اشکان پارسا – در هفته‌های اخیر سرنخ خبرهای ایران بیشتر به خارج از مرزهای جغرافیایی ایران می‌رسید و وزن تحولات سیاست خارجی بیش از خبرهای داخلی بود.
هفته گذشته نیز اوضاع بر همین منوال بود و خبر توافق ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای انجام گفت‌وگوهای تازه، ادعای ایران برای شبیه‌سازی یک پهپاد آمریکایی، حمله سایبری به سیستم‌های رایانه‌ای وزارت نفت و درگیری مرزی میان سپاه پاسداران و نیروهای گروه نظامی پژاک از جمله مهم‌ترین تحولاتی بود که در نهایت به سیاست خارجی ارتباط می‌یافت.
در داخل کشور اما اختلاف میان محافظه‌کاران خبر اصلی رسانه‌ها بود و هفته گذشته در جریان این نزاع‌ها یک پیروزی برای دولتی‌ها رقم خورد و سعید مرتضوی توانست به رغم مخالفت‌های فراوان در مجلس شورای اسلامی بر کرسی ریاست سازمان تامین اجتماعی تکیه بزند.
تحول خبرساز دیگر را آیت الله ناصر مکارم شیرازی رقم زد و انتقاد‌هایش از سپاه پاسداران با حساسیت و توجه رسانه‌ای فراوانی همراه شد. رادیو زمانه در «نبض سیاست» این هفته مجموعه این خبر‌ها را با نگاهی خبری – تحلیلی دنبال کرده‌است.
مذاکرات تازه، امیدهای تازه
دور تازه گفت‌وگوهای ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار است دو هفته بعد یعنی در روزهای ۲۴ و ۲۵ اردیبهشت در وین برگزار شود، گفت‌وگوهایی که انتظار می‌رود گامی تازه در راستای تلاش برای حل و فصل مناقشه بر سر برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی باشد.
روزنامه «لس‌آنجلس تایمز» روز جمعه (هشت اردیبهشت) به نقل از مقامات ارشد دولت آمریکا گزارش داده بود که ایالات متحده با غنی سازی اورانیوم تا غلظت 5 درصد در ایران موافقت کرده‌است، امری که می‌تواند یکی از گره‌های عمده در پرونده ایران را باز کند.
خبر برگزاری این نشست را «علی اصغر سلطانیه» نماینده دائم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی جمعه گذشته (هشت اردیبهشت) اعلام کرد.
یک روز پیش از آن نیز خبرگزاری رویترز گزارش داده بود که ایران با ارسال نامه‌ای به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، برای از سرگیری گفت‌وگوها با آژانس اعلام آمادگی کرده‌است.
این مذاکرات متعاقب نشست ماه گذشته میان ایران و اعضای گروه 1+5 (اعضای دائم شورای امنیت به همراه آلمان) انجام می‌شود و از این جهت اهمیت دارد که آمادگی ایران را برای تعامل با آژانس انرژی اتمی به نمایش می‌گذارد. قدرت‌های غربی از ایران می‌خواهند که پذیرای نظارت‌های بیشتری از سوی بازرسان این نهاد باشد و پروتکل الحاقی آژانس مبنی بر بازدیدهای سرزده از سایت‌های اتمی خود را بپذیرد.
دور بعدی گفت‌وگوها میان ایران و اعضای گروه 1+5 نیز قرار است روز 3 خرداد در شهر بغداد برگزار شود و برخی رسانه‌ها گزارش داده‌اند که نشست آینده می‌تواند زمینه‌های توافق بر سر برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی را فراهم کند.
روزنامه «لس‌آنجلس تایمز» در همین زمینه روز جمعه (هشت اردیبهشت) به نقل از مقامات ارشد دولت آمریکا گزارش داده بود که ایالات متحده با غنی سازی اورانیوم تا غلظت 5 درصد در ایران موافقت کرده‌است، امری که می‌تواند یکی از گره‌های عمده در پرونده ایران را باز کند.
گزارش‌هایی هم هست که از آمادگی ایران برای پیوستن به پروتکل الحاقی حکایت دارد. اگر این گزارش‌ها درست باشد، دست‌یابی به توافق‌های اولیه درباره برنامه هسته‌ای ایران دور از ذهن نخواهد بود، اما هنوز متغیرهای فراوانی وجود دارد که امکان خوشبینی بیش از حد نسبت به گفت‌وگوهای آتی را نمی‌دهد.
مهم‌ترین عامل اختلاف در حال حاضر مساله تحریم‌هاست.
ایران می‌گوید که غرب باید به نشانه حسن نیت این تحریم‌ها را لغو کند حال آن‌که قدرت‌های غربی می‌گویند مادامی که فعالیت‌های بحث‌برانگیز اتمی ایران ادامه دارد، لغو تحریم‌ها معنی نخواهد داشت.
آتشی تازه در جنگی قدیمی
نزاع میان سپاه پاسداران و اعضای حزب حیات آزاد کردستان (پژاک) در هفته گذشته به قربانی شدن چهار مامور سپاه و زخمی شدن چهار نفر دیگر منجر شد. این درگیری روز سه‌شنبه (پنج اردیبهشت) در شهرستان پاوه روی داد و پس از آن شهر حالتی نظامی به خود گرفت.
ایران می‌گوید، پژاک یک حزب تروریستی و جدایی‌طلب است و در نقطه مقابل، اعضای پژاک نیز جمهوری اسلامی را متهم می‌کنند که در طول حیات خود به صورت سیستماتیک حقوق کرد‌ها را سرکوب کرده‌است.
این درگیری در واقع بخشی از رشته اقدام‌های نظامی است که نیروهای دولتی ایران و اعضای پژاک طی سال‌های گذشته به آان دست زده‌اند. ایران می‌گوید، پژاک یک حزب تروریستی و جدایی‌طلب است و در نقطه مقابل، اعضای پژاک نیز جمهوری اسلامی را متهم می‌کند که در طول حیات خود به صورت سیستماتیک حقوق کرد‌ها را سرکوب کرده و آنها را از حقوق شهروندی خود محروم ساخته‌است.
فضای نظامی و پلیسی حاکم بر شهرهای کردنشین که بیشتر شامل شهرهای مرزی ایران می‌شوند، به خودی خود باعث بالا گرفتن آتش درگیری‌ها طی سال‌های اخیر بوده‌است. حملات گاه و بی‌گاه طرفین علیه یکدیگر نیز امکان آشتی و مصالحه را به حداقل رسانده‌است.
انتظار می‌رود اینک نیروهای سپاه پاسداران به تلافی حملات گروه پژاک دست به اقدام نظامی بزنند و بار دیگر آتش جنگ را شعله‌ور کنند.
بحران در وزارت نفت
وزارت نفت ایران هفته گذشته را در یک آماده باش کامل به سر برد. این وزارتخانه با یک جنگ سایبری روبه‌رو شد و ویروسی با منبعی ناشناخته توانست برای چهار روز پیاپی امنیت دستگاه‌های رایانه‌ای وزارت نفت را مختل کند.
حمله اینترنتی روز یکشنبه (سه اردیبهشت) اتفاق افتاد و گستره آن به حدی بود که سامانه اینترنتی در مناطق عملیاتی خارک، بهرگان، سیری، لاوان، قشم و کیش قطع شد.
«علی نیکزاد رهبر»، سخنگوی وزارت نفت در این روز ضمن اعتراف به این حمله سایبری گفت: “ویروس، مادربرد کامپیوتر‌ها را سوزانده و برای پاک کردن اطلاعات اقدام کرده‌است.”
او در عین حال گفت که “اطلاعات اساسی این وزارتخانه صدمه ندیده‌است.”
خبر حمله به سیستم‌های رایانه‌ای وزارت نفت بازتاب وسیعی در رسانه‌های بین‌المللی داشت. این خبر از این جهت مورد توجه قرار گرفت که صنعت نفت ایران تحت تحریم‌های جهانی است و حمله ویروسی به تاسیسات این وزارتخانه به احتمال زیاد بخشی از تلاش‌ها برای تضعیف موقعیت ایران در مبادلات نفتی بوده‌است.
با این همه ایران می‌گوید که حمله سایبری اخیر نتوانسته‌است تاثیر زیادی روی امنیت شبکه‌های وزارت نفت بگذارد و «مددالله محمد‌نژاد» جانشین وزیر نفت در حوزه پدافند غیرعامل نیز خبر از شناسایی ماهیت حمله و شناسایی عوامل آن داده‌است. اما مشخص نیست که این اظهار نظر بخشی از تلاش برای آرام نشان دادن شرایط است یا این که واقعا تکنسین‌های سایبری ایران توانسته‌اند مشکل را رفع کنند.
جنگ زیر پوستی
جنگ اطلاعاتی و امنیتی میان ایران و ایالات متحده به شکلی آشکار طی ماه‌های اخیر افزایش یافته و فضای به وجود آمده میان دو کشور بسیاری از تحلیل‌گران را به یاد دوران «جنگ سرد» انداخته‌است. تازه‌ترین تحول در این حوزه مربوط به ادعای ایران برای شبیه‌سازی یک پهپاد آمریکایی است.
ماجرا در واقع از ۱۳ آذرماه سال گذشته آغاز شد، زمانی که رسانه‌های ایران گزارش کردند، نیروهای مسلح این کشور توانسته‌اند “یک فروند پرنده هدایت‌پذیر از دور، پَهپاد، متعلق به‌امریکا” (آر کیو ۱۷۰) را که در حوالی شهر کاشمر، در عمق ۲۲۵ کیلومتری خاک ایران، در حال پرواز بوده با “اندکی خسارت” در اختیار بگیرند.
ایران از این اقدام به شکل تبلیغاتی بهره‌برداری کرد و شنبه هفته گذشته (دو اردیبهشت) “امیر علی حاجی‌زاده”، فرمانده نیروی هوافضای سپاه گفت که “ایران به تمام اطلاعات ذخیره شده در هواپیمای بدون سرنشین (پَهپاد) آمریکا که در ایران سقوط کرده دست یافته‌است” و افزود که “متخصصان الکترونیک سپاه ساخت نمونه این پهپاد را آغاز کرده‌اند.”
این خبر نیز با آب و تاب فراوانی در رسانه‌های حامی حکومت بازتاب یافت اما ادعای مقام‌های ایران از سوی طرف آمریکایی زیر سوال رفت و «جو لیبرمن»، از سناتورهای بانفوذ آمریکایی روز یکشنبه (سوم اردیبهشت)، اظهارات سپاه پاسداران ایران در مورد “آغاز نمونه‌سازی از هواپیمای بی‌سرنشین آمریکایی” را “رجزخوانی” نامید و با اشاره به اظهارنظرهای مقام‌های ایران گفت که آنها “در رجزخوانی سابقه‌دار هستند.”
لئون پانه تا، وزیر دفاع آمریکا نیز روز دوشنبه (چهار اردیبهشت) گفت: “بر اساس تجربیاتم می‌توانم بگویم که توانایی آنها (ایرانی‌ها) درباره آن‌چه که می‌گویند انجام داده‌اند، به طور جدی زیر سوال است.”
مجموعه این کنش و واکنش‌ها نشان‌دهنده جنگی پنهان میان ایران و ایالات متحده است که کماکان خود را در وجهی اطلاعاتی و امنیتی نمایش می‌دهد، جنگی که در آن دو طرف بیش از هر چیز در صدد نشان دادن توانمندی‌های خود هستند.
پایانِ ماجراهای مرتضوی
پس از هفته‌ها تنش‌های ادامه‌دار میان قوه مجریه و قوه مقننه سرانجام «سعید مرتضوی» در پست ریاست سازمان تامین اجتماعی ابقا شد و یک شکست آشکار دیگر برای منتقدان «محمود احمدی‌نژاد» در مجلس شورای اسلامی رقم خورد.
مرتضوی در یک سناریوی هماهنگ شده به نمایندگان وعده استعفا داد و آنها را از پی‌گیری استیضاح وزیر کار منصرف کرد اما در نهایت به کار خود بازگشت و نقشه نمایندگان را نقش بر آب کرد.
منتقدان احمدی‌نژاد پیش‌تر هشدار داده بودند که اگر «عبدالرضا شیخ‌السلامی»، وزیر کار، رفاه و تامین اجتماعی حاضر به برکناری مرتضوی از ریاست سازمان تامین اجتماعی نباشد، او را استیضاح خواهند کرد. آنها، مرتضوی را به دلیل اتهام‌هایش در پرونده بازداشت کهریزک و برخی اتهام‌های مالی فاقد صلاحیت برای نشستن بر کرسی ریاست سازمان تامین اجتماعی می‌دانند. اما تلاش این گروه از نمایندگان مجلس برای استیضاح وزیر کار دو هفته پیش ناکام ماند.
این ناکامی ناشی از اعتماد آنها به قول شرف سعید مرتضوی برای کناره‌گیری از سمت خود بود. نمایندگان می‌گفتند که اگر مرتضوی استعفا دهد دیگر نیازی به استیضاح وزیر کار نخواهد بود.
مرتضوی در یک سناریوی هماهنگ شده به نمایندگان وعده استعفا داد و آنها را از پی‌گیری استیضاح وزیر کار منصرف کرد اما در نهایت به کار خود بازگشت و نقشه نمایندگان را نقش بر آب کرد.
روز دوشنبه (چهار اردیبهشت) نیز «محمدقیوم دهقانی»، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، در گفت‌وگو با خبرگزاری کار ایران از ماندگار شدن مرتضوی در پست تازه خود خبر داد و گفت که “موضع وزیر کار، تعاون و امور اجتماعی نسبت به انتصاب آقای مرتضوی این است که وی در سازمان تامین اجتماعی ماندنی خواهد بود.”
این اتفاق یک برد تمام عیار برای دولت احمدی‌نژاد تلقی می‌شود که بار دیگر حرف خود را در مقابل قوه مقننه به کرسی نشاند و منتقدانش در مجلس را خلع سلاح کرد.
نشانه‌های تنش
زمزمه‌های اختلاف میان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و برخی از مراجع بلندپایه تقلید در ایران از مدت‌ها پیش مطرح است اما هفته گذشته آیت الله «ناصر مکارم شیرازی» از مراجع نزدیک به حکومت طی یک اظهار نظر علنی به انتقاد از سپاه پرداخت که این انتقاد در واقع به معنای پرده‌بردای از اختلاف‌ها با سپاه بود.
او روز سه شنبه (شش اردیبهشت) در جریان دیدار مسئولان ارشد سپاه قم با وی گفت: “تجربه نشان داده که مردم مرجعیت را رها نمی‌کنند و اگر خدایی نکرده در یک جا ولو نادر (با مراجع) مقابله شد، مرجعیت را ترجیح می‌دهند و برای خودشان (مقابله‌کنندگان) مشکل ایجاد می‌شود.”
او در بخش دیگری از سخنان خود گفت: “گاهی ممکن است برخی از سپاهیان گرفتار مکتب‌های عرفانی کاذب شوند. از این رو باید مراقب باشند که سپاهیان در دام آنها گرفتار نشوند. گاهی شنیده شده که برخی افراد از بس که می‌خواهند عارف باشند در دام این مکتب‌ها گرفتار شده‌اند. به‌خصوص اگر یک فرمانده سپاه در دام یکی از مدعیان کاذب عرفان و عرفان‌های نوظهور غیر اسلامی بیفتد و علاقه‌مند شود این مسئله خطرآفرین است.”
انتقادهای این مرجع تقلید با واکنش «علی سعیدی»، نماینده ولی فقیه در سپاه روبه‌رو شد و وی ضمن تکذیب کدورت و جدایی میان این نهاد با مرجعیت اعلام کرد که “سپاه هیچ گونه مرزبندی با مراجع حامی نظام ندارد و البته با مراجعی که در برابر نظام ایستاده‌اند، حرف دارد.”
او همچنین گفت که “این مسائل ناشی از اطلاعات غلطی است که برخی عناصر مسئله‌دار با مراجع مطرح می‌کنند و ما حتما خدمت ایشان (آیت الله مکارم شیرازی) می‌رسیم و مسائل را رفع می‌کنیم.”
نماینده ولی فقیه در سپاه پاسداران البته اشاره‌ای به این نکرده بود که چه کسانی و با چه اهدافی در صدد تخریب روابط مراجع و سپاه پاسداران هستند، اما از اشاره آیت الله مکارم شیرازی نسبت به گرایش برخی اعضای سپاه به “مکتب‌های عرفانی” می‌توان حدس زد که انتقاد او به احتمال زیاد متوجه سپاهیانی است که به دولت احمدی‌نژاد نزدیک هستند.
برخی نزدیکان احمدی‌نژاد متهم هستند که با گرایش به مکتب‌های عرفانی در صدد حذف روحانیون از نظام جمهوری اسلامی برآمده‌اند. در ادبیات حامیان حکومت از این گروه با عنوان «جریان انحرافی» یاد می‌شود و مراجع طرفدار نظام نیز طی دو سال گذشته بار‌ها نسبت به نفوذ این جریان در مناصب استراتژیک سیاسی و نظامی هشدار داده‌اند.