مازیار مهدوی‌فر – چرا سیگاری‌ها سیگار را دوست دارند؟ این سئوالی است که شاید بسیاری از سیگاری‌ها هم پاسخ مشخص یا حداقل علمی برای آن نداشته باشند، اما واقعیت این است که ماده موثر سیگار یعنی نیکوتین، پس از جذب در بدن و ورود به مغز، سبب تحریک ترشح گروهی از انتقال‌دهنده‌های شیمیایی عصبی در مغز می‌شود.

این مواد همان موادی هستند که در راس آن‌ها بتا‌اندورفین یا همان هورمون ضد درد طبیعی بدن، دوپامین و سروتونین یا همان ماده لذت و سرخوشی قرار دارند. به همین دلیل با ترشح این مواد، فرد به صورت کوتاه‌مدت احساس خوبی پیدا می‌کند. هرچند با از بین رفتن تأثیر مواد ذکر شده، این حالت نیز از بین می‌رود و احساس نیاز مجدد به نیکوتین پدیدار می‌شود.

فواید کشیدن سیگار شاید به اینجا ختم نشود. افراد سیگاری معمولاً به فرایند روشن کردن و دود کردن سیگار به عنوان یک زنگ تفریح می‌نگرند. فرصتی که به آن‌ها اجازه می‌دهد با فشار‌های محیط اطرافشان کنار بیایند. مانند هر فعالیت دیگری کشیدن سیگار می‌تواند برای دقایقی شما را از دردسرها و نگرانی‌های زندگی خلاص کند. در بسیاری از موارد هم، افراد به صورت گروهی مبادرت به مصرف سیگار می‌کنند که می‌تواند یک فعالیت اجتماعی و تفریحی به حساب بیاید. ضمناً شاید دم دستی‌ترین دلیل یک فرد سیگاری برای کشیدن سیگار این باشد که پس از گذشت مدتی، او به نیکوتین موجود در سیگار معتاد می‌شود. در نتیجه مانند هر ماده اعتیاد‌آور دیگری، در صورت نرسیدن به موقع نیکوتین به بدنش دچار عوارض مربوط به آن می‌شود؛ عوارضی که در افراد مختلف متفاوت است و می‌تواند شامل سردرد، عدم تمرکز، احساس خستگی و حتی احساس درد در نواحی مختلف بدن باشد.

دیوید برانس: “مصرف سیگار تقریباً به همه بخش‌های بدن انسان آسیب می‌رساند. سبب آسیب به قلب و رگ‌های خونی می‌شود. منجر به ایجاد سرطان‌هایی ازجمله سرطان‌های دهان، لب، زبان، تارهای صوتی، معده، لوزالمعده، مثانه، کلیه و همچنین سرطان خون می‌شود. علاوه بر این‌ها مصرف سیگار باعث صدمات مضاعف به ریه‌ها می‌شود و می‌تواند منجر به ایجاد بیماری مزمن انسدادی ریه‌ها (COPD) شود.”

تا این‌جا از تاثیرات مثبت سیگار در ابعاد جسمی و روانی سخن گفتیم، اما آیا سیگار، به کشیدنش می‌ارزد یا نه؟ آیا فوایدش به مضراتش می‌چربد یا نه؟

بد نیست برای دانستن مضرات سیگار از سخنان دکتر “دیوید برانس” پروفسور دانشگاه پزشکی سن‌دیه‌گو در ایالت کالیفرنیای آمریکا کمک بگیریم: “مصرف سیگار تقریباً به همه بخش‌های بدن انسان آسیب می‌رساند. سبب آسیب به قلب و رگ‌های خونی می‌شود. منجر به ایجاد سرطان‌هایی ازجمله سرطان‌های دهان، لب، زبان، تارهای صوتی، معده، لوزالمعده، مثانه، کلیه و همچنین سرطان خون می‌شود. علاوه بر این‌ها مصرف سیگار باعث صدمات مضاعف به ریه‌ها می‌شود و می‌تواند منجر به ایجاد بیماری مزمن انسدادی ریه‌ها (COPD) شود. همچنین، سیگار باعث آسیب به استخوان‌ها می‌شود، روند تولید و بازسازی استخوان را با تأخیر مواجه می‌کند و سبب بیماری پوکی استخوان یا همان استئوپروز می‌شود. تأثیر سیگار روی پوست هم به صورت ایجاد چین و چروک‌های پوستی هست. اضافه کنید تعداد زیاد دیگری از مشکلات را از جمله زخم‌های معده و کاهش ظرفیت انجام فعالیت‌های ورزشی و افزایش احتمال عدم حضور شما در محل کار. چون احتمال ابتلا به بیماری‌هایی مثل آنفلوانزا و انواع مختلف دیگر بیماری‌های عفونی را افزایش می‌دهد. می‌توان گفت تأثیر کشیدن منظم سیگار این است که تقریباً به تمام ارگان‌های بدن آسیب می‌رساند.”

مکانیسم ایجاد بیماری‌های قلبی

شاید بتوان گفت مهم‌ترین و خطرناک‌ترین تأثیر منفی سیگار، در کنار افزایش خطر بروز انواع سرطان‌ها، مستعد کردن فرد سیگاری به ابتلای به بیماری‌های قلبی- عروقی است.

حمله قلبی زمانی رخ می‌دهد که یک رگ خونی حامل خون و اکسیژن برای ماهیچه‌های قلبی دچار انسداد شود. اتفاقی که رخ می‌دهد این است که بخشی از ماهیچه قلب به علت نرسیدن خون و اکسیژن می‌میرد و در نتیجه قلب دچار آسیب می‌شود. قلب نمی‌تواند به طور موثری به فعالیت خود ادامه دهد. چون بخشی از بافت ماهیچه‌ای خود را از دست داده است. یعنی همان بخشی که وظیفه پمپاژ کردن و فرستادن خون از داخل قلب به تمام بدن را بر عهده دارد.

 مصرف سیگار با دو مکانیسم عمده باعث ایجاد بیماری قلبی می‌شود. اول اینکه سبب ایجاد پلاک‌ها یا همان رسوبات چربی در دیواره رگ‌ها می‌شود که در درازمدت منجر به تصلب یا سختی دیواره رگ‌ها یا همان آترواسکلروزیس می‌شود، اما دومین تأثیر سیگار در ایجاد بیماری قلبی این است که احتمال ایجاد لخته‌های خونی را در رگ‌ها افزایش می‌دهد. این لخته‌ها می‌توانند رگ مربوطه را مسدود کنند و در نتیجه منجر به نرسیدن خون به بخشی از ماهیچه قلب شوند. 

سیگارهای لایت و اولترا لایت 

طی چند دهه گذشته، سیگارهایی تحت عناوین لایت و اولترالایت باب شد که طبق معمول با کمی تأخیر در بازارهای ایران هم وارد شدند و به خصوص طی یک دهه اخیر درصد زیادی از فروش و مصرف سیگار را به خود اختصاص داده‌اند.

چون بدن فرد سیگاری به مقدار مشخصی از نیکوتین عادت کرده است، هنگامی که از سیگار سبک‌تری استفاده می‌کند به صورت ناخودآگاه برای دستیابی به همان میزان رضایت قبلی، پُک‌های بیشتر و البته قوی‌تری به سیگارش می‌زند. ضمناً بسیاری از افراد پس از تغییر سیگار و روی آوردن به سیگارهای سبک‌تر تعداد نخ مصرفی روزانه‌شان را هم افزایش می‌دهند.

سازندگان این گونه سیگارها با بیان کم‌خطر بودن آن‌ها به علت کمتر بودن نیکوتین، قطران و سایر مواد مضرشان، مشتریان خود را به کشیدن آن‌ها تشویق می‌کنند. دیده شده است که بسیاری از افراد هم به قصد ترک سیگار از این نوع از سیگارها استفاده می‌کنند. درست است که نیکوتین و قطران یک نخ سیگار لایت یا اولترالایت از یک نخ سیگار معمولی کمتر است، اما واقعیت این است که استفاده از این نوع سیگارها نه کمکی به ترک سیگار می‌کند و نه تأثیر منفی کمتری بر سلامت فرد سیگاری دارد.

چون بدن فرد سیگاری به مقدار مشخصی از نیکوتین عادت کرده است، هنگامی که از سیگار سبک‌تری استفاده می‌کند به صورت ناخودآگاه برای دستیابی به همان میزان رضایت قبلی، پُک‌های بیشتر و البته قوی‌تری به سیگارش می‌زند. ضمناً بسیاری از افراد پس از تغییر سیگار و روی آوردن به سیگارهای سبک‌تر تعداد نخ مصرفی روزانه‌شان را هم افزایش می‌دهند. مسئله بعدی هم این است که تبلیغات غلط تولیدکننده‌ها از یک طرف و ناآگاهی مصرف‌کنندگان از سمت دیگر، این نوع از سیگارها را سالم، کم‌خطر و حتی از نظر بعضی‌ها بی‌خطر جلوه داده است، اما فراموش نکنید سیگار بی‌خطر، سیگاری است که هرگز روشن نشود.