خبرگزاری رویترز به نقل از چندین منبع مطلع گزارش داده است که میانجیگران غربی در حال تلاش برای ترغیب ایران و ایالات متحده برای همکاری در زمینه امنیت افغانستان هستند. تصمیم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده برای خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان امکانی برای گشودن یک کانال ارتباطی جدید میان تهران و واشنگتن فراهم آورده است. اما هنوز مشخص نیست که دو کشور تا چه حد به این امکان پاسخ مثبت خواهند داد.
به گزارش خبرگزاری «رویترز»، و به نقل از یک منبع مطلع، میانجیگران غربی طی ماه‌های گذشته پیام‌هایی میان واشنگتن و تهران رد و بدل کرده‌اند، به این امید که دو طرف را پیرامون موضوع افغانستان بر سر میز مذاکره بیاورند. یک منبع مطلع که در جریان این رایزنی‌های دیپلماتیک بود به شرط فاش نشدن نامش به رویترز گفته است: «افغانستان جایی است که زمین مشترک در آن وجود دارد.»
کاخ سفید و وزارت خارجه آمریکا در این مورد اظهار نظری نکردند.
ایران رسماً هر گونه گفت‌وگوی پشت‌پرده‌ای با ایالات متحده بر سر هر گونه موضوعی را رد کرده است.
ایالات متحده و ایران منافع مشترکی در افغانستان دارند. از جمله هر دو می‌خواهند که خروج بیش از ۲۰ هزار نیروی خارجی به رهبری ایالات متحده از افغانستان، به جنگ داخلی در این کشور دامن نزند، و به بازگشت حاکمیت سختگیرانه اسلامیِ طالبان منجر نشود، و زمینه گسترشِ القاعده یا هر گروه افراط‌گرای سنی‌مذهب را فراهم نکند.
علاوه بر این، تهران که اقتصادش زیر فشار تحریم‌های ایالات متحده قرار دارد، می‌خواهد مانع فرار و مهاجرت افغان‌ها به ایران شود. جنگ‌های افغانستان در دهه‌های گذشته به تهران نشان داده که اگر جنگ و خونریزی فزونی بگیرد، مهاجرت نیز شدت خواهد یافت.
ترامپ و تهران نفع مشترک دیگری نیز دارند: هر دو می‌خواهند که نیروهای آمریکایی از افغانستان خارج شوند.
با این حال هنوز نشانه‌ای وجود ندارد که تهران یا واشنگتن حاضرند اختلافات خود بر سر برنامه هسته‌ای و فعالیت‌ها و ائتلاف‌هایشان در آسیای میانه را به خاطر همکاری بر سر افغانستان کنار بگذارند.
پیام ایران به واشنگتن: به طالبان «برتری سیاسی» ندهید
رویترز پیامی را مشاهده کرده که به واشنگتن ارسال شده و در آن نگرانی‌های ایران بر سر مذاکرت دولت ترامپ با طالبان مطرح شده است.
یک مقام ارشد ایران در این پیام گفته است که زلمی خلیل‌زاد فرستاده ویژه آمریکا در امور افغانستان «میان‌برهایی فوقِ ماجراجویانه برای گفتگوی مستقیم با طالبان» زده است.
در این پیام همچنین آمده، که رویکرد ایالات متحده موجب شده که طالبان (که در حال حاضر به لحاظ نظامی در حال دستیابی به اهدافش است)، از «برتری سیاسی» نیز برخوردار شود. بر اساس این پیام، طالبان به میانجیگران ایرانی گفته است که آنها «هیچ چیز کمتر از یک دولت با حاکمیت طالبان را نمی‌پذیرند»، و می‌خواهند یک «امارت اسلامی» را اداره کنند.
ایران با سبقه شیعی‌اش همواره نگران گروه سنی‌مذهب طالبان بوده است. دو طرف ــ در سال ۱۹۹۸ و وقتی که طالبان هشت دیپلمات ایرانی و یک ژورنالیست را کشت ــ ممکن بود با یکدیگر وارد جنگ شوند.
کانال پشت‌پرده
راه مستقیم گفتگو میان ایران و ایالات متحده با رویکرد دو کشور در ماه‌های گذشته در تضاد خواهد بود. تنش‌های تهران و واشنگتن نزدیک بود آنها را به آستانه جنگ بکشاند؛ ایران ژوئن گذشته (خرداد) یک پهپاد بدون‌سرنشین آمریکایی را در خلیج فارس سرنگون کرد، و ترامپ گفت که حمله هوایی به ایران را فقط به خاطر مسائل انسان‌دوستانه متوقف کرده است. ادعایی که برخی کارشناسان سیاست و دیپلماسی در مورد آن تردید نشان دادند.
دو منبع مطلع گفته اند که ایران تنها به شرطی با ایالات متحده گفتگو خواهد کرد که تحریم‌های حداکثری لغو شوند. تحریم‌های آمریکا با هدف صفر کردن صادرات نفت ایران اعمال شده اند، و نفت اصلی‌ترین منبع درآمد این کشور است.
بر اساس پیامی که ایران به ایالات متحده منتقل کرده، مقامات ایران فکر می‌کنند که یک فرایند صلح جدید باید آغاز شود که در آن دولت افغانستان نقشی «مسلط» ایفا کند.
منابع مطلع گفته اند که چندین مورد تلاش برای ایجاد کانال‌های ارتباطی صورت گرفته است. این امید وجود دارد که همکاری بر سر افغانستان به کاهش تنش‌های دو کشور ــ که با خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای (برنامه جامع اقدام مشترک ۲۰۱۵) بالا گرفت ــ منجر شود.
یک منبع مطلع به رویترز گفته است که اگر واشنگتن از موضع برابر و بر اساس منافع مشترک در افغانستان خواهان مذاکره با ایران باشد، ایران حاضر است که گفتگو کند، اما در حال حاضر ایالات متحده منکر هر گونه منافع مشترک میان دو کشور بر سر افغانستان است.
گفته شده که مایک پمپئو، وزیر امور خارجه و جان بولتون مشاور امنیت ملی کاخ سفید مخالف هر گونه معافیت تحریم‌ها برای ایران هستند و با گفت وگو بر سر افغانستان نیز مخالفت کرده اند. آنها معتقدند که ایران در برابر خواست‌های ایالات متحده کوتاه خواهد آمد. وزارت خارجه آمریکا در این باره اظهار نظری نکرد.
یک مقام سابق افغان اشاره کرد که بعد از حمله آمریکا به افغانستان در سال ۲۰۰۱ که به سقوط طالبان منجر شد، ایران روابطی با طالبان ایجاد کرده که می‌تواند به شکل دادن به یک توافق صلح و خروج موفق نیروهای ایالات متحده کمک کند.
علی جلالی، اولین وزیر داخله در افغانستان بعد از طالبان، گفت که «ایران می‌تواند خیلی ارزشمند باشد»، و «این فرصت خیلی خوبی برای ایران است.»
روابط تهران با طالبان در سطحی بالاست و این کشور برای خانواده برخی از شورشیان جایی امن و مطمئن محسوب می‌شود. مقامات غربی گفته اند که ایران منابع نظامی محدودی در اختیار طالبان گذاشته تا فشارها بر نیروهای ایالات متحده به خصوص در مرز ایران ادامه پیدا کند.
پمپئو ایران را متهم به «توطئه مشترک» با طالبان کرده است. اما تهران در دولت مستقر در کابل نیز نفوذ دارد و این دولت را بیش از دو دهه حمایت کرده است.
ایران روابط نزدیکی با هزاره‌های شیعی مذهب دارد، که سومین گروه بزرگ قومی افغانستان محسوب می‌شوند و زیر ضرب و فشار گروه‌های سنی‌مذهب افراط‌گرا نیز هستند.
بنابر گفته کارشناسان واشنگتن و تهران هیچکدام نمی‌خواهند که گروه‌های افراط‌گرای اهل سنت به خصوص گروه‌های نزدیک به دولت اسلامی موسوم به داعش در افغانستان پایگاهی قوی پیدا کنند.
در نهایت حضور ایران در هر گونه توافق صلح افغانستان، هنوز سوالی بی‌پاسخ است.
رایان کروکر، سفیر سابق ایالات متحده در کابل می‌گوید: «من خیلی مشکوکم که آنها (میانجیگران) بتوانند کاری از پیش ببرند… به خاطر سیاستی که این دولت (دولت ترامپ) در مورد ایران در پیش گرفته است.»