ایران با نگرانی نظاره‌گر هفتمین روز درگیری‌های نظامی آذربایجان و ارمنستان است. ده‌ها خمپاره به روستاهای مرزی ایران اصابت کرده و موجب وحشت ساکنان شده است. در شهرهای شمال غربی تجمعاتی برگزار شده و در برخی موارد شعارهای استقلال‌طلبانه سر داده شده است. همزمان ایران نگران حضور نیروهای شبه‌نظامی سوری در خاک همسایه خود آذربایجان است.
درگیری‌های نظامی آذربایجان و ارمنستان شنبه ۱۲ مهر/۳ اکتبر وارد هفتمین روز خود شد. ارمنستان روز گذشته اعلام کرد که با کشورهایی که قصد میانجی‌گری دارند آماده همکاری است اما آذربایجان می‌گوید ارمنستان باید از «سرزمین‌های اشغالی» خارج شود.
در این درگیری ترکیه از آذربایجان حمایت می‌کند و ایران که هم‌مرز دو کشور آذربایجان و ارمنستان است اعلام بی‌طرفی کرده و پیشنهاد میانجی‌گری داده است.
گفته‌های مقام‌های رسمی و کارشناسان نشان از این دارد که بحران قره‌باغ، ایران را با سه تهدید جدی مواجه ساخته است: اول، تهدید امنیتی برای روستاها و شهرهای مرزی ایران که در معرض اصابت موشک و خمپاره شلیک شده میان دو طرف قرار دارند، دوم، خطر افزایش شکاف‌ها و تنش‌های قومی در ایران، و سوم، خطر بی‌ثبات شدن بیشتر منطقه و به میان‌کشیده شدن پای ایران در این درگیری.
اصابت ۲۰ خمپاره به روستاهای مرزی ایران
به گزارش خبرگزاری مهر، بیش از ۲۰ خمپاره شلیک شده در جنگ قره‌باغ به خاک ساحلی رود ارس و روستای قره قباق اصلاندوز اصابت کرده و موجب وحشت ساکنان این روستا شده است.
در روزهای گذشته نیز اخباری درباره اصابت خمپاره به روستاهای مرزی ایران منتشر شد. این بار اصابت بیش از ۲۰ خمپاره به روستای اصلاندوز موجب شده که برخی از ساکنان این روستا را موقتاً ترک کنند.
هنوز مشخص نیست که این خمپاره‌ها از سوی کدام طرف شلیک شده و آیا تعمدی در کار بوده است یا خیر.
مهر همچنین گزارش داد که خمپاره‌های طرفین جنگ به نزدیکی سد میل مغان برخورد کرده است. در صورت برخورد خمپاره‌های به این سد بحران جدی برای ساکنان منطقه به وجود خواهد آمد.
سد میل مغان، به عنوان سد دوستی ایران و آذربایجان شناخته می‌شود و بین دو شهر اصلاندوز مغان و هورادیز واقع شده است.
شدت گرفتن اختلافات قومی در ایران
در پی بالا گرفتن تنش میان ارمنستان و آذربایجان، روز پنج‌شنبه گذشته تجمعاتی در مناطق ترک‌نشین ایران از جمله تبریز، ارومیه و زنجان برگزار شد. بر اساس برخی از گزارش‌ها در این تجمعات شعارهای استقلال‌طلبانه سر داده شده است.
ملت ایران متشکل از اقوام مختلف از جمله ارامنه و ترک‌هاست، موضوعی که موجب می‌شود دولت با احتیاط بیشتری درباره درگیری مرزی خود اعلام موضع کند.
اما با وجود موضع رسمی جمهوری اسلامی ائمه جمعه استان‌های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل و زنجان بدون توجه به دستگاه دیپلماسی ایران موضعی یک جانبه در قبال بحران قره‌باغ گرفته‌اند و از جمهوری آذربایجان حمایت کرده‌اند.
آنها در بیانیه‌ای مشترک قره‌باغ را «متعلق به آذربایجان» دانستند و کشته‌شدگان جمهوری آذربایجان در درگیری‌های اخیر را هم «شهدای ملت بزرگ آذربایجان» نامیدند.
سیدعلی سقاییان سفیر سابق ایران در ارمنستان در گفت‌وگو با همشهری‌آنلاین درباره تجمعات مردم در شهرهای آذری‌زبان گفت:
«مسئولان کشور در رابطه با مسائل ساختارشکنانه با حساسیت مساله را پیگیری و کنترل خواهند کرد.»
او همزمان با گفتن این جمله که «البته دولت باکو در این رابطه باید هوشیارانه عمل کند»، نگرانی ایران از تحرک‌های قومی با پشتیبانی آذربایجان را بیان کرد.
حضور نیروهای شبه‌نظامی سوریه در نزدیکی ایران
سومین تهدید برای ایران، حضور شبه‌نظامیان سوری در خاک آذربایجان است.
به گزارش روزنامه «گاردین»، ترکیه، به عنوان حامی جمهوری آذربایجان در درگیری قره‌باغ، بیش از هزار جنگجوی سوریه را به منطقه اعزام کرده است.
این وضعیت نشان دهنده خیزش ترکیه به عنوان یک قدرت نظامی منطقه‌ای است و تهدیدی برای وضعیت بی‌ثبات قفقاز محسوب می‌شود که زمانی در قلمروی کشور پهناور روسیه قرار داشت.
ایران به عنوان یکی از قدرت‌های مداخله‌گر در جنگ سوریه، از رژیم بشار الاسد حمایت می‌کرد که مسئول کشتار هزاران تن از غیرنظامیان مخالف رژیم است.
ترکیه در مقابل از گروه‌های شبه‌نظامی مخالف رژیم حمایت کرد و به سازماندهی و مسلح‌کردن این گروه‌ها اقدام کرد. حالا این گروه‌ها به بازوی نظامی ترکیه برای نفوذ در منطقه تبدیل شده‌اند و عامل اجرای استراتژی ترکیه در منطقه هستند.
تا اینجا ایران و ترکیه روابط دیپلماتیک خود را در سطح بالایی حفظ کرده‌اند، اما به گزارش سایت دیپلماسی ایرانی، حضور شبه‌نظامیان سوری مخالف رژیم بشار الاسد و ایران، در خاک آذربایجان، می‌تواند به تهدید امنیتی آینده برای ایران بدل شود.
شدیدترین درگیری‌ها بین نیروهای ارمنستان و آذربایجان طی سال‌های اخیر بر سر منطقه قره‌باغ در روز یکشنبه گذشته درگرفت.
اعلام استقلال قره‌باغ از آذربایجان در اوایل دهه ۱۹۹۰ جنگی را در پی داشت که منجر به کشته شدن ۳۰ هزار نفر شد، این منطقه اما هنوز توسط هیچ کشوری از جمله ارمنستان به عنوان منطقه‌ای مستقل به‌رسمیت شناخته نشده است.
متأسفانه رسانه ها مدام از لفظ «جنگ قره باغ» برای این جنگ استفاده می کنند و طوری وانمود می کنند که انگار جنگ فقط بر سر قره باغ است. واقعیت اما این است که جنگ فقط بر سر قره باغ نیست. جنگ بر سر سه ناحیه است: اول قره باغ که منطقه ای است با جمعیت عمدتاً ارمنی.
دوم منطقۀ مابین ارمنستان و قره باغ که در گذشته عمدتاً کردنشین بوده و کردستان سرخ نامیده می شد، اما امروزه پاکسازی قومی شده و عمدتاً ارمنی نشین شده است.
سوم مناطق شرقی و شمالی قره باغ که تورک نشین بوده و ارمنستان در جنگ سال 1992-1994 آن ها را اشغال کرده و اقدام به تغییر بافت قومی این مناطق کرده است.
اینکه مدام گفته می شود جنگ قره باغ باعث می شود اصل موضوع نادیده گرفته شود: یعنی اینکه ارمنستان فقط وارد مناطق ارمنی نشین نشده، بلکه بخش هایی از خاک آذربایجان را هم اشغال کرده است.
اگر بحث فقط بر سر قره باغ باشد، به نظر می رسد علیرغم عدم اتصال این منطقه به ارمنستان، اکثریت ارمنی این منطقه بارها رأی به استقلال و یا الحاق به ارمنستان داده باشند و شاید دراین باره حق با ارمنی ها باشد و آذربایجان نباید جلوی ارادۀ ارمنی های ساکن قره باغ را بگیرد.
اما دربارۀ مناطق دیگر به هیچ عنوان حق با ارمنستان نیست و بایدارمنستان را نیرویی اشغالگر دانست که خاک آذربایجان را اشغال کرده است و اقدام به قتل عام کرده است.
دربارۀ کردستان سرخ هم هر دو طرف باید پاسخگو باشند و توضیح دهند که چطور جمعیت کردها از 45 هزار نفر در آغاز قرن بیستم اکنون به 5 هزار نفر رسیده است!
درهر صورت این معضل را نمی توان با جنگ حل کرد. آذربایجان مناطق اشغالی را پاکسازی قومی کرده، اما اگر آذربایجان این مناطق را پس بگیرد می خواهد چه کار کند؟ آیا به جز پاکسازی قومی دوباره راه حلی اندیشیده اند؟ آیا اکنون در صورت عقب نشینی ارمنستان شاهد یک پاکسازی قومی دیگر این بار توسط آذربایجان نخواهیم بود؟ آیا عده ای فکر می کنند که می توان با توسل به راهکارهای دولت-ملت گرایانه به این دور باطل پایان داد؟!
کارو / 05 October 2020