فعالیت‌های سیاسی و عدم مصونیت در ایران، بسیاری‌ها را واداشته است تا برای زندگی در آزادی و برای زنده ماندن، این کشور را به مقصدهای دیگری در جهان ترک بکنند. همایون زارعان اما در افغانستان پناهنده شده است.
شش سال پیش این هنرمند ایرانی، به گونه غیرقانونی وارد خاک افغانستان شده بود؛ درست همانند بسیاری از افغانانی که به گونه غیرقانونی به ایران می‌رفته‌اند. هم اکنون نزدیک به دو میلیون افغان در ایران زندگی می‌کنند؛ کشوری که بی‌دردسر هم برایشان نیست.
در افغانستان اما سرنوشت برخلاف انتظار همایون زارعان رقم می‌خورد. این هنرمند ایرانی، پس از هشت ماه زندگی در هرات، به اتهام جاسوسی به زندان می‌رود. زارعان، یک سال و ۱۳ روز را در زندان سپری می‌کند. این پناهجوی ایرانی اما پس از رهایی از بند، در کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان، نام خودش را در افغانستان به عنوان پناهنده ثبت می‌کند.
زارعان به زمانه می‌گوید که تیره‌روزی‌های سختی را در افغانستان تجربه کرده است: از رفتن به زندان تا گرسنگی و بی‌سرپناهی در تنهایی.
او اما هرگز تسلیم روزگار نشده است.
همایون زارعان می‌گوید:
«در اوایل از صبح تا شام در هرات کارگری می‌کردم و اما به دلیل اینکه مدرکی نداشتم، گاه گاهی صاحبان کار پول نمی‌دادند یا بسیاری وقت‌ها به من کار هم نمی‌دادند. در هرات من را به اتهام جاسوسی زندانی کردند اما برایشان ثابت شد که من جاسوس نه، که یک فراری از ایران هستم که زندگی من در آن کشور در خطر بوده است.»
نبود سرپناه و وضعیت بد اقتصادی، از مشکلات اساسی زارعان در افغانستان بوده است.
پس از آن که پناهندگی این هنرمند ایرانی در افغانستان پذیرفته می‌شود، برای مدتی هیچ کمکی از سوی کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در هرات دریافت نمی‌کند. نهادهای حقوق بشری افغانستان نیز به دادش نمی‌رسند. این معضل پای زارعان را برای کارگری بر روی جاده‌های هرات می‌کشاند.
کمیساریای عالی سازمان ملل متحد برای پناهندگان اما پس از یک سال و نیم از ثبت پناهندگی زارعان، به او هر ماه چهار هزار افغانی (۵۱ دلار) می‌پردازد اما از آن جایی که این مقدار پول برای او بسنده نبوده است، پس از اعتراض‌هایی از سوی زارعان، این کمیساریا کمک‌هایش را برای همایون زارعان به ۱۶ هزار افغانی (۲۰۰ دلار) در ماه افزایش می‌دهد. اما این کمک‌ها دیری به این میزان نمی‌ماند.
همایون زارعان ۳۵ سال دارد. او می گوید که همسر و کودکانش را در ایران از دست داده است. زارعان آموزش دیده رشته موسیقی‌ست و چنانکه خود می‌گوید از شاگردان محمدرضا شجریانی، خواننده مشهور ایرانی است. این هنرمند پناهجوی ایرانی، از اصفهان است. بیش از پنج سال را در هرات سپری کرده است؛ سال‌هایی پر از رنج و چالش …
همایون زارعان می‌گوید:
«حدود چهار ماه می‌شود که من به کابل آمده‌ام. در اینجا برخوردهای مردمان این کشور با من خوب است اما می‌دانم که جنگ است و افغانستان وضعیت امنیتی خوبی ندارد.»
او در ادامه می‌گوید:
«چند باری هم در اینجا بر من سوء قصد صورت گرفته است. با مشکلات زیادی روبه‌رو هستم؛ اینجا سازمان ملل هیچ توجهی به من ندارد. مقدار پولی را که قبلا می‌داد، آن را به نیم رسانیده است.»
کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در کابل اما به زمانه می‌گوید که کمک‌های این کمیساریا به زارعان، دوامدار صورت می‌گرفته است.
نادر فرهاد، سخنگوی این کمیساریا، تاکید دارد که بر بنیاد قوانین پناهندگی، همایون زارعان در افغانستان نیز از امکانات و سهولت‌های خوبی برخوردار بوده است. زارعان اما این ادعا را نمی‌پذیرد.
نادر فرهاد، سخنگوی کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان در افغانستان می‌گوید:
«کمک به زارعان ادامه داشته و تلاش‌ها برای راه‌حل‌های مناسب نیز ادامه دارند. اجاره خانه و کمک‌های نقدی دیگری نیز ماهوار از سوی کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان برایش صورت می‌گرفته است. این کمک‌ها برایش کم نشده است.»
در سال‌های پسین از ۹ کشور۴۲۰ پناهجو در افغانستان پناهندگی ثبت کرده‌‌اند. پاکستانی‌ها در رده نخست و پس از آنان شهروندان ایرانی بیشترین شمار این پناهجویان را می‌سازند. پناهجویانی که در واقع نمی‌خواهند در افغانستان بمانند. خانواده‌ها، زنان و کودکان نیز مشمول این پناهجویان هستند، اما نبود قانون برای پذیرش پناهندگی، ناامنی‌ها و میزان بلند بیکاری در افغانستان، سبب شده‌اند تا این پناهجویان بی‌سرنوشت در این کشور، انتظار رفتن از افغانستان را به کشور سومی بکشند.
همایون زارعان نیز از کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان در افغانستان می‌خواهد تا زمینه رفتن او را از این کشور به کشور سومی فراهم بسازد.
این هنرمند ایرانی به شدت نگران مصونیت خود در افغانستان است زیرا می‌هراسد که دست مسئولان ایرانی در افغانستان نیز به او برسد.
همایون زارعان می‌گوید:
«وضعیت امنیتی در افغانستان وخیم است. می‌دانیم که دست مقام‌های ایران در این کشور دراز است. ممکن است که اینجا به من نیز آسیب برسانند. بهتر خواهد بود که برای من زمینه رفتن به کشور سومی ازسوی سازمان ملل فراهم شود. اینجا مصون نیستم.»
کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان در کابل می‌گوید که چگونگی سپردن زارعان را به کشور سوم بررسی خواهد کرد اما تصمیم نهایی را در مورد پذیرش پناهندگی این هنرمند ایرانی، کشورهایی خواهند گرفت که پناهنده پذیر هستند، نه این کمیساریا در افغانستان.
همایون زارعان پیش از این در پیوند با نارسایی‌های کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان در کابل، اعتراض‌هایی نیزداشته است. این هنرمند پناهجوی ایرانی ادعا می‌کند که در روزهای پسین او را از اردوگاهی در کابل بیرون کشیده‌اند.
سخنگوی این کمیساریا اما می‌گوید که هیچ اردوگاهی برای پناهجویان در افغانستان ندارند.
زارعان اکنون در جای مصونی با دوستانش از جامعه مدنی، فرهنگیان و هنرمندان افغان بود و باش دارد.
او اما نمی‌خواهد در این باره روشن سخن بگوید.