علی ربیعی، وزیر تعاون،کار و رفاه اجتماعی این روزها به شدت درگیر سفر به مناطق مختلف ایران، افتتاح پروژه‌ها و گفتگو با رسانه‌هاست. در روزهای گذشته ربیعی در چندین مصاحبه تلویزیونی، سخنرانی و کنفرانس مطبوعاتی عملکرد دولت یازدهم و وزارتخانه تحت مسئولیت خود در زمینه بیکاری، فقر و حاشیه‌نشینی را تشریح کرده و چشم‌انداز ۴ سال پیش رو را کم و بیش ترسیم کرده است.
شمار بیکاران ایران چقدر است؟ وزیر کار پاسخی برای این سوال نداشت، همانگونه که قادر به تعریف خط فقر نبود. زیرا معیاری برای سنجش این مفاهیم وجود ندارد: «یکی از گرفتاری ما نبود نظریه است». با این حال او تا حدودی ابعاد فقر و بیکاری و چشم‌انداز ایجاد مشاغل و کاهش فقر را ترسیم کرد.
به گفته ربیعی کاهش فقر و ایجاد عدالت اجتماعی «جزو دغدغه‌های مقام معظم رهبری» است و «دولت یازدهم نیز برای کاهش فقر و درمان گام‌های اساسی برداشته، دستمزدها را از نرخ تورم پیشی داده»، با این حال سطح زندگی مردم در شهرهای بزرگ پایین آمده و در هر خانه‌ای ۳ تا ۴ بیکار هست.
رفع بیکاری، بیمه درمانی و بازنشستگی وابسته با ایجاد مشاغل است، ایجاد مشاغل مستلزم سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی است. رشد اقتصادی هست، اما در این دوران نتوانستیم رشدی را داشته باشیم که تولید را راه اندازی کند و به سمت استخدام نیروی کار برویم. تنها رشد اقتصادی کافی نیست، ایجاد رفاه در گرو بزرگ شدن اقتصاد است و این خود در گرو ۷۰۰ هزارمیلیارد تومان اعتبار است اما محدودیت منابع بانکی و جذب سرمایه گذاری خارجی هست. در یک کلام: «کشور دارای شرایط خاص است».
فقر و حاشیه نشینی
وزیر کار در یک برنامه گفتگوی ویژه خبری صدا و سیما در پاسخ به این سوال که خط فقر کجاست، گفت: «این سوال مانند این است که نرخ بیکاری چقدر است؟ معتقد هستم یکی از گرفتاری ما نبود نظریه است.»
او اما تعداد حاشیه‌نشینان را می‌دانست.
سو تغذیه و بی‌بهره بودن از بهداشت و درمان مشکلات شناخته شده حاشیه‌نشینان هستند. علی ربیعی در جهت توضیح اقدامات دولت یازدهم برای رفع فقر برطرف کردن یا کاهش فقر به کارهای انجام شده برای حاشیه‌نشینان اشاره کرد.
او گفت دولت یازدهم برای ارتقای بهداشت و درمان یازده میلیون حاشیه‌نشینان ایران گام‌های اساسی برداشته است: ۲۰۰ هزار زن باردار و حدود ۱۷۰ هزار کودک در چهار سال اخیر زیر پوشش غذایی قرار گرفته‌اند، حاشیه‌نشینان بیمه درمانی شده‌اند، در مهد کودک‌های این مناطق غذای گرم توزیع شده و کودکان بازمانده از تحصیل تحت پوشش قرار گرفته‌اند.
هزینه کردیم، فقر کم نشد
به رغم اقداماتی که ربیعی در مورد حاشیه‌نشینان به آن اشاره کرد، آمار دولتی حاکی از افزایش فقر و شکاف میان فقر و ثروت در چهار سال گذشته است.
وزیر کار که از «گام‌های اساسی» دولت یازدهم در زمینه کاهش فقر یاد کرده بود در گفتگوی دیگری افزود که اقدامات دولت برای کاهش فقر کارآمد نبوده است: «بیش از ۲۰۰هزار میلیارد تومان در رفاه هزینه کردیم. کم پول برای رفاه نگذاشتیم، این پول کمی نیست اما فقر کم نشد.» و در جای دیگری گفت:«در شهرهای بزرگ قدرت خرید مردم کاهش پیدا کرده است.»
آمار رسمی گفته وزیر کار را تایید می کند. گزارش‌های بانک مرکزی از جمله آخرین آن نشان از افزایش «ضریب جینی» دارد که معیاری برای توزیع درآمد و افزایش آن به معنای افزایش اختلاف درآمد است.
۳ الی ۴ بیکار در هر خانه
بیکاری، علل وجود میلیون‌ها بیکار و چشم‌انداز رفع بیکاری از اجزای ثابت سخنان ربیعی در تریبون‌های مختلف است.
فشرده سخنان وزیر کار این است که رکود طولانی که پس از جنگ ایران و عراق بر اقتصاد ایران حاکم بوده، به ایجاد «بیکاری تجمیعی» منجر شده است و برای جبران آن لازم است اقتصاد کشور ۲۰ الی ۳۰ سال رشدی بیش از ۶ درصد داشته باشد.
بنا بر آمار دولتی، اقتصاد ایران در سال‌های اخیر رشدی بیش از ۶ درصد داشته است. چه میزان شغل ایجاد شده است؟
ربیعی به زبان آمار پاسخ داد: «آخرین آمار بهار ۹۵ الی ۹۶ توسط مرکز آمار منتشر شد، ۷۰۰ هزار شغل در کشور ایجاد شده است اما خودش را در رشد اقتصادی کشور نشان نمی‌دهد». و تاکید کرد: «رشد اقتصادی اثر ملموسی را در زندگی افراد ندارد».
او کمی بعد به این سوال که آیا اساسا عملی کردن وعده دولت مبنی بر ایجاد یک میلیون شغل در سال ممکن است، چنین پاسخ داد: «بله شغل، شغل است. تعداد شغل‌های ایجاد شده بنابر دفترچه‌های تامین اجتماعی ۲۲ هزار شغل است که ۱۴ هزار از آن دفترچه تامین اجتماعی گرفتند. منتهی شرایط طوری است که آنقدر بیکاری زیاد شده که این ایجاد شغل‌ها دیده نمی‌شود.»
ربیعی که پیش‌تر گفته بود نمی‌توان میزان بیکاری را تعیین کرد، بر مبنای مشاهدات خود البته معیاری برای سنجش بیکاری بدست داد. «احساس شغل» هست، اما شغل نیست: «در هر خانه‌ای که وارد می‌شوید ۳ الی ۴ نفر بیکار هستند. نرخ مشارکت در واقع احساسی که افراد برای پیدا کردن شغل دارند زیاد شده و میزان شغلی که ایجاد می‌شود پاسخگو نیست».
دوران سپری شده استخدام
در یک برنامه خبری ویژه صدا و سیما وزیر کار به روند تعطیل کارخانه‌ها و بیکاری کارگران اشاره کرد: تعداد زیادی از کارشناسان اقتصادی و فعالان بازار کار خبر از تعدیل نیروهای بسیاری از شرکت‌ها دارند . شاهد کلام برای تعدیل تعداد زیادی از نیروی کار تعطیلی بنگاه‌های تولیدی ماست. ارج، داروگر، آزمایش، پارس الکتریک، پلی‌اکریل اصفهان، کاشی ایرانا، ماشین‌سازی تبریز، ایستک، تولی پرس، دوچرخه‌سازی ایساک، قند ورامین، روغن‌نباتی‌قو، چیت‌سازی ری و ایران چوب.
طبق اظهار مقامات رسمی و تشکل‌های کارگری نزدیک به دولت دوازده میلیون از ۱۳ میلیون کارگران ایران با قراردادهای موقت کار می‌کنند.
ربیعی به دفاع از قراردادهای موقت برخاست و برای رفع هرگونه سو تفاهم تاکید کرد: «یک عده‌ای همچنان فکر می‌کنند شغل یعنی استخدام اما دیگر این دوره تمام شده است. شغل استخدام دولتی دیگر خیلی اندک شده است. مفهوم شغل کاذب اشتباه شده است. این شغل‌ها کذب نیستند. شغل کاذب یعنی شخصی به جای ۱۰ ساعت کار کردن ۲ ساعت کار کند.»
چشم‌انداز
ربیعی با ذکر این که «البته قبول داریم که در این دوران نتوانستیم رشدی را داشته باشیم که تولید را راه اندازی کند و به سمت استخدام نیروی کار برویم» برنامه آینده برای ایجاد تحرک در اقتصاد و لذا ایجاد اشتغال را چنین ترسیم کرد: «برنامه‌ای را داریم که جاهایی پرکشش بازار نسبت به اشتغال را دولت تحریک کند. مانند پوشاک یا ای سی تی [فن آوری اطلاعات و ارتباطات]».
وزیر کار در جای دیگری از به خطر افتادن بیمه درمانی و بازنشستگی در اثر کاهشد اشتغال ابراز نگرانی و تاکید کرد: باید«بتوانیم همبستگی بین بیمه درمان را با بیمه بازنشستگی داشته باشیم، افراد به سرکار بروند از محل کار حق بیمه بگیرند و درمان را از آن دهیم. باید این چرخه را کامل کنیم. باید چرخه درمان را به چرخه شغل پیوند دهیم. اگر اینکار انجام نشود هزینه درمان در کشور به قدری زیاد خواهد شد که میانه راه دچار مشکل خواهیم شد.»
ربیعی: «کاهش فقر و افزایش رفاه در کنار مهار تورم نیازمند رشد اقتصادی هشت درصدی و حدود ۷۰۰ هزارمیلیارد تومان اعتبار است که با توجه به محدودیت منابع بانکی باید از طریق جذب سرمایه گذاری خارجی و تجمیع سرمایه‌های اندک مردمی تامین شود.»
به گفته وزیر کار توسعه اقتصاد به تنهایی کافی نیست بلکه «افزایش رفاه در کنار بزرگ شدن اقتصاد باید مد نظر قرار گیرد.»