونت به یک فرد عادی مجازات خواهد شد. میزان مجازات را دادگاه بنا به قانونی که نوشته خواهد شد، مشخص می‌کند.
متمم اضافه شده به قانون مجازات و حقوق بشر کانادا در مرحله اول از تبعیض علیه افراد تراجنسی، تراجنسیتی و میان‌جنسی در محل کار و مراکز عمومی مثل بانک‌ها، ادارات دولتی، اداره پلیس، فرودگاه و… جلوگیری خواهد کرد. مبارزه با تبعیض و خشونت در بخش خصوصی کار و در روابط بین انسان‌ها عملا در مرحله بعد است و بدون فرهنگ سازی و اطلاع رسانی در مورد این قانون ممکن نخواهد شد.
اصل پیام اما روشن است: کانادایی‌ها نباید بر اساس هویت جنسیتی یا بیان جنسیتی با تعصب، تبعیض یا نفرت مواجه شوند.
پلیس که زمانی خشونت می‌کرده
جامعه دگرباشان جنسی به شکل تاریخی دل خوشی از نیروهای پلیس ندارد چرا که پلیس زمانی حافظ قوانین دگرجنس‌گراهراسی بودند که اکنون تغییر کرده‌اند اما دیدگاه همجنس‌گراهاس در میان نیروهای پلیس نیازمند کار فرهنگی و آموزشی بیشتر است.
با مداخله و درخواست دگرباشان جنسی گروه «زندگی سیاه‌ها اهمیت دارد»، سال ۲۰۱۷ اولین سالی است که پلیس و نیروهای نظامی در رژه افتخار با لباس فرم و اسلحه نیامدند.
این گروه به تبعیض‌های نژادپرستانه درون‌گروهی حساسیت دارند معتقدند پلیس به عنوان بازوی تأدیبی و اجرایی نظام سیاسی هرگز به شکل تاریخی با نیروهای اقلیت مهربان نبوده و لازم نیست که نماد این پلیسی بودن سیاست در رژه افتخار گروه‌های اقلیت جایگاه داشته باشد.
رژه افتخار امسال از مشارکت نیروهای پلیس که همجنس‌گرا، دوجنس‌گرا، تراجنسیتی، میان‌جنسی و یا حامی گروه‌های دگرباش جنسی هستند استقبال کرد اما هیئت اجرایی رژه گفتند که لباس فرم و اسلحه در رژه جایگاه ندارد.
مایک، مرد همجنس‌گرایی که برای حمایت از دوستان ترنسش در رژه شرکت کرده است می‌گوید: «پارسال گروه سیاه‌ها به رژه اصلی آمدند و رژه را بستند. بست در خیابان نشستند و جلوی روال عادی برنامه را گرفتند. بعد هم یک سری قول گرفتند که یک قول این بود که پلیس نباید شرکت کند. اول همه خیلی عصبانی شدند که چرا اینها برنامه را به‌هم‌ریخته‌اند. بعد فکر کردیم دیدم، خب این هم نوعی مقاومت است. ما خودمان این راه را رفتیم حالا مقابل مقاومت گروه‌های دیگر بیاستیم؟ همجنس‌گرا بودن با همجنس‌گرای سیاه بودن فرق دارد و ما باید این تفاوت را به رسمیت بشناسیم.»
کلیب از حامیان گروه «زندگی سیاه‌ها اهمیت دارد» می‌گوید که جنبش دگرباشان جنسی بیشتر بر حقوق مرد همجنس‌گرای سفید پوست تمرکز دارد: «فکر می‌کنند که چون جریان غالب فرهنگی مردان سفیدپوست همجنس‌گرا هستند که بیشتر از لحاظ اقتصادی هم موفق هستند، باید رژه‌های مرفه و پررونق برنامه‌ریزی کنند. یعنی همه آنچه باید برای آن بجنگیم تمام شده و دیگر کاری نمانده جز رژه آنچنانی؟ نه! این طور نیست. خیلی کارها مانده از جمله اینکه باید روح مبارزه به این رژه‌ها بازگردد. همه‌چیز مصرف‌گرایی و زیبایی نیست.»
بازگشت به اصل مبارزه
حمایت از بازگشت به اصل مبارزه مخصوص رژه ترنس‌ها در تورنتو نیست. در ایالات متحده آمریکا هم با روی کار آمدن محافظه‌کاران در کاخ سفید و قدرت گرفتن بیشترشان در مجلس نمایندگان، بسیاری از حقوق دگرباشان جنسی به خطر افتاده است. از این رو در رگ جشن‌های افتخار در آمریکا هم روح مبارزاتی در حال جریان گرفتن است.
رژه‌های اعتراضی و شعارهای سیاسی سالهای ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۰ جای خود را به رژه‌هایی داده‌اند که پس از قانونی شدن ازدواج دو همجنس باهم، انگار دیگر مطالبه‌ای نداشتند؛ تبدیل شده بودند به مکانی برای رقص و شادی و تبلیغ کالاها.
اما چرا بازگشت به اصل؟ اعتراضات خیابانی دگرباشان جنسی آمریکایی که برای چند روز در اواخر ماه ژوئن سال ۱۹۶۹ در خیابان‌های شهر نیویورک ادامه داشت، از رخدادهای مهم تاریخ جنبش دگرباشان جنسی در آمریکا و سراسر جهان محسوب می‌شود.
شب ۲۸ ژوئن سال ۱۹۶۹، پلیس نیویورک به رستورانی به نام «استون وال» که پاتق ترنس‌ها در محله «گرینویچ ویلج» نیویورک بود برای سرکوب آنها حمله کرد. پس از این واقعه، در اعتراض به حمله پلیس چندین اعتراض خیابانی ابتدا در نیویورک و سپس در شهرهای مختلف آمریکا، شکل گرفت که منجر به درگیری با پلیس شد. شعارهای مهم این اعتراض‌ها شعار معروف «ما کوییر هستیم، اینجا هستیم، با ما سرشاخ نشوید» بود که در سال ۲۰۱۷ مجدد به رژه بازگشته است.
مهرنوش احمدی که همراه با گروه چلتکه در رژه‌های زنان همجنس‌گرا کرده می‌گوید: «به نظرم مهم است که تاریخچه رژه افتخار را فراموش نکنیم و نسبت به جریانی که سعی می‌کند رژه افتخار را فقط به یک پارتی تقلیل بدهند حساس باشیم. بهتر است آگاه باشیم نسبت به جریانی که مسائل زندگی ما را دست‌مایه‌ای برای تبلیغ برای شرکت‌های بزرگ، بانک‌ها و برندها می‌کند. نباید بگذاریم که جشن افتخار از معنی اصلیش که تظاهرات برای حق‌خواهی هست تهی بشود.»
موضوع تجاری کردن رژه دگرباشان جنسی سال‌هاست که مطرح است و خوبی‌ها و بدی‌های خودش را دارد. شرکت‌ها و برندهای معروف و ثروتمند پول می‌آورند و در ازای تبلیغ کالاها، پولشان خرج رژه افتخار می‌شود. از طرفی اما این برندها و تجارت‌ها موجب شده‌اند که توجه مردم دگرجنس‌گرا هم به موضوع حق‌خواهی دگرباشان جنسی بیشتر شود.
اما ترنس‌ها، میان جنسی‌ها و زنان همجنس‌گرا به شکل متوسط از دیگر دگرباشان جنسی فقیرتر هستند و مسائل مختص خود، مثل تبعیض‌های جنسیتی زنان و ترنس‌ها در محل کار همچنان مطرح است.
در رژه تجاری شده اصلی، مسائل فقیرترها دیده نمی‌شود و اغلب به حاشیه رانده می‌شود. فقیرترها به کمک برندها و تجارت‌ها نیاز ندارند. مسائل آنها بدون کمک‌های اجتماعی و دولتی حل نخواهد شد. در این میان افراد دیگری هم هستند که در حاشیه جامعه دگرباشان جنسی زندگی می‌کنند. مانند مهاجران و پناهندگان که مسائل آنها هم در زرق و برق تجاری رژه اصلی گم می‌شود.