انجمن خانواده‌های جان‌باختگان پرواز پی‌اس ۷۵۲ (هواپیمای اوکراینی) در واکنش به گزارش سازمان دیده‌بان حقوق بشر با عنوان «ایران، آزار و اذیت خانواده‌های هواپیمایی اوکراین»، این گزارش را حاوی اطلاعاتی مستند درباره آزار خانواده‌ها، دخالت در خاکسپاری و مراسم یادبود، برخورد ناشایست با پیکرها، عدم حراست از اموال و عدم شفافیت در تحقیقات داخلی دانست و از خانواده‌هایی که در تهیه این گزارش شرکت کرده‌اند تا سرگذشت دردناک خود را بازگو کنند، قدردانی کرد.
این انجمن یافته‌های این گزارش در مورد حمله سپاه به هواپیمای اوکراینی را نشان‌دهنده نقض قوانین بین‌المللی حقوق بشر از سوی جمهوری اسلامی ایران دانست و تأکید کرد:
«این گزارش چگونگی سرکوب اعتراضات در ایران و محکومیت غیرمنصفانه معترضان به سال‌ها زندان را مستند کرده است. دیده‌بان حقوق بشر یافته‌های مهمی در مورد تهدیدات، دستگیری‌ها، شکنجه و ارعاب به دست آورده است.»
انجمن خانواده‌های جان‌باختگان پرواز پی‌اس ۷۵۲ در همین بیانیه از جامعه بین‌الملل خواسته است به جنایات رژیم جمهوری اسلامی و نقض حقوق بشر در موضوع پرواز پی‌اس ۷۵۲ واکنش نشان دهد و هر گونه ادعای جمهوری اسلامی را مادامی که تحقیقاتی بی‌طرفانه و شفاف حقیقت را آشکار کند، رد کند.
سازمان دیده‌بان حقوق بشر در گزارشی اعلام کرده که بر اساس شواهد و قرائن، مقام‌های جمهوری اسلامی دست به آزار و اذیت خانواده‌های افراد کشته شده در جریان ساقط شدن هواپیمای اوکراینی با موشک‌های سپاه زده است.
بر اساس این گزارش، دیده‌بان حقوق بشر از اکتبر سال ۲۰۲۰ تا ژانویه سال ۲۰۲۱ با ۳۱ نفر از نزدیکان کشته شدگان و افراد دارای اطلاع مستقیم از رفتار مقامات با خانواده‌ها، گفت‌وگو کرده است.
این منابع گفته‌اند نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی به شکل خودسرانه اعضای خانواده قربانیان را احضار، بازداشت، بازجویی آزارنده و شکنجه کرده‌اند و هدف بدرفتاری قرار داده‌اند:
«این نهادها ظاهرا در تلاشی آشکار برای ممانعت از تلاش‌ها در راه پاسخگویی، اموال قربانیان را به وابستگانشان باز پس نداده‌اند و در امر برگزاری مراسم تدفین و گردهمایی یادبود نیز دخالت کرده‌اند.»
به گفته مایکل پیج، معاون مدیر بخش خاورمیانه دیده‌بان حقوق بشر، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی «بدون کمترین مسئولیت‌پذیری‌ای» ۱۷۶ نفر را کشته و حالا «نهادهای امنیتی بی‌رحم ایران» دست به آزار اعضای خانواده قربانیان می‌زنند تا «هر امیدی به عدالت» را نابود کنند».
پیج گفته است:
«مقامات به جای تلاش برای بازسازی اعتماد مردم از راه انجام تحقیقی شفاف و جبران خسارت خانواده‌ها، دوباره در حال ساکت کردن تلاش‌ها برای پاسخگو کردن هستند.»
بر اساس اعلام سازمان دیده‌بان حقوق بشر، دست‌کم ۱۶ نفر از بستگان جان‌باختگان هواپیمای اوکراینی گفته‌اند که نهادهای امنیتی آنان را تهدید کرده‌اند تا در مصاحبه با رسانه‌های خارجی شرکت نکنند و وابستگان یا دوستانشان را که در مراسم یادبود شرکت کرده بودند و از مراسم فیلم‌برداری کرده بودند، تحت تعقیب قرار داده‌اند یا احضار کرده‌اند.
در این گزارش آمده است:
«در بعضی موارد نیروهای امنیتی اعضای خانواده را به مدت چندین ساعت تحت بازجویی قرار داده‌اند. در حداقل یک مورد مقامات یک فرد تحت بازداشت را مورد شکنجه قرار داده‌اند. در موردی دیگر، مأموران لباس شخصی خواهان صحبت با یکی از اعضای خانواده‌ها شده‌اند که در عرصه عمومی علیه رفتار مقامات موضع گرفته بود و او را تهدید کرده‌اند که مورد پیگرد قرار خواهد گرفت. در حداقل سه مورد، مقامات اعضای خانواده‌ها را با پیامدهایی تهدید کرده‌اند تا پست‌های خود در شبکه‌های اجتماعی در انتقاد از عدم مسئولیت‌پذیری مقامات را حذف کنند.»
یکی از وابستگان جان‌باختگان هواپیمای اوکراینی گفته است که مقام‌های اطلاعاتی و امنیتی، ۳۰ دقیقه پیش از یک مراسم یابود با آنان تماس گرفته‌اند و خواهان لغو مراسم شده‌اند.
این منبع به دیده‌بان حقوق بشر گفته است:
«ما تصمیم گرفتیم مراسم را لغو نکنیم اما می‌توانید تصور کنید چقدر هر لحظه مراسم اضطراب‌آور بود چون نگران بودیم که کسی چیزی سیاسی بگوید [و سبب ایجاد مشکل برای خانواده نزد مقامات شود].»
به گفته مایکل پیج، مقام‌های جمهوری اسلامی همچنان مشغول آزار و فشار آوردن به افرادی هستند که صراحتا علیه سوء مدیریت دولت در امر تحقیقات موضع گرفته‌اند و خواهان مسئولیت‌پذیری شده‌اند.»
پیج همچنین گفته است:
«همه دولت‌های درگیر در تحقیقات پرواز ساقط شده ۷۵۲ باید تضمین کنند که حقوق خانواده قربانیان حفظ شود تا مسئولیت‌پذیری حقیقی را دنبال کنند؛ از جمله تعقیب کیفری افراد مسئول و ارائه خسارت کافی به خانواده‌ها.»
پیش از این و در تاریخ پنج‌شنبه ۳۰ اردیبهشت/ ۲۰ مه، دادگاه عالی اونتاریوی کانادا شلیک موشک به هواپیمای اوکراینی در آسمان تهران توسط سپاه پاسداران را عمدی و «عملی تروریستی» دانست.
قاضی ادوارد بیلوبابا در حکم خود گفته است شواهد قوی نشان می‌دهند موشک‌ها در ۸ ژانویه ۲۰۲۰ به عمد به سمت پرواز پی‌اس ۷۵۲ شرکت هواپیمایی بین‌المللی اوکراین شلیک شده‌اند و تیراندازی در زمانی رخ داده است که هیچ درگیری مسلحانه‌ای در منطقه جریان نداشته است.
بر این اساس قاضی نتیجه گرفته است که این اقدام یک عمل تروریستی است که مصونیت ایران را از پیگرد قانونی بی‌اعتبار می‌کند.
۱۸ دی ماه ۱۳۹۸/ هشتم ژانویه ۲۰۲۰ هواپیمای مسافربری بوئینگ ۷۳۷ متعلق به شرکت هواپیمایی اوکراین با ۱۶۷ مسافر و ۹ خدمه، ساعاتی پس از حمله‌های موشکی ایران به پایگاه‌های آمریکا در خاک عراق و اندکی پس از برخاستن از فرودگاه خمینی تهران، هدف دست‌کم دو موشک سامانه جنگی نیروی هوافضای سپاه پاسداران قرار گرفت و سرنگون شد. شماری از قربانیان این رویداد با کانادا ارتباط داشتند، از جمله ۵۵ شهروند کانادایی و ۳۰ نفر دارای اقامت دائم این کشور.