در سا‌ل‌های اخیر و به‌ویژه پس از اعتراضات موسوم به «بهار عربی»، تنش میان تهران و ریاض بالا گرفته است. رقابت بر سر نفوذ در دیگر کشورهای خاورمیانه و «جنگ نیابتی» از جلوه‌های اصلی این تنش بوده است. رسانه‌ها از «جنگ سرد» جمهوری اسلامی و پادشاهی سعودی سخن می‌گویند.
در زمان ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، ریاض به متحد بسیار نزدیک واشنگتن بدل شد و ایران تحت شدیدترین فشارها قرار گرفت. اسرائیل نیز در همین روند به متحد استراتژیک ریاض و ابوظبی و برخی دیگر از کشورهای عربی منطقه بدل شد. با ورود جو بایدن به کاخ سفید، اما این پیش‌بینی وجود دارد که معادلات منطقه تغییر کند.
بایدن در اولین گام فروش سلاح به عربستان و امارات را به تعلیق در آورده است. همزمان بحث بر سر از سرگیری مذاکرات هسته‌ای با ایران و احیا برجام است. امانوئل مکرون رئیس‌جمهوری فرانسه پیشنهاد داده است که کشورهای منطقه از جمله عربستان سعودی نیز در مذاکرات پیش‌رو هسته‌ای حضور داشته باشند، ایده‌ای که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا از آن استقبال کرده است. از سوی دیگر، این نگرانی وجود دارد که حضور عربستان در مذاکرات و درنتیجه تجمیل شرایط سخت به ایران، امکان به نتیجه رسیدن مذاکرات را منتفی کند. مقامات عربستان، غالباً خواستار تداوم «فشار حداکثری» بر ایران و مخالف احیا برجام هستند.
«آینده روابط ایران و عربستان»، با توجه به این تحولات موضوع بیست و چهارمین نظرسنجی زمانه بود که از تاریخ ۱۷ تا ۲۲ فوریه در میان اعضای پنل نظرسنجی زمانه و دیگر مخاطبان برگزار شد. و ۳۵۸ تن به پرسش‌های آن به طور کامل پاسخ دادند. نتایج نظرسنجی به شرح زیر است:
الف) موافقان عادیسازی روابط بین ایران و عربستان بیشتر از مخالفان آن هستند.
۶۶ درصد پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی زمان موافق عادیسازی روابط بین ایران و عربستان اند و ۳۴ مخالف. در نظرسنجی قبلی زمانه (که از تاریخ ۵ تا ۱۰ بهمن) پرسش مشابهی در مورد روابط ایران و آمریکا طرح شده بود که نتیجه آن را می‌توانید در نمودار زیر در مقایسه با پرسش نظرسنجی کنونی ببینید.
ب) بیشتر آنهایی که موافق عادیسازی روابط ایران و عربستان هستند (۵۶.۵ درصد آنها)، مخالف حضور عربستان در مذاکرات هسته‌ای پیش‌رو هستند. و به همین ترتیب، اکثر مخالفان عادیسازی رابطه ایران و عربستان (۵۹ درصد آنها)، موافق حضور عربستان در مذاکرات هسته‌ای.
با احتیاط می‌توان نتیجه گرفت: گروه اول بیشتر موضع جمعیت موافقان تنش‌زدایی در روابط خارجی ایران در شرایط کنونی را بازتاب می‌دهد. و گروه دوم بیشتر موضع جمعیت مخالف تنش‌زدایی را. در واقع، گروه دوم چون نمی‌خواهد مذاکرات به نتیجه برسد، خواستار حضور عربستان در مذاکرات است. و گروه اول مخالف حضور عربستان است، چون می‌خواهد مذاکرات به نتیجه برسد. بدین ترتیب، هر دو گروه و در واقع اکثر پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی زمانه فکر می‌کنند حضور عربستان در مذاکرات هسته‌ای احتمالی پیش‌رو، مانعی برای حصول توافق است.
ج) علی‌رغم آنکه تعداد موافقان عادی سازی روابط ایران و عربستان بیشتر از مخالفان آن است، اکثر پاسخ‌دهندگان فکر می‌کنند عربستان نمی‌تواند متحد ایران در منطقه باشد.
تنها ۴۱.۵ درصد از پاسخ‌دهندگان فکر می‌کنند ایران و عربستان می‌توانند متحد یکدیگر در منطقه باشند.
این نتیجه نشان‌دهنده نوعی بدبینی نسبت به عربستان است، حتی در میان آنهایی که موافق عادیسازی روابط با این کشور هستند.
۴۷ درصد از کسانی موافق عادی سازی روابط ایران و عربستان هستند، بر این باور اند که عربستان نمی‌تواند متحد ایران باشد.
د) نوعی دوپارگی در نظرات درخصوص آینده روابط ایران و عربستان قابل مشاهده است.
پاسخ‌های دریافتی به دو پرسش نظرسنجی این دو پارگی را به خوبی نشان می‌دهد: پرسش در اینکه برقراری رابطه با عربستان باید اولویت سیاست خارجی باشد یا نه. و پرسش در مورد حضور عربستان در مذاکرات هسته‌ای احتمالی پیش‌رو.
ه) علی رغم دو پارگی نظرات، در یک مورد یک چیز میان پاسخ دهندگان اتفاق نظر ملموس وجود دارد: ریشه اصلی تنش میان ایران وعربستان.
۸۱ درصد پاسخ‌دهندگان تضاد منافع ژئوپلیتیک و رقابت سیاسی میان جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی را عامل اصلی تنش میان دو کشور می‌دانند. علت اصلی تنش برای ۱۲درصد اختلافات مذهبی شیعه و سنی است و تنها ۷ درصد اختلافات ریشه‌دار تمدنی و نژادی را عامل اصلی می‌دانند.
در میان آنهایی که فکر می‌کنند عربستان نمی تواند متحد ایران نباشد، سهم پاسخ اختلافات مذهبی و اختلافات ریشه‌دار تمدنی و نژادی کمی (در حدود ۲ تا ۳ درصد) بیشتر است که البته با توجه به خطای نظرسنجی می‌تواند معنادار نباشد.
و) اکثر پاسخ‌دهندگان معتقد اند که مذاکران ایران و عربستان باید مستقیم وبدون میانجی باشد. آنهایی که موافق میانجیگیری هستند، اکثرا فکر می‌کنند که کشورهای منطقه مثل قطر و عراق بهترین میانجی هستند.
د) در سیاست خارجی ایران، آیا رابطه با عربستان اولویت دارد یا رابطه با اسرائیل؟ پاسخ اکثر شرکت‌کنندگان هردوست.
۳۸.۵ درصد فکر می‌کنند که هر دو به یک اندازه مهم اند و ۱۷ درصد هیچکدام را مهم تلقی نمی‌کنند. ۲۳ درصد اولویت را به رابطه با عربستان می‌دهند و ۲۱.۵ درصد به رابطه با اسرائیل.
علی‌رغم آنکه اکثر پاسخ‌دهندگان فکر می‌کنند عربستان نمی‌تواند متحد ایران در منطقه باشد، با این حال درصد کسانی که معتقد به اولویت برقراری رابطه با عربستان هستند از آنهایی که به رابطه با اسرائیل اولویت می‌دهند کمی بیشتر است (۱.۵ درصد که با توجه به خطای نظرسنجی اختلاف معناداری نیست). احتمالاً همان بدبینی‌ای که نسبت به عربستان وجود دارد در مورد اسرائیل نیز درکار است.
نظرسنجی‌های آینده
پنل نظرسنجی زمانه همزمان با روز جهانی آزادی مطبوعات سال گذشته (سوم مه) راه‌اندازی شد. زمانه تاکنون ۲۴ نظرسنجی برگزار کرده است.
رساندن صدای شما بدون کم‌و‌کاست در مورد مسئله‌های اساسی کشور وظیفه ماست و پنل نظرسنجی زمانه در همین راستا راه‌اندازی شده است. به همین دلیل از شما خواهش می‌کنیم که برای شرکت در نظرسنجی‌های آینده و نیز برای پیشنهاد موضوعات مورد نظرتان برای نظرسنجی در پنل ما عضو شوید. برای عضویت در پنل کافی است به چند سوال در این لینک پاسخ دهید. اطلاعات شما به صورت امن و ناشناس ذخیره خواهند شد و در اختیار هیچ طرف دیگری قرار نخواهد گرفت. پس از عضویت در پنل، در هر نظرسنجی ایمیلی با لینک آن برای شما فرستاده خواهد شد.
توضیحات بیشتر در : به پنل نظرسنجی “زمانه” بپیوندید
برای ارتباط با پنل نظرسنجی از ایمیل روبرو استفاده کنید: panel@radiozamaneh.com
نتایج جالبی بود. حقیقتاً فکر نمی‌کردم مردم تا این حد نظرات متناقضی درباره امکان عادیسازی روابط با عربستان صعودی داشته باشند. همزمان مایل به عادیسازی هستند اما نمی‌خواهند آنها سر میز مذاکره حضور داشته باشند. به شخصه ساختار سلطنتی عربستان سعودی و کشورهای خلیجی را مانع اتحاد می‌بینم چون آنها نیز با فسادشان جنبش‌های مردمی را خطری برای قدرت خود می‌بینند، نه دلایلی مثل مذهب یا «تمدن».
Grim / 27 February 2021