دو فیلمساز ایرانی بعد از سه سال زندگی در ترکیه، با وجود ثبت درخواست پناهجویی‌شان از سوی مقامات قضایی این کشور حکم ترک خاک دریافت کرده‌اند.
رامین صابری جعفری و آناهیتا مروتی روز شنبه سوم اسفند ماه در گفت‌وگو با زمانه اعلام کردند که پرونده پناهجویی آنان بیش از دو هفته است که از سوی مقامات قضایی کشور ترکیه بسته شده و حکم ترک خاک برایشان صادر شده است.
این زوج هنرمند از موسسان «گروه فیلمسازی تیسفون» هستند که تاکنون آثاری را با مضامین فرهنگی-اجتماعی در داخل و خارج از ایران تولید کرده‌اند. آخرین اثر تولیدی این گروه، فیلم مستند فرهنگی-سیاسی «هولوکاست ایرانی» است که روز ۲۹ آذر ماه از شبکه تلویزیونی اندیشه نیز پخش شده است.
اما چرا این زوج فیلمساز مجبور به ترک ایران شده‌اند؟
سرآغاز فعالیت‌های هنری رامین صابری جعفری به سال‌ها پیش در ایران و نوشتن یک رمان بازمی‌گردد. او اولین مواجهه خود با عاملان سانسور در وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی و چند دفتر انتشاراتی را چنین شرح می‌دهد:
«در حدود پنج یا شش سال پیش رمانی با نام “مهتاب” نوشتم که حدود ۲۵۰ صفحه بود. این رمان داستان عاشقانه پسری بود که عاشق خواهر یکی از دوستانش می‌شد و شرایط عاشقانه‌ای را شرح می‌داد که در نهایت به تلاش آن پسر برای نجات جان معشوقه‌اش منتهی می‌شد. این رمان دست‌کم در سه انتشارات مختلف به دلیل شرح مستقیم و باز روابط عاشقانه و رمانتیک بین دو نفر، با عدم امکان چاپ روبه‌رو شد. شرط چاپ کتاب من، حذف شدن بیش از ۲۰ تا ۳۰ صفحه از داستان بود که البته من موافقت نکردم.»
برخورد با فعالیت‌های هنری رامین اما به همین‌جا ختم نمی‌شود. او یک فیلم کوتاه به نام «ماعون» نیز در کارنامه دارد که البته به گفته خودش مسئول بررسی آثار فیلم در «جشنواره قرآن» بدون تماشای اثر و صرفا با خواندن خلاصه فیلمنامه، پذیرش آن را در این جشنواره رد کرده است.
او ممانعت عوامل جشنواره قرآن از پخش فیلم خود را محتوای انتقادی این فیلم می‌داند و می‌گوید:
«فیلم کوتاهی درباره فقر با یک دوربین هندی‌کم ساختم به نام “ماعون”. داستان این فیلم درباره یک کودک کار بود که جایی برای خوابیدن نداشت. دلیل رد شدن این اثر نیز سوژه آن یعنی پرداختن به فقر و پدیده کودک کار بود.
به غیر از فیلم ماعون، فیلم دیگری نیز به نام «بابک خرمدین» از سوی گروه فیلمسازی تیسفون ساخته شده که به گفته رامین صابری جعفری، به دلیل اینکه مسئولان شبکه استانی آذربایجان، بابک خرمدین را ضد دین و ضد اسلام قلمداد کرده‌اند، مجوز پخش دریافت نکرده است.
رامین روایت خود از برخوردهای امنیتی دستگاه‌های نظارتی در ایران را که منجر به دستگیری یکی از اعضای گروه هنری آنها شده، این‌گونه شرح می‌دهد:
«فیلمنامه زن در ایران باستان را نوشتم و همراه اعضای گروه ضبط فیلم مستند آن را آغاز کردیم. این کار مستند یک بررسی از روی آثار مکتوب و غیرمکتوب تاریخی و باستان‌شناسی بود که جایگاه زن را در طی دست‌کم سه هزار سال گذشته در فلات ایران و تمدن‌های وابسته به آن بررسی می‌کرد؛ یعنی از دوران مادها به این سو. در ضمن نگاه‌هایی به دیدگاه زرتشتیان و میتراگرایان نسبت به زن داشت. در طی تحقیقات برای تکمیل فیلمنامه یکی از همکاران گروهمان با اتهام “رفت و آمد مشکوک به اماکن زرتشتی” دستگیر شد و پس از بازجویی و ضرب و شتم آزاد شد. او پس از آزادی همکاری خود را با گروه تیسفون قطع کرد. متن فیلمنامه زن در ایران باستان هم پس از ارائه به اداره ارشاد واقع در میدان بهارستان تهران، با انتقاد شدید مواجه شد و شخصی که در سمت ارزیابی و راهنمایی برای کارهای تاریخی بود گفت که با شرایط موجود به هیچ وجه این سبک کار قابل تولید نیست.»
رامین در ادامه می‌گوید با وجود همه کارشکنی‌های وزارت ارشاد و نهادهای وابسته بالاخره تصمیم گرفته مجموعه‌ای را به نام «هولوکاست ایرانی» بسازد و بدون انتشار نام عوامل سازنده فیلم، آن را پخش کند.
او در توضیح محتوای این فیلم که به تازگی از شبکه تلویزیونی اندیشه نیز پخش شده، می‌گوید:
«حدود یک سال قبل از آمدن به ترکیه، به ابتکار آناهیتا مروتی، طرح ساخت هولوکاست ایرانی را شروع کردیم. این فیلم درباره روی کار آمدن جمهوری اسلامی و آغاز و ادامه مسیر انقلاب فرهنگی در ایران و همچنین چگونگی انجام مرحله به مرحله این دگرگونی فرهنگی در کشورمان صحبت می‌کند و در نهایت چراییِ این موضوع را به دقت شکافته و اثبات می‌کند که فرهنگ ما در حال نابودی و یک ایدئولوژی خشن نظامی به نام ایدئولوژی ولایت فقیه در حال جایگزین شدن است.»
رامین و آناهیتا زمانی که برای ضبط بخش‌هایی از فیلم هولوکاست ایرانی به کشور ترکیه آمده بودند، متوجه می‌شوند یکی از همکاران آنها در ایران به دلیل مشارکت در تهیه و ساخت این فیلم بازداشت شده و برای آنها نیز احضاریه فرستاده شده است. از آن روز به بعد آنها پس از ثبت درخواست پناهجویی در ترکیه ماندگار شدند و از طرف اداره مهاجرت این کشور به شهر «کوتاهیا» فرستاده شدند.
از اعلام پناهجویی در ترکیه تا صدور حکم ترک خاک از سوی دادگاه
کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل در ترکیه، از ماه سپتامبر سال ۲۰۱۸/ شهریور ۱۳۹۷ تمامی مسئولیت‌های خود در زمینه ثبت درخواست، بررسی پرونده و حمایت از پناهجویان را به اداره کل مهاجرت این کشور واگذار کرده است. با توجه به عملکرد یک سال و چند ماهه اداره مهاجرت ترکیه در زمینه رسیدگی به وضعیت پناهجویان اما شرایط برای سکونت پناهجویان و پناهندگان در این کشور روز‌به‌روز بدتر شده است.
از سوی دیگر در حال حاضر نهادهای پشتیبانی مالی و حقوقی از پناهجویان در ترکیه به صورت مشخص وجود ندارند. رامین صابری جعفری اما همچون بسیاری از پناهجویان دیگر، مشکلات عدیده‌ای را پشت سر گذاشته است.
او می‌گوید در شرایطی که به پناهجویان در ترکیه اجازه کار نمی‌دهند مجبور شده به کارهای بدون بیمه و طاقت‌فرسا تن دهد. در این میان دست‌کم دو بار نیز به دلیل «آتئیست» بودن و عدم داشتن باورهای مذهبی، از سوی کارفرمایان ترک از کار اخراج شده است:
«مشکلات روحی و ذهنی حاصل از پناهندگی، بیکاری شدید، تغییر و سقوط سبک زندگی‌مان و تبعیض فرهنگی و مذهبی شدید باعث شد فشار روحی بی‌سابقه‌ای به من و آناهیتا وارد شود. این مشکلات و فشارها ما را به آستانه خروج از ترکیه کشاند و در یک تلاش ناموفق سعی در ترک ترکیه به سمت یونان کردیم که توسط پلیس ساحلی ترکیه بازداشت شدیم و همان تلاش ناموفق باعث بسته شدن پرونده پناهندگی ما در اداره مهاجرت ترکیه شد.»
رامین و آناهیتا حدود یک سال پس از پیگیری قضایی پرونده خود، اکنون از سوی مراجع قضایی ترکیه حکم ترک خاک دریافت کرده‌اند و باید ظرف روزهای آینده، کشور ترکیه را ترک کنند.
رامین یکی از دلایل صدور این حکم برای خود و همکارش را فعالیت‌های هنریشان می‌داند و در توضیح این ادعا می‌گوید:
«در دادگاه شهر ازمیر و پس از ضمیمه کردن مدارک فعالیت‌های خودمان (از جمله فیلم هولوکاست ایرانی) در پرونده، قاضی با سرعت چشمگیری جواب ردی قطعی را صادر کرد و حق هر گونه اعتراض قانونی به این حکم را از ما سلب کرد. طبق این حکم تا ۳۰ روز حق اعتراض به دادگاه قانون اساسی ترکیه وجود دارد ولی نه بخش بارو (بخش اعطای وکیل تسخیری در دادگاه) و نه دفتر آسام (نماینده سازمان ملل) و نه هیچ نهاد دیگری به ما وکیلی برای نوشتن دادخواست ارائه نداد و گرفتن وکیل کاملا به عهده خودمان قرار داده شد.»
رامین صابری جعفری و آناهیتا مروتی اکنون باید در کمتر از دو هفته دیگر بالاجبار کشور ترکیه را ترک کنند در غیر این صورت پلیس ترکیه آنان را به پلیس مرزی ایران تحویل خواهد داد.
- در همین زمینه