علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی چهارشنبه ۶ مرداد در آخرین دیدار با اعضای دولت روحانی با اشاره به مذاکرات احیای برجام در وین گفت:
«آمریکایی‌ها در زبان و وعده می‌گویند تحریم‌ها را بر می‌داریم اما تحریم‌ها را برنداشتند و برنمی‌دارند، ضمن آنکه شرط هم می‌گذارند و می‌گویند که باید در همین توافق جمله‌ای بگنجانید که بعداً درباره برخی موضوعات صحبت شود و گرنه توافقی نخواهیم داشت. آنها می‌خواهند با گذاشتن این جمله، بهانه‌ای برای دخالت‌های بعدی خود درباره اصل برجام و مسائل موشکی و منطقه‌ای فراهم کنند و اگر ایران حاضر به بحث درباره آنها نشود بگویند توافق را نقض کرده‌اید و توافق، بی‌توافق. اکنون هم که به آمریکایی‌ها گفته می‌شود، تضمین دهید که توافق را در آینده نقض نخواهید کرد، می‌گویند تضمین نمی‌دهیم.»
چند ساعت بعد پایگاه اطلاع‌رسانی خامنهای با کاظم غریب‌آبادی مصاحبه‌ای انجام داد. سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین در آغاز این مصاحبه از سه مانع پرده برداشت:
«آمریکا و طرف‌های غربی اصرار کردند که بندی در بیانیه وزرا در خصوص گفت‌وگوهای بیشتر در آینده برای سه موضوع درج شود: اول، اقدامات بیشتر در مورد تقویت مؤثر روابط اقتصادی و تجارت بین‌الملل ایران شامل تغییر در سیاست تحریمی آمریکا. دوم، تضمین منافع عدم اشاعه‌ای برجام در درازمدت و سوم، گام‌هایی برای حمایت و تقویت امنیت منطقه‌ای در میان کشورهای منطقه خلیج فارس شامل کاهش تنش و اقدامات اعتمادساز از طریق گفت‌وگو در منطقه (…) این موضوع نشان داد که آنها همچنان به تفاهم هستهای به‌عنوان پلی برای ورود به سایر موضوعات غیرمرتبط مانند مسائل منطقه‌ای و موشکی نگاه می‌کنند.»
اختلافات هفت مورد است
مذاکرات وین یکشنبه ۳۰ خرداد / ۲۰ ژوئن، همزمان با پیروزی ابراهیم رئیسی (عضو هیأت مرگ) در سیزدهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران متوقف ماند. علی ربیعی، سخنگوی دولت روحانی سه‌شنبه ۲۹ تیر اعلام کرد در شش دور مذاکرات احیای برجام در وین تفاهم‌های اولیه برای رفع تحریم‌ها شکل گرفت اما به‌سبب کارشکنی شورای عالی امنیت ملی که مسئولیت تطبیق متن تفاهم شده با قانون مجلس شورای اسلامی مصوب آذر ۹۹ را به‌عهده دارد این تفاهم را ناسازگار با آن تشخیص داد.
کاظم غریب‌آبادی در ادامه مصاحبه با پایگاه اطلاع‌رسانی خامنهای اختلافات را در هفت مورد خلاصه کرد:
۱. کل تفاهم را به پذیرش بندی در خصوص انجام گفت‌وگوهای آتی در مورد مسائل منطقه‌ای گره زدند. رفع برخی تحریم‌ها و همچنین خروج نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست گروه‌های تروریستی را مستقیماً به پذیرش این بند منوط کردند.
۲. حاضر به لغو دستور اجرایی تحریم تسلیحات متعارف نشدند که کاملاً با قطعنامه‌ی ۲۲۳۱ شورای امنیت و برجام در تناقض آشکار است و به‌نوعی مغایر ادعای آمریکا به برگشت تعهدات برجامی است.
۳. حاضر به برداشتن تحریم‌ها علیه بیش از ۵۰۰ نفر از اشخاص حقیقی و حقوقی و همچنین لغو قانون تحریمی کاتسا نشدند.
۴. حاضر به ارائه‌ی تضمین در مورد عدم تکرار رفتارهای مشابه دولت قبل در قبال تفاهم هستهای نشدند.
۵. حاضر به بحث درباره‌ی خسارات وارده به ایران در اثر خروج یک‌جانبه و غیرقانونی از تفاهم هستهای نشدند.
۶. درباره فعالیت‌ها و تعهدات هستهای ایران زیاده‌خواهی‌هایی را مطرح کردند که حتی فراتر از متن برجام است.
۷. حاضر نشدند این واقعیت مهم را بپذیرند که تمامی مشکلات موجود ناشی از رفتارهای خصمانه و مخرب آن‌هاست و ابتدا آنها باید تمامی تعهدات خود را انجام بدهند و تنها پس از راستی‌آزمایی در زمانی معقول، ایران به اجرای تعهدات خود خواهد پرداخت.
تغییر لحن غرب
حمید ابوطالبی مشاور سیاسی سابق رئیس جمهوری اسلامی پیش از این گفته بود در شرایط کنونی مذاکرات قاعدتاً می‌بایست از صفر و احتمالا از مهر سال جاری بعد از استقرار دولت رئیسی (عضو هیدت مرگ) شروع شود، آن هم صرفاً مشروط به آنکه دولت بعدی اعتقادی به مذاکرات داشته باشد.
پیش از این سناتور باب منندز، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس سنای آمریکا پیش‌بینی کرده بود حصول توافق برای بازگشت به برجام در آینده نزدیک محتمل نیست. یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم یادآوری کرده بود که هرچند ایالات متحده آمریکا خواهان بازگشت به توافق هستهای است اما این پیشنهاد به طور نامحدود روی میز نخواهد ماند.
صبح چهارشنبه وب‌سایت «دیپلماتیک» به‌نقل از یک دیپلمات ارشد ایالات متحده آمریکا که نامی از او برده نشده، درباره مذاکرات احیای برجام در وین نوشت:
«اینکه آنها (دولت جدید ایران) می‌توانند به توافق بهتری برسند و [با گسترش برنامه هستهای خود] اهرم بسازند، خطرناک است. اگر فکر می‌کنند برای بازگشت به توافق می‌توانند بیشتر بگیرند یا کمتر بدهند… توهم است. این موضوع را خواهند فهمید.»
در این فاصله بر اساس مصوبه هستهای مجلس شورای اسلامی تأسیسات هستهای ایران هم از دسترسی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خارج شده است.
خب دولت جدید در ایران اگر توانش را دارد، میتواند برجام را لغو کند. خامنه ای متوجه باشد که مسئله این نیست که آمریکا حق دارد یا حق ندارد برای ایران تصمیم بگیرد، مسئله این است که آمریکا میتواند با فشار سیاسی، اقتصادی و نظامی برای ایران و بسیاری از نقاط دنیا تصمیم بگیرد و میگیرد. اصلاً تمام فلسفه مذاکرات با غرب بر سر همین واقعیت بوجود آمده، وگرنه چه لزومی به مذاکرات با غرب وجود داشت؛ ایران، روسیه و چین به راه خودشان میرفتند و کشورهای غربی به راه خود و کاری هم با همدیگر نداشتند. اینکه خامنه ای دائم سخنرانی می کند که غرب خوب نیست و اینطوری وآن طوری است، دردی را دوا نمی کند. واقعیت این است که جمهوری اسلامی یک نظام و حکومت نا لایق با یک ایدئولوژی نا محبوب بین مردم ایران است که با زور زندان و اسلحه و اعدام قدرت را حفظ کرده. اگر جناب خامنه ای تشخیص میدهد که مردم همینطوری زیر فشار اقتصادیِ آمریکا و فشار زندان و اعدام در نظامِ اسلامی به زندگی ادامه خواهند دارد؛ خب میتواند مذاکرات را قطع کند، نه وقت خودش را تلف کند، نه وقت آمریکا را. لزومی به این همه سخنرانی در مورد آمریکا و غرب هم وجود نخواهد داشت.
pop / 29 July 2021