به گفته آژانس‌های سازمان ملل متحد و سازمان‌های غیردولتی که در افغانستان کار می‌کنند، مراقبت‌های بهداشتی در این کشور به معنای واقعی کلمه در عرض چند ماه سقوط کرده است. کمک‌های بین‌المللی به افغانستان قطع شده است، هزاران نفر از کادر بهداشتی و درمانی در چند ماه گذشته حقوق نگرفته‌اند و مراکز درمانی، دارو و تجهیزات ندارند.
سازمان غیردولتی «نجات کودکان» Save The Children می‌گوید که با فرارسیدن زمستان، در نتیجه ضعف شدید سیستم بهداشتی افغانستان هر ماه هزاران کودک زیر پنج سال قربانی خواهند شد.
فقدان مراقبت‌های بهداشتی برای اکثریت افغان‌ها -به ویژه در خارج از شهرها- بخشی از هرج و مرج و آشفتگی کاملی است که پس از تسلط طالبان بر افغانستان رخ داده است.
هم‌‌اکنون این کشور با بحران کمبود مواد غذایی دست به گریبان است. به گفته سازمان ملل، بیش از ۱۲ میلیون افغان در معرض گرسنگی هستند و نیاز به کمک غذایی فوری دارند. سوءتغذیه به شدت در حال افزایش است و کمبود شدید نقدینگی وجود دارد.
در سال میلادی کنونی، بیش از ۶۰۰ هزار افغان آواره شده‌اند. بر اساس آمار سازمان ملل متحد، ۸۰ درصد آنها زن و کودک هستند.
بیماری کرونا دوباره در حال افزایش است و اکثریت قریب به اتفاق مردم هنوز به طور کامل واکسینه نشده‌اند. فقدان اعداد و ارقام قابل اعتماد و آزمایشات بسیار اندک، تخمین سطح همه‌گیری کرونا را دشوار می‌کند. به گفته سازمان ملل متحد، قبل از ماه اوت سال جاری، ۲,۲ میلیون افغان در برابر کووید-۱۹ واکسینه شده بودند.
دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد (OCHA) این هفته گفت که آژانس‌های امدادرسانی در افغانستان «در حال رقابت با زمان برای ارائه کمک‌های نجات‌بخش به مردم بحران‌زده و تامین پیش‌نیازهای زمستانی هستند.»
مری الن مک گروتی، مدیر افغانستان در برنامه جهانی غذا، به سی‌ان‌ان گفت که «تا به حال ندیده‌ام که بحرانی با این سرعت و مقیاس در حال وقوع باشد.»
او گفت: «ما شاهد نوع گسترده‌تر و عمیق‌تری از فقر هستیم زیرا خشکسالی و بحران اقتصادی باعث افزایش قیمت مواد غذایی و سوخت شده است.»
فاجعه‌ای پیش رو
آژانس‌های سازمان ملل متحد با کمک سازمان‌های غیردولتی در تلاش هستند تا در فقدان کمک‌های بین‌المللی وضعیت کنونی را بهبود بخشند. بانک جهانی، ایالات متحده، اتحادیه اروپا و دیگر کشورها کمک‌هایشان به وزارت بهداشت افغانستان را تا زمانی که طالبان به تعهدات بین‌المللی تن دهد، متوقف کردند.
کمک‌های مالی بانک جهانی برای برنامه سلامت ملی افغانستان که به پروژه «صحت‌مندی» معروف است، در ماه اوت متوقف شد.
بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی و نجات کودکان، اکنون بین ۸۰ تا ۹۰ درصد از ۲۳۰۰ مرکز درمانی این کشور به دلیل فقدان داروهای ضروری عملا قادر به خدمات‌رسانی نیستند.
اتحادیه اروپا وعده بسته جدیدی از کمک ها را داده است و کنفرانس سازمان ملل متحد در ژنو ماه گذشته متعهد شد که مبلغ یک میلیارد دلار کمک کند. اما با شروع پاییز، مقدار کمی از این کمک‌ها به نیازمندان رسیده است. دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد این هفته گفت که تنها یک‌‌سوم درخواست فوری ماه گذشته آنها برای تامین ۶۰۶ میلیون دلار کمک برای آسیب‌پذیرترین افراد در افغانستان تامین شده است.
زنان و کودکان از جمله آسیب‌پذیرترین افراد در بحران بهداشتی کنونی افغانستان هستند. هر دو ساعت یک زن افغان در هنگام زایمان جان خود را از دست می‌دهد.
به دلیل وضع قوانین متحجرانه طالبان بر زنان، آنها نمی‌توانند به راحتی برای دریافت کمک‌های مستقیم همچون کمک‌های غذایی و نقدی اقدام کنند و همچنین دسترسی مستقل آنها به خدمات بهداشتی، از بین رفته است. جامعه جهانی تمایل ندارد کمک‌هایش را به دست طالبان برساند تا از طریق آنها توزیع شود و روند انتقال مستقیم کمک‌ها به گروه هدف نیز تحت سیطره طالبان با اختلال جدی مواجه است.
در حالی که رهبری طالبان در کابل گفته است که زنان می‌توانند در بخش بهداشت به کار خود ادامه دهند، اکثر مقام‌های محلی این گروه به این فرمان توجهی ندارند. از طرف دیگر در نقاطی که هیچ متخصص بهداشتی (پزشک و پرستار) زن وجود ندارد، زنان و دختران مراقبت‌های بهداشتی مورد نیازشان را دریافت نمی‌کنند.
دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد می‌گوید ۶۸ درصد از زنان افغان در دسترسی به مراکز درمانی با چالش روبرو هستند.
شبح سوءتغذیه
به گزارش موسسه نجات کودکان، میلیون‌ها کودک دچار سوءتغذیه شدید هستند و نیاز فوری به خدمات درمانی دارند و بسیاری از آنها در صورت درمان نشدن فوری در خطر مرگ قرار دارند.
دکتر استانیچای منصور، مشاور فنی ارشد بهداشتی کودکان در افغانستان به سی‌ان‌ان گفت: «هنگامی که تیم بهداشتی ما خدمات خود را در ماه سپتامبر در قندهار از سر گرفت، تقریبا نیمی از کودکانی که در اولین روز کاری مراجعه کردند به شدت دچار سوءتغذیه بودند.»
در حال حاضر، دو میلیون کودک افغان زیر پنج سال دچار سوءتغذیه شدید هستند و به خدمات درمانی نیز دسترسی ندارند.
طی ۲۰ سال گذشته، وضعیت بهداشتی در افغانستان بهبود یافته بود. در آن دوره زمانی مرگ مادران و کودکان بیش از ۵۰ درصد و امید به زندگی برای مردان و زنان حدود ۱۰ سال افزایش یافته بود.
اما این دستاوردها با به قدرت رسیدن طالبان به سرعت در حال از بین رفتن است. بحران سلامت با گسترش درگیری‌ها، قطع شدن مسیرهای دسترسی به نقاط حاشیه‌ای و روستاها و گسترش موج جدید ویروس کرونا تشدید شد. پرداخت نشدن حقوق و دستمزد کادر درمان نیز مزید بر علت شده است.
حتی چند ماهی پیش از آنکه طالبان بر افغانستان مسلط شوند، انتظار می رفت که نیمی از کودکان زیر پنج سال و یک چهارم زنان باردار به دلیل سوءتغذیه به مراقبت فوری نیاز داشته باشند.
فعلا سازمان‌هایی مانند سازمان بهداشت جهانی انتقال تجهیزات پزشکی ضروری را به افغانستان آغاز کرده‌اند اما این مسابقه با زمان است. به گفته دکتر لو داپنگ، نماینده سازمان جهانی بهداشت در افغانستان، «دسترسی به خدمات درمانی برای اکثر افغان‌ها به محض نزدیک شدن زمستان ناممکن خواهد شد.»