با وجود مخالفت‌های گسترده بین‌المللی، ایران بر اساس طرح مجلس شورای اسلامی موسوم به «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران»، از تاریخ ۲۳ فوریه/ ۵ اسفند اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را متوقف کرد. اقدامی که واکنش‌های جهانی بسیاری به دنبال داشت و آن را آخرین مرحله خروج ایران از توافق برجام و گام بلند به سوی غنی‌سازی با غلظت بیشتر دانستند.
مفاد پروتکل الحاقی چیست؟
مفاد پروتکل الحاقی به شرح زیر است:
کد ۳.۱ اصلاحی ترتیبات فرعی موافقتنامه پادمان (برای اظهار زودهنگام تاسیسات هسته ای به آژانس).
استفاده از فناوری‌های مدرن و حضور درازمدت آژانس در ایران.
اقدامات شفاف‌ساز در رابطه با کیک زرد.
اقدامات شفاف‌ساز در رابطه با غنی‌سازی.
دسترسی‌ها پیرو مفاد برجام.
نظارت و راستی‌آزمایی اجرای اقدامات داوطلبانه
اقدامات شفاف‌ساز در رابطه با ساخت قطعات سانتریفیوژ.
پس از توقف اجرای پروتکل الحاقی، جمهوری اسلامی ایران دیگر خود را ملزم به اعلام تأسیسات هسته‌ای، اقدامات شفاف‌ساز در زمینه کیک زرد و غنی‌سازی و همچنین ساخت قطعات سانتریفیوژ نمی‌بیند. رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شنبه یکم اسفند طی سفری شتابزده برای دیدار با مقام‌های جمهوری اسلامی به تهران سفر کرد و خبرگزاری جمهوری اسلامی سفر او را در راستای مذاکرات دو طرف برای هماهنگی جهت اجرای همزمان «قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» و فعالیت‌های پادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواندند.
تنها ساعاتی پس از اعلام توقف اجرای پروتکل الحاقی از سوی ایران، وزیران امور خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان، سه کشور اروپایی طرف برجام، در بیانیه مشترکی ضمن ابراز نگرانی از تصمیم جمهوری اسلامی درباره توقف پروتکل الحاقی، اقدام‌های اخیر ایران را «خطرناک» دانسته و حمایت خود را از تلاش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای تداوم نظارت و راستی‌آزمایی برنامه هسته‌ای ایران اعلام کردند.
دولت حسن روحانی نیز درکه ماه‌های پایانی خود به سر می‌برد مخالف اجرای توقف پروتکل الحاقی بود، با این حال بر اساس رأی مجلس یازدهم که اکثریت آن در دست اصول‌گرایان است و با هسته سخت قدرت در جمهوری اسلامی، این طرح به اجرا گذاشته است. در این میان بسیاری بر این باورند که ایران با توجه به تغییر دولت در ایالات متحده آمریکا، در صدد اعمال فشار برای لغو هر چه سریع‌تر تحریم‌های بین‌المللی است. اما آیا مذاکره با آمریکا دست‌یابی به یک توافق جدید یا بازگشت به برجام امکان‌پذیر است؟ با توجه به این‌که ایران در آستانه انتخابات ریاست جمهوری قرار دارد، تاثیر به اجرا گذاشتن طرح مجلس بر این انتخابات چیست؟ آیا آینده برجام و انتخابات ۱۴۰۰ به هم گره خورده است؟
زمانه در این رابطه با امین سوفیامهر، پژوهشگر فلسفه سیاسی در دانشگاه ایندیانا گفت‌وگو کرده است.
■ گفت‌وگوی زمانه با امین سوفیامهر بشنوید:
امین سوفیامهر به زمانه می‌گوید موضوع برجام را باید مجزا از موضع‌گیری‌های مجلس شورای اسلامی دید و طرح مجلس را تنها یک اقدام تبلیغاتی می‌داند که نخواهد توانست تاثیری بر روند مذاکرات احتمالی با آمریکا داشته باشد، چرا که مجلس در بسیاری از زمینه‌ها همچون سیاست خارحی دارای قدرت نیست و تصمیم‌گیری درباره سیاست خارجی مستقیما در حوزه رهبری و سپاه پاسداران است.
به گفته امین سوفیامهر تنها هدف جمهوری اسلامی در حال حاضر به دست آوردن منابع مالی به منظور جبران آسیب‌هایی است که به واسطه سیاست فشار حداکثری به بنیاد امنیتش وارد آمده است. به گفته او مشخصا تلاش جمهوری اسلامی تقویت دوباره نیروهای نیابتی خود در کشورهای منطقه مانند لبنان، سوریه، عراق و یمن است.
از این‌رو امین سوفیامهر معتقد است هر رئیس‌جمهوری از هر جناحی که در انتخابات آینده بر سر کار بیاید، تغییری در راهبردهای جمهوری اسلامی ندارد، بلکه به گفته او ممکن است تنها در نحوه اجرای سیاست‌ها به واسطه تفاوت‌های فردی فرق داشته باشند.
بسیاری از تحلیل‌گران عمدتا محافظه‌کار بر این باورند که طرح مجلس و تسریع در به اجرا گذاشتن آن، برای بالا بردن قدرت چانه‌زنی جمهوری اسلامی بر سر میز مذاکره است. امین سوفیامهر به اجرا گذاشتن این توسط مجلس شورای اسلامی را از جنبه تبلیغاتی با اهمیت می‌داند، چرا که سعی دارد همواراه دوگانه تندرو و میانه‌رو را معرفی کند. دوگانه‌ای که عدم مذاکره با جریان داخلی را در دام مذاکره با جریان تندرو بیان می‌کند. اما به گفته سوفیامهر بعد از خروج دونالد ترامپ از برجام و کاهش تعهدات برجامی توسط جمهوری اسلامی، یک بی‌اعتمادی مضاعف بین دو طرف به وجود آمده که مذاکرات آینده را با پیچیدگی‌های بیشتری روبه‌رو خواهد کرد.