در پی موضع‌گیری دوباره اصول‌گرایان به دفاع از تغییر نظام ریاستی به پارلمانی، واکنش‌هایی در این‌باره صورت گرفت. علی مطهری با آن مخالفت کرد و احمد توکلی موضعی بینابینی گرفت.
زمزمه تغییر نظام ریاستی به پارلمانی بار دیگر در میان اصول‌گرایان قوت گرفته است. یکشنبه ۱۶ شهریور امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، نایب رئیس مجلس دراین‌باره گفته بود:
«به نظر می‌رسد لازم است که در کشور مدتی طولانی نظام پارلمانی حاکم شود. کابینه را می‌توان بارها ساقط کرد. (…) اکنون ما سراغ هر وزیری برویم یک برخورد با رئیس‌جمهوری صورت می‌گیرد، اما اگر کابینه در اختیار نخست‌وزیر منصوب مجلس باشد این فرسایش‌ها وجود نخواهد داشت.»
فلاحت‌پیشه: با نظام پارلمانی جمهوریت زیر سئوال نمی‌رود
در پی این سخنان، حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، از چهره‌های اصول‌گرا نیز بر لزوم حاکم شدن نظام پارلمانی در کشور تأکید کرد اما شروطی برای آن قائل شد:
«بنده هم معتقدم که ایران نیازمند نظام پارلمانی است، اما چند ملاحظه وجود دارد؛ تغییر به نظام پارلمانی نیازمند اصلاح قانون اساسی است. یعنی باید مجلس مؤسسان شکل بگیرد و اصلاح قانون اساسی انجام بشود و فقط در قالب حرف نمی‌توان این کار را انجام داد. دوم این‌که لازمه اصلی نظام پارلمانی حزب است و در ایران اول باید احزاب قوی شکل بگیرند.»
فلاحت‌پیشهدرباره این‌که نظام پارلمانی جمهوریت نظام را به خطر می‌اندازد. گفت:
«به هیچ وجه این‌گونه نیست. (…) این‌که جمهوریت زیر سئوال می‌رود را قبول ندارم. در نظام پارلمانی شما حضور مستمر مردم را دارید و در این نظام خیلی راحت می‌توان اگر دولتی ضعیف یا حزبی ناکارآمد باشد و نتواند برنامه‌هایش را پیش ببرد آن را برکنار کرد و دولت جدیدی را روی کار آورد بدون آنکه لازم باشد رئیس‌جمهوری را عوض کرد.»
او شورای نگهبان را هم مانعی در مقابل نظام پارلمانی ندانست و بر ادامه وظیفه نظارت این شورا تأکید کرد.
موضوع تبدیل نظام ریاستی به نظام پارلمانی بحث جدیدی در ایران نیست و بارها مطرح شده است. گروهی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز در دوره‌های پیشین تلاش کرده بودند نظام سیاسی ایران را از نظام ریاستی به نظام پارلمانی تغییر دهند.
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی نخستین بار در سال ۱۳۹۰ زمانی که مجلس در دست اصول‌گرایان بود در سخنانی که در همدان ایراد کرد، گفته بود که به نظر او برای تغییر نظام ریاستی به پارلمانی مانعی وجود ندارد:
«در شرایط فعلی نظام سیاسی کشور، ریاستی است و رئیس‌جمهور با انتخاب مستقیم مردم برگزیده می‌شود که شیوه خوب و مؤثری است اما اگر روزی در آینده احتمالاً دور، احساس شود که نظام پارلمانی برای انتخاب مسئولان قوه مجریه بهتر است هیچ اشکالی در تغییر ساز و کار فعلی وجود ندارد.»
اما بعد در خردادماه ۱۳۹۸، زمانی که بیشترین نمایندگان مجلس از فهرست امید منتسب به اصلاح‌طلبان و اعتدالیون نزدیک به دولت بودند، خامنه‌ای نظرش را تغییر داد و گفت:
«مشکلات نظام پارلمانی برای کشور بیش از ریاستی است.»
مطهری: شرایط برای نظام پارلمانی مهیا نیست
علی مطهری، نماینده پیشین مجلس که در دوره اخیر رد صلاحیت شد در گفت‌وگو با «نامه‌نیوز» از طرح نظام پارلمانی انتقاد کرد و گفت:
«نظام پارلمانی در جایی می‌تواند مفید باشد که احزاب قوی وجود داشته باشند و احزاب در تشکیل پارلمان نقش مهمی داشته باشند. از سوی دیگر انتخابات هم به معنای واقعی آزاد باشد و مجلس نمایندگی کل جامعه را برعهده داشته باشد. چنین شرایطی در ایران مهیا نیست.»
مطهری نظام ریاستی کنونی را هم به دلیل آنکه رئیس‌جمهوری اختیارات کافی ندارد مورد انتقاد قرار داد اما گفت اگر نظام ریاستی فعلی به نظام پارلمانی تغییر یابد، «در عمل، نخست‌وزیر از سوی شورای نگهبان تعیین خواهد شد و نقش مردم کم‌رنگ‌تر از وضع موجود می‌شود».
او این استدلال را که «عزل رئیس‌جمهوری چون مردم به او رأی داده‌اند ابعاد سیاسی پیدا می‌کند»، رد کرد و گفت این موضوع درباره نخست‌وزیر هم صادق است:
«اگر نخست‌وزیری نزد مردم محبوب باشد، برکناری او کار ساده‌ای نخواهد بود. بنابراین چنین دلایلی برای تغییر نظام ریاستی به پارلمانی کافی به نظر نمی‌رسد.»
در نظام جمهوری اسلامی پنج نفر به نخست‌وزیری رسیدند: مهدی بازرگان، محمدعلی رجایی، محمدجواد باهنر، محمدرضا مهدوی کنی و سرانجام میرحسین موسوی. در سال ۱۳۶۸ به سبب عمیق‌تر شدن اختلافات بین علی خامنه‌ای رئیس‌جمهوری وقت با میرحسین موسوی بر سر تقسیم قدرت اجرایی، با بازنگری قانون اساسی مقام نخست‌وزیری حذف شد.
توکلی: مشکل کشور ساختاری نیست
احمد توکلی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز در اظهارنظری تفاوت چندانی بین نظام ریاستی و پارلمانی قائل نشد. او در این‌باره گفت:
«تفاوت بین نظام پارلمانی و نظام ریاستی آن‌قدر نیست که بتواند در اداره کشور تحول ایجاد کند. آن‌چه امروز تحول ایجاد می‌کند ایمان و وفاداری به اسلام و ایران است.»
به‌گفته او کشور در حال حاضر مشکلات مهم‌تری همچون «فساد در سیستم»، «اداره نامناسب کشور»، «توزیع درآمد وحشتناک ناعادلانه و ظالمانه» و «اختلاف طبقاتی» دارد که باید به حل آن‌ها فکر کرد:
«الان مردم نمی‌توانند به چنین مسائلی (تغییر ساختار) توجه کنند چون بدجوری گرفتار هستند. علت بسیاری از این گرفتاری‌ها برآمده از دولتمردان است.»
توکلی با بیان این‌که «مشکل اصلی امروز کشور ساختاری نیست»، تأکید کرد که اگر یک مجلس بخواهد نظارت قوی بر دولت کند با همین قوانین و ساختار کنونی نیز می‌تواند این کار را انجام دهد.
خردادماه سال گذشته حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران وضعیت اقتصادی کشور را «جنگی» توصیف کرده و خواستار اختیارات بیشتر شده بود. نمایندگان اصول‌گرای مجلس در آن زمان تغییر در قانون اساسی و نظام ریاستی را بار دیگر مطرح کردند. این موضوع هرگاه که مسئله محدود کردن اختیارات رئیس‌جمهوری به میان آمده مطرح شده است. رئیسان جمهوری اسلامی در دوران رهبری علی خامنه‌ای همواره با او دچار اختلاف شده‌اند.
بیشتر بخوانید:
خب خامنه ای که چندی پیش گفت مشکلات پارلمانی از ریاستی بیشتره. اینا چی میگن این وسط؟!
فری / 08 September 2020