انتخابات مجلس شورای اسلامی دوم اسفند، کمتر از سه ماه دیگر برگزار خواهد شد. گروه‌های سیاسی درون حکومت به تکاپو افتاده اند و در حال تعیین لیست و بحث بر سر استراتژی انتخاباتی هستند. با وجود این، بحث مردم در فضای سیاسی ایران تمرکزی بر انتخابات ندارد و شوک سرکوب خونین اعتراض‌های آبان هنوز برطرف نشده است.
با توجه به نتیجه آخرین نظرسنجی زمانه درباره انتخابات اسفند در پرتوی اعتراض‌های آبان، گرانی بنزین، ناتوانی مجلس در عمل به وظیفه قانونی‌اش در مورد این سیاست‌گذاری و نیز ناتوانی‌اش در صدابخشیدن به معترضان و مقابله با کشتار آنها، نگاه مردم به مجلس را بیش از پیش منفی کرده است. بیش از ۹۰ درصد پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی زمانه نه تنها در انتخابات اسفند شرکت نخواهند کرد، بلکه مجلس را یا «نمایشی» و «بدون جایگاه موثر» میدانند، و یا تنها کارکرد آن را «حفظ و بقای نظام» به شمار می‌آورند.
شمار کسانی که «تحریم» را یک انتخاب سیاسی فعالانه میدانند، پس از اعتراض‌ها ۱۵ درصد افزایش یافته است.
با وجود این، تفاوت‌های معناداری بین پاسخ‌دهندگان خارج و داخل ایران درباره همبستگی با خود اعتراض‌ها و نیز جایگاه مجلس در ایران دیده می‌شود.
نظرسنجی درباره انتخابات مجلس در پرتوِ اعتراض‌های آبان ۹۸، از پنج‌شنبه ۵ دسامبر / ۱۴ آذر برای اعضای پنل نظرسنجی زمانه، و جمعه ۶ دسامبر / ۱۵ آذر برای عموم مخاطبان آغاز شد و تا دوشنبه ۹ دسامبر / ۱۸ آذر به طول انجامید. در مجموع، ۴۸۳ مخاطب (۳۲۶ تن به طور کامل و ۱۵۷ تن به طور ناقص) به پرسش‌های زمانه پاسخ گفتند.
مبنای این تحلیل پاسخ‌های کامل (۳۲۶ تن) است که ۷۰ درصد آنها داخل ایران زندگی می‌کنند. دامنه خطای این نظرسنجی پنج درصد است.
همبستگی با اعتراض‌های آبان: تفاوت معنادار داخل و خارج
براساس تصمیم سران سه قوه در جلسه موسوم به هماهنگی سران قوا قیمت بنزین از بامداد جمعه ۲۴ آبان در ایران سه برابر شد. این آغازگر اعتراض‌هایی سراسری شد که فراتر از گرانی رفت، به سرعت در جای‌جای ایران گسترش یافت و به تظاهراتی ضدحکومتی بدل شد.
در این اعتراض‌ها بنا به آمار سازمان عفو بین‌الملل دست‌کم ۲۰۸ تن در چهار روز کشته شدند. به علاوه، صدها تن مجروح شده اند و هزاران تن بازداشت. آمار دقیقی از مجروحان و دستگیرشدگان در دست نیست. حکومت در زمان اعتراض‌ها اینترنت و ارتباطات تلفنی با خارج ایران را قطع کرد.
علی‌رغم همبستگی اکثریت پاسخ‌دهندگان با اعتراض‌های آبان، تفاوت معناداری بین پاسخ‌دهندگان داخل و خارج ایران وجود دارد.
در پاسخ به این پرسش که «آیا با اعتراض‌های سراسری آبان ۹۸ همراهی کرده اید یا همبستگی دارید؟»، ۷۶,۵ درصد از پاسخ‌دهندگان ساکن ایران پاسخ مثبت داده‌اند، نزدیک به ۱۳ درصد از اعتراض‌ها حمایت نمی‌کنند، و ۱۰,۵ درصد نیز گفته اند که اصلاً اعتراضات را دنبال نکرده اند.
در مقابل، ۹۴ درصد ساکنان خارج ایران می‌گویند حامی اعتراض‌ها هستند و ۶ درصد بقیه مخالفند. در میان ایرانیان خارج کشور که به نظرسنجی زمانه پاسخ داده اند، همگی اخبار اعتراض‌ها را دنبال کرده اند.
مجلس و اعتراض‌ها: تفاوت معنادار داخل و خارج
دولت حسن روحانی از ابتدای دوره جدید ریاست‌جمهوری او به دنبال افزایش نرخ بنزین بود. رئیس دولت جمهوری اسلامی خود در یکی از سخنرانی‌هایش پس از اعتراض‌های آبان تصدیق کرد که از ۱۳۹۵ به دنبال افزایش نرخ بنزین بوده.
تلاش‌های دولت برای افزایش قیمت بنزین در سال‌ها ۹۶ و ۹۷ با مخالفت مجلس روبرو شد. با وجود این، تصمیم‌گیری برای گرانی بنزین در شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران سه قوه، موسوم به «اتاق جنگ اقتصادی» رخ داد. این شورا در قانون اساسی جمهوری اسلامی جایگاهی ندارد و نقش‌هایی فراتر از قانون اساسی برای رئیس قوه قضائیه ــ که نباید دخالتی در سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری در این زمینه داشته باشد ــ قایل می‌شود.
این اتفاق نشان داد که مجلس چندان تأثیری در تصمیم‌گیری‌ها ندارد و اجرانشدن طرح در سال‌های گذشته نیز احتمالاً به دلیل مخالفت مجلس نبوده است.
اکثریت پاسخ‌دهندگان به پرسش‌های زمانه نیز ــ چه داخل و چه خارج ایران ــ برای مجلس جایگاه ویژه‌ای قائل نیستند اما بر سر مسئولیت مجلس در وقوع اعتراض‌های آبان اختلاف دارند.
نیمی از پاسخ‌دهندگان ساکن ایران معتقدند که مجلس جایگاه مؤثری ندارد و نمایشی است اما در میان ساکنان خارج کشور، ۳۵ درصد از پاسخ‌دهندگان چنین نظری دارند.
در عوض، ۵۵ درصد پاسخ‌دهندگان ساکن خارج بر این باورند که تنها کارکرد مجلس حفظ و بقای نظام جمهوری اسلامی است و رساندن صدای مردم را وظیفه خود نمی‌داند. این نگاه سرتاسر بدبیانه در میان ۴۴ درصد از پاسخ‌دهندگان ساکنان داخل کشور نیز وجود دارد.
حدود ۲۲ درصد از داخل‌نشین‌ها و تقریباً به همان میزان، ۲۰ درصد از خارج‌نشین‌ها می‌گویند مجلس قادر به دگرگون کردن اوضاع نیست، اما نقشی حداقلی در تصمیم‌گیری‌های کلان ایفا می‌کند.
۱۸,۵ درصد در داخل کشور و ۲۴ درصد در خارج کشور مجلس را نمایشی میدانند اما همزمان می‌پذیرند که مجلس گهگاه به خاطر حضور چند فرد شجاع‌تر به عنوان نماینده در آن، اثرگذار می‌شود.
تنها هفت درصد در میان مجموع پاسخ‌دهندگان می‌پذیرند که مجلس می‌تواند انعکاس هرچند ضعیفی از صدای مردم در برابر حاکمان باشد.
در پاسخ به این پرسش که «آیا مجلس را در بروز وضعیت فعلی در کشور مسئول می‌دانید؟»، از میان ساکنان ایران، حدود ۲۱ درصد می‌گویند که مجلس می‌توانست عملکرد بهتری داشته باشد. در مقابل، ۳۱,۵ درصد معتقدند که «مجلس در جمهوری اسلامی اختیاری ندارد». اکثریتی ۴۸ درصدی اما بر این باورند که «مجلس حتی اگر بی‌اختیار باشد، بخشی از حکومت و مسئول است».
نظر ساکنان خارج ایران بار دیگر تفاوت معناداری با شهروندان داخل کشور دارد. شمار بسیار کمتری از آنها (۹ درصد) تصور می‌کنند که امکان عملکرد بهتری از سوی مجلس وجود داشت. در عوض، شمار بسیار بیشتری از آنها (۷۰ درصد) می‌گویند حتی یک مجلس بی‌اختیار در هر حال بخشی از حکومت و مسئول است.
پاسخ‌دهندگان نظر یکسانی در مورد این پرسش ندارند که مجلس فعلی باید چه واکنشی در مواجهه با اعتراضات نشان می‌داد.
اکثریتی حدود ۴۲ درصدی از مخاطبان ساکن داخل و خارج بر این باورند که نمایندگان مجلس باید استعفا می‌دادند. در همان روزهای ابتدایی، خبر استعفای چندین نماینده منتشر شد اما تنها استعفای تأییدشده به محمدقسیم عثمانی، نماینده بوکان در مجلس شورای اسلامی مربوط بود. نماینده بوکان در جلسه علنی شنبه ۲۶ آبان در نوبت عصر پس از قرائت نطق سالیانه‌اش گفت: «اگر بناست رئیس مجلس در مراکز تصمیم‌گیری نظر خودش را بیان کند ما برای چه در مجلس هستیم و من در اعتراض به همین امر استعفای خودم را تقدیم هیات رئیسه می‌کنم.» در جریان اعتراض‌ها در بوکان، بنا به تحقیقات زمانه، دو تن از شهروندان به نامهای شلیر دادوند و هیوا نادری کشته شدند.
دیگر نمایندگانی که گزارش‌هایی از استعفای احتمالی آنها آمده بود، از موضع استعفاء پا پس کشیدند.
۲۶ درصد از داخل ایران و ۲۲ درصد از خارج ایران، وظیفه اصلی نمایندگان را پیشنهاد برگزاری یک رفراندوم قانون اساسی برای دموکراتیزه‌کردن ایران میدانند. برگزاری رفراندوم پیشنهاد بخشی از اپوزیسیون ایران است اما بسیاری از امکان‌ناپذیری آن در رژیم فعلی سخن گفته اند.
۱۴ درصد از مخاطبان داخل و حدود ۹ درصد از مخاطبان خارج بر این باورند که نمایندگان باید رئیس دولت و وزیران مسئول را استیضاح می‌کردند. با این حال، طرح استیضاح حسن روحانی و شماری از وزیران او را بخش تندرو محافظه‌کاران مجلس، موسوم به «دلواپسان» ارائه دادند. منتقدان آن را یا حرکتی تبلیغاتی در آستانه انتخابات توصیف کردند، یا تلاشی برای سوء استفاده از بحران و یک‌دست کردن حکومت.
۱۰ درصد از هر دو دسته پاسخ‌دهندگان واکنش درخور مجلس را «حقیقت‌یابی» عنوان کرده اند. میشل باشله، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل نیز جمعه ۶ دسامبر/ ۱۵ آذر، در بیانیه‌ای خواهان انجام «تحقیق مستقل و بی‌طرفانه» در مورد سرکوب شدید اعتراضات آبان ماه ۹۸ در ایران شده بود. علیرضا رحیمی، عضو هیات رئیسه مجلس پیش از آن شنبه ۹ آذر با اشاره به آمار جان‌باختگان و بازداشت شدگان اعتراضات سراسری آبان ۹۸، در نامهای به علی لاریجانی، رئیس مجلس خواستار تشکیل کمیته حقیقت‌یاب به منظور پیگیری این موضوع شد. تاریخچه این دست کمیته‌ها (یک نمونه اخیر، ماجرای شکنجه اسماعیل بخشی و سپیده قلیان در زمان بازداشت) اما نشان می‌دهد که گزارش نهایی آنها همواره «مصالح و امنیت ملی» به قرائت جمهوری اسلامی را بر «حقیقت‌گویی» اولویت می‌دهد.
مشارکت در انتخابات و آینده مجلس
وقتی مردم معترض یاسوج شنبه ۲۵ آبان به اعتراض‌ها پس از گرانی بنزین پیوستند، یکی از شعارهای آنها این بود: «نه صندوق، نه آراء / تحریم انتخابات».
برای دریافتن تأثیر احتمالی اعتراض‌های آبان بر انتخابات اسفند، از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی پرسیدیم که آیا این اعتراض‌ها در نگاه‌شان به انتخابات آتی مجلس تفاوتی ایجاد کرده است یا خیر.
در میان مجموع پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی، ۶۲ درصد بر این باورند که اعتراض‌های آبان ۹۸ اهمیت بیشتری به «تحریم» انتخابات بخشیده است. بیش از ۳۵ درصد اما گفته‌اند که دیدگاه آنها نسبت به انتخابات مجلس مستقل از اعتراض‌های آبان است و خیزش اخیر تغییری در این دیدگاه ایجاد نکرده.
با وجود این، اقلیتی ۳,۵ درصدی از پاسخ‌دهندگان ساکن ایران معتقدند که پس از اعتراض‌ها شرکت در انتخابات از پیش اهمیت بیشتری یافته است. در خارج ایران اما هیچ پاسخ‌دهنده‌ای این گزینه را انتخاب نکرده است.
مجموع نظرات قسمت قبل مخاطبان درباره مجلس به این نتیجه منطقی می‌رسد که پاسخ‌دهندگان اندکی به مشارکت در انتخابات مجلس تمایل دارند. از آنجا که امکان رأی‌دادن در انتخابات مجلس تنها برای ساکنان داخل ایران وجود دارد، تنها به پاسخ این دسته از مخاطبان پرداخته خواهد شد.
از میان پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی در داخل ایران، تنها ۴,۴ درصد گفته اند که در انتخابات مجلس رأی خواهند داد. نیمی از آنها تصمیم‌شان را شخصی میدانند و نیم دیگر این تصمیم را تصمیمی سیاسی معرفی کرده اند و گفته اند که دیگران را به شرکت در انتخابات تشویق خواهند کرد.
۵,۸ درصد از پاسخ‌دهندگان ساکن ایران گفته اند که تصمیم‌شان را هنوز نگرفته اند و اکثریت مطلقی نزدیک به ۹۰ درصد احتمال مشارکت در انتخابات اسفند را رد کرده اند.
از میان کسانی که در انتخابات شرکت نخواهند کرد، ۸۰ درصد تصمیم به «تحریم فعال» گرفته اند و می‌گویند دیگران را نیز به تحریم انتخابات فراخواهند خواند.
این آمار نشان‌دهنده رشدی حدوداً ۱۵ درصدی در میان کسانی است که به تحریم به عنوان یک گزینه سیاسی فعال می‌نگرند.
در نخستین نظرسنجی «زمانه» دراین‌باره که مرداد برگزار شد، ۹۰ درصد پنلیست‌ها گفتند که در انتخابات شرکت نخواهند کرد اما کمتر از ۶۷ درصد حامی تحریم فعال آن بودند.
چشم‌انداز عدم مشارکت در انتخابات آینده، بسیاری به ویژه اصلاح‌طلبان را نگران کرده است. شماری از چهره‌ها و تحلیلگران این جریان هشدار داده اند که شرکت نکردن مردم به نفع اصول‌گرایان تندرو (راست اسلامی افراطی) تمام خواهد شد. پاسخ کلی شرکت‌کنندگان در نظرسنجی زمانه به این استدلال: دیگر برایمان اهمیتی ندارد.
تنها ۸ درصد از میان پاسخ‌دهندگان داخل ایران (و ۹ درصد از خارج‌نشین‌ها) با نگرانی از تشکیل مجلس یکدستی از راست اسلامی افراطی همراهند. از آن هم کمتر، تنها ۲,۲ درصد از داخل ایران می‌گویند که نگران ترکیب مجلس آینده هستند، چون ممکن است نظارت استصوابی و تخلف‌های دیگر از ورود نمایندگان واقعی جلوگیری کند. (این رقم در میان خارج‌نشین‌ها ۶ درصد است).
اما اکثریتی ۵۹ درصدی در داخل ایران (و ۶۲ درصدی در خارج) می‌گویند که ترکیب مجلس آینده برای آنها اهمیتی ندارد، زیرا مجلس یک‌دست از تندروها نسبت به مجلسی متشکل از اصلاح‌طلبان و دیگر اصول‌گرایان، تفاوتی در وضعیت ایران ایجاد نمی‌کند.
۳۱ درصد در میان پاسخ‌دهندگان داخل ایران دلیل بی‌اهمیت بودن ترکیب مجلس آینده برای خود را این میدانند که «کار نظام دیگر تمام شده است». در میان خارج‌نشین‌ها، این باور پنج درصد کمتر است و تنها ۲۶ درصد کار نظام را «تمام‌شده» محسوب کرده اند.
آنچه خود مخاطبان می‌نویسند
در انتهای نظرسنجی از مخاطبان خواستیم تجربه و احساس شخصی‌شان را نسبت به انتخابات اسفندماه یازدهمین دوره مجلس پس از مشاهده اعتراض‌های سراسری آبان ۹۸ در یکی دو جمله بنویسند. بر نقشه‌های زیر، شماری از این نظرات را مرور می‌کنیم.
-
داخل ایران:
-
خارج ایران:
نظرسنجی‌های آینده
پنل نظرسنجی زمانه همزمان با روز جهانی آزادی مطبوعات سال جاری (سوم مه) راه‌اندازی شد. زمانه تاکنون هشت نظرسنجی برگزار کرده است.
از شما خواهش می‌کنیم که برای شرکت در نظرسنجی‌های آینده و نیز برای پیشنهاد موضوعات مورد نظرتان برای نظرسنجی در پنل ما عضو شوید. برای عضویت در پنل کافی است به چند سوال در این لینک پاسخ دهید. اطلاعات شما به صورت امن و ناشناس ذخیره خواهند شد و در اختیار هیچ طرف دیگری قرار نخواهد گرفت. پس از عضویت در پنل، در هر نظرسنجی ایمیلی با لینک آن برای شما فرستاده خواهد شد. توضیحات بیشتر در: به پنل نظرسنجی “زمانه” بپیوندید
برای ارتباط با پنل نظرسنجی از ایمیل روبرو استفاده کنید: panel@radiozamaneh.com
نظرسنجی‌های پیشین زمانه:
- اکثریت پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی زمانه: طرح «رفع انحصار از زبان انگلیسی» سیاسی، کارشناسی‌نشده و ناقض قانون اساسی است
- اکثریت پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی زمانه: فشار اقتصادی بی‌سابقه است و حکومت ناتوان از حل آن
- پاسخ‌ها به نظرسنجی درباره بیانیه‌های اخیر فعالان داخل: حمایت قاطع از خواسته‌ها، تفاوت در روش‌ها
- اکثریت پاسخ‌دهندگان به پرسش‌های زمانه درباره مسأله مسکن: راه‌حل، تحول بنیادی در عرصه سیاست است
- اکثریت شرکت‌کنندگان در نظرسنجی زمانه درباره تنش میان دولت‌های ایران و آمریکا: حمایت از مذاکره، نه به جنگ، نه به رژیم
- اکثریت پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی زمانه: مجلس بریده از مردم است؛ در انتخابات شرکت نمی‌کنیم
با سلام
این اتخابات نیست بلکه انتصابات است.
شرکت در انتصابات یعنی همکاری با خامنه ای یعنی توهین به خون از دست رفتگان راه ازادی.
برید در انتصابات کذایی شرکت کنید ولی جواب مادران داغدیده رو هم خودتان بدهید.
علی / 12 December 2019
رأی نمیدیم. رژیم نامشروع ارزش رأی دادن ندارد.
نام مستعار / 12 December 2019
ما رای نمیدهیم
امین / 12 December 2019
تشکر از زمانه برای این نظرسنجی، به ویژ اینکه نظرات مردم داخل کشور در آن به خوبی رعایت شده.
منیره / 12 December 2019
اگه پاچه خواری خامنه‌ای رو میخواید ، بفرمائید در انتصابات نمایشی ولایتگ وقیح شرکت کنید. ننگ بر کسانی که شهدای آزادی رو منافق خطاب میکنن. منافق خودتون هستید که نوکری سلیمانی تروریست رو میکنید.
مخالف رژیم / 12 December 2019
به نظر من اعتراضات اخیر (آبان‌ماه) یک تفاوت عمده با اعتراضات
گذشته دارد و آن اینست که در این اعتراضات مردم از کل نظام عبور
کرده‌اند و بطور کامل از اصلاح نظام از طریق صندوق رای نا امید
شده‌اند و دلیل عدم اقبال مردم از شرکت در انتخابات مجلس همین است.
مجید / 12 December 2019