صبح روز سه‌شنبه ۲۷ مهرماه ۱۴۰۰، جمعی از مالباختگان شرکت «آذویکو خودرو» با تجمع مقابل ساختمان شعبه تخصصی رسیدگی به جرائم اقتصادی، نسبت به بی‌توجهی به مطالبات‌شان اعتراض کردند. این چهل و ششمین تجمع آنان از دی‌ماه ۱۳۹۷ است.
شرکت صنعت خودروی آذربایجان (آذویکو) در ۳ سال گذشته اقدام به فروش بیش از ۶۴۰۰ دستگاه خودرو به مشتریانش کرد. اما تاکنون، از تحویل خودرو به حواله‌داران خودداری می‌کند. در حالی که از هر یک از حواله‌داران مبالغ کلانی دریافت کرده است. مالباختگان آذویکو در طول سه سال گذشته بارها برای برگرداندن پول خود و یا دریافت خودرو تجمع اعتراضی برگزار کرده‌اند. اما تاکنون هیچ پاسخی نگرفته‌اند.
فروش و سرباز زدن از تعهد
پس از برجام و امضای قرارداد همکاری مشترک با خودروسازان خارجی بسیاری از خودروسازان اقدام به رونمایی و پیش فروش محصولات‌شان کردند که با استقبال مردم هم مواجه شد.
اما دیری نگذشت که صنعت خودرو در ایران هدف تحریم‌های آمریکا قرار گرفت. این موضوع باعث شد بسیاری از شرکت‌هایی که با طرف‌های ایرانی قرارداد همکاری و مشارکت در تولید امضا کرده بودند ایران را ترک کنند. از یکسو نیز شرکت‌های تولیدکننده پیرو قرارداد، اقدام به پیش فروش کرده بودند و از سوی دیگر خریداران مانده بودند و مطالباتی که معوق شده بود.
این گمان وجود دارد که شرکت «آذویکو» با اطلاع و آگاهی کامل نسبت به تحریم‌ها و تبعات آن و با تبلیغات گسترده و نادرست و با این ادعا که تحریم‌ها هیچ تأثیری در تحویل خودروهای پیش فروش شده ندارد و به اندازه چندین برابر خودروهای پیش فروش شده، قطعه در داخل کشور دارد، اقدام به پیش فروش تعداد زیادی خودرو و دریافت پول از ۶۴۰۰ خریدار کرده و حال از انجام تعهداتش بازمانده است.
این موضوع باعث شد تا در سه سال گذشته مالباختگان این شرکت تجمعات بسیاری را مقابل وزارت صمت، شعبه تخصصی رسیدگی به جرایم اقتصادی، قوه قضاییه، سازمان تعزیرات، مجلس شورای اسلامی، سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان، دادگاه ویژه مفاسد اقتصادی و… برگزار کنند. تجمع بیست و هفتم مهرماه، چهل و ششمین تجمع مالباختگان آذویکو بود که با حضور بیش از صدنفر برگزار شد.
رِندان به چپاول سر این سفره نشستند
در تجمع صبح سه‌شنبه پلاکاردهای بسیاری در دستان معترضین قرار داشت که بیانگر مطالبات آنان بود:
- «چرا آذویکو به تعهدات خود پایبند نیست»
- «تحویل سه ماهه خودرو تبدیل به ۳ سال شده و هنوز خبری از خودرو نیست. ما خواهان تحویل فوری خودرو، با قیمت قطعی مطابق قراردادمون هستیم.»
- «قرارداد ما قیمت قطعی می‌باشد و شرکت آذویکو بعد از گذشت ۲ سال با نظارت وزارت صنعت – معدن و سازمان تعزیرات حکومتی میخواهد به قیمت روز محاسبه کند؟ »
- «انتخابات تمام شد/ وعده‌ها به هوا شد»
- به کدام گناه ناکرده باید تقاص بدعهدی و بی‌مسئولیتی گروهی شیاد را که تحریم را بهانه و مستمسک کلاهبرداری کرده‌اند گروهی از قشر ضعیف جامعه بدهند! »
- «تقاضا داریم هرچه زودتر پرونده فساد شرکت آذویکو را به دادگاه ارجاع داده و با فشار دست‌های غیب بر روی بازپرس جهت رها کردن پرونده برخورد کرده و پاسدار عدالت باشید»
- «وزارت صمت! حمایت از کلاهبرداری آذویکو تا کی؟»
مالباختگان همچنین شعارهایی خطاب به رئیس قوه قضاییه و مسئولین امر می‌دادند و از آنان می‌خواستند تا مطالبات آنان را بشنوند و مشکلات‌شان را رفع کنند. آنان از بی‌توجهی مسئولین و پوچ بودن وعده‌های آنان گله داشتند:
- «اژه‌ای، اژه‌ای! دزدی به این بزرگی چطور هنوز ندیدی؟»
- «صنعت، معدن، تجارت/ مایه ننگ ملت»
- «هر وعده که دادند به ما باد هوا بود/ هر نکته که گفتند، غلط بود و ریا بود/ عدالت کجایی، عدالت کجایی»
- «چوپانی این گله به گرگان بسپردند، این شیوه و این قاعده‌ها رسم کجا بود/ عدالت کجایی، عدالت کجایی»
- «رِندان به چپاول سر این سفره نشستند/ اینها همه از غفلت و بی‌حالی ما بود/ عدالت کجایی، عدالت کجایی»
پای صحبت مالباختگان
یکی از مالباختگان در مورد تجمع صبح سه‌شنبه و مطالبات‌شان گفت:
«بیش از سه سال سپری شد از روزی که تک‌تک ما به اعتماد مجوزی که وزارت صمت به شرکت کلاهبردار آذویکو داده بود که جلوی نمایندگی‌های فروش صف بستیم و گول چرب‌زبانی‌های متصدیان فروش را خوردیم که می‌گفتند ما بیش از مجوز فروش، قطعه وارد کردیم و حتی شاید زودتر از سررسید ۱۱۰، ۱۲۰ و ۱۴۰ روزه خودرو را تحویل بدهیم. در این مدت چه کسانی که ما را با وعده‌های توخالی و قول‌های مساعد مبنی بر تحویل خودرو تا قبل از عید از سر خود باز نکردند. بیش از ۴۰ بار پیگیری گروهی و بیش از ۱۰۰ جلسه نمایندگان ما با اصحاب وزارت، سازمان حمایت، دیوان عدالت، دادستانی کل، دادگاه جرائم و مفاسد اقتصادی و مدیران کلاهبردار شرکت به هیچ جا نرسید. اول مهر ماه امسال وعده دادند که مهلت ۱۰ روزه دادیم تا مدیران شرکت تأمین مالی را برای شروع فرایند مصالحه و تهاتر تعهدات با محصولات ایران خودرو بیشتر کنند. ما حواله دارها ۱۷ روز دیگر هم به آن اضافه کردیم. و حالا امروز سه‌شنبه ۲۷ مهرماه جمع شده‌ایم تا نه با زبان خواهش بلکه با مطالبه آغاز فرایند مصالحه‌ای که قرار بود پیش از عید ۱۴۰۰ عملی شود، اعتراض کنیم.»
یکی دیگر از مالباختگان هم گفت:
«بیشتر از سه سال است که ما پیگیر مطالبات‌مان هستیم. به همه‌جا هم مراجعه کرده‌ایم اما هیچکس پاسخگوی ما نبوده. در این سال‌ها دو دولت، دو مجلس و سه رئیس قوه قضاییه عوض شده اما هیچکدام‌شان کوچکترین اعتنایی به خواسته‌های به حق ما نداشتند. ما سه سال قبل طبق قانون مقرر، نیمی از مبلغ خودرویی که انتخاب کردیم را پرداخت کردیم و قرار بود بعد از دریافت خودرو مابقی مبلغ را بپردازیم اما متأسفانه سه ماه قبل از دریافت شرکت آذویکو زیر وعده‌هایش زد و الان سه سالی می‌شود که ما را معطل گذاشته‌اند.»
مالباخته دیگری افزود:
«وزارت صمت به شرکت آذویکو مجوز داده. ما حدود ۳ سال پیش برای خرید ماشین ثبت‌نام کردیم اما هنوز ماشین ما را نداده‌اند. به هیچ وجه هم پاسخگو نیستند. هربار ما را به یک بهانه می‌پیچانند.»
موارد پنجگانه تخلفات شرکت آذویکو بر روی یک بنر چنین قید شده بود: «نقض حقوق عامه، تبلیغات خلاف واقع، بلاتکلیفی ارزهای دولتی، امتناع از عرضه خودرو، عدم تعهد به قرارداد قیمت قطعی»
یکی دیگر از مالباختگان هم مصائب‌اش را به تفصیل بیان کرد:
«از سه سال پیش مدام جمع شده‌ایم و اعتراض کرده‌ایم. اینو برو، آنور برو، به فلان‌جا سر بزن، امضاء جمع کن، بیانیه بنویس و… اما یک نفر حتی یک جواب درست و حسابی به ما نداد. مدام به ما دروغ می‌گویند. پشت سرهم جلسه می‌گذارند تا به ما دروغ بگویند. ما چه کنیم؟ رهبری امسال را سال تولید و پشتیبانی اعلام کرده. اما چه پشتیبانی‌ای از تولید کردند که وضع ما اینگونه است؟ این مالباختگان سه سال پیش، پول‌شان را دادند به یک شرکت خودروساز که از همان ابتدا سر تا پایش تخلف بود. مجوزش را هم همین وزارت صمت صادر کرده بود. در همان زمان مشخص بود که فساد و پرداخت رشوه از سوی مدیریت آذویکو منجر به صدور مجوز پیش‌فروش برای این شرکت شده و آذویکو توانایی تأمین این تعداد خودرو را در مدت محدود ندارد. زیرا طی دو سال قبل نهایتاً ۱۰۴۷ دستگاه خودرو تولید کرده و نمی‌تواند ظرف مدت اندکی ۶۴۰۰ خودرو جدید تولید و به مشتریان تحویل دهد. ما دردمان را به چه کسی بگوییم؟ حالا نه همان وزارتخانه پاسخگوست، نه قوه قضاییه به ما کمکی می‌کند. آقای رئیسی مدعی مبارزه با فساد بود اما چه کرد؟ حتی یکبار هم خودش نیامد یا نماینده‌ای پیش ما نفرستاد تا مشکلات‌مان را بگوییم. اینکه باند کلاهبردار آذویکو، با همدستی وزارت صمت و دیگر نهادهای حکومتی، پول هزاران شهروند بی‌گناه را زیر پوشش فروش خودرو بالا کشیده است، فساد نیست؟ پس چرا با این موضوعی که همه چیز آن روشن است برخوردی صورت نگرفت؟ ما البته می‌دانیم که برخورد اینها با فساد جنبه سیاسی و جناحی دارد و الا اگر واقعا عزم مبارزه با فساد را داشتند، به این موضوع رسیدگی می‌کردند.»
موارد پنجگانه تخلفات شرکت آذویکو
در میانهٔ تجمع، معترضین هماهنگ با یکدیگر سوت می‌زنند. یکی از این معترضین می‌گوید: «مجبور شدیم از سوت استفاده کنیم شاید صدای ما را کسی بشنود. در تجمعات اخیر که من حضور داشتم مدام از آقای رئیسی، و بعد از آن آقای اژه‌ای، آقای توانگر بازپرس پرونده و وزارت صمت تقاضا کردیم که به مشکل مالباختگان شرکت آذویکو رسیدگی کنند. اما کسی به داد ما نرسیده است.»
یک معترض دیگر بنری در دست داشت که روی آن موارد پنجگانه تخلفات شرکت آذویکو قید شده بود:
«نقض حقوق عامه، تبلیغات خلاف واقع، بلاتکلیفی ارزهای دولتی، امتناع از عرضه خودرو، عدم تعهد به قرارداد قیمت قطعی»
او گفت در تمام این سه سال در کلیهٔ تجمعات اعتراضی حاضر بوده و حتی اگر این اعتراضات سی سال دیگر هم ادامه پیدا کند، در آن شرکت خواهد کرد:
«مشکل این است که تعداد کمی از مالباختگان در تجمعات شرکت می‌کنند. بیش از ۶۰۰۰ نفر مالباخته آذویکو هستند اما تعداد تجمع‌کنندگان به ۲۰۰ نفر هم نمی‌رسد. وقتی وضعیت این چنین است مشخص است که مسئولین به خواسته‌های ما اهمیتی نمی‌دهد و پلیس هم ما را سرکوب می‌کند. اوایل اردیبهشت مقابل ساختمان وزارت صمت تجمع کردیم اما چون تعداد زیادی نبودیم، پلیس با خشونت وارد عمل شد و شروع به فحاشی و کتک زدن کرد. خود من هم کتک خوردم و تا یک هفته کتفم درد می‌کرد. بنرهای ما را پاره و ما را تهدید کردند. حال حساب کنید اگر جمعیت زیاد بود می‌توانستند اینطور ساده و آسوده با مالباختگان برخورد کنند؟»
اشارهٔ این معترض به تجمع چهارم اردیبهشت امسال است، تجمعی که در خیابان سمیه تهران و مقابل ساختمان وزارت صمت انجام گرفت. معترضین در حالی که برای رسیدگی به مطالبات‌شان اقدام با بستن خیابان کرده بودند با برخورد خشن نیروهای انتظامی و امنیتی مواجه شدند. نیروهای انتظامی در این تجمع با یورش به سمت مالباختگان آنها را مورد ضرب و شتم قرار داده و بنرهای آنان را پاره کردند.
برخورد نیروهای انتظامی و امنیتی با تجمع‌کنندگان در دو تجمع دیگر در روزهای ۴ خرداد و ۳۰ شهریور هم تکرار شد؛ البته نه به شدت قبل. در تجمع بیست و هفتم مهرماه نیز مأمورین انتظامی و یگان ویژه حضوری چشمگیر داشتند.
یکی از مالباختگان در این‌باره گفت:
«یک ماه قبل که چهل و پنجمین تجمع ما بود، مقابل ساختمان وزارت صمت به عنوان یکی از مقصرین اصلی این پرونده کلاهبرداری جمع شدیم و صرفاً شعار می‌دادیم. شعارها هم مانند همیشه بود و تند نبود. شعار سیاسی هم نمی‌دادیم. قبلاً هم اینطور نبود که بخواهیم شعار سیاسی بدهیم. بعد از نیم ساعت که تجمع کرده بودیم، تعداد زیادی یگان ویژه آمدند و ما را متفرق کردند. آنها گفتند که اگر پراکنده نشوید همه شما را بازداشت خواهیم کرد. مالباختگان ابتدا مقاومت کردند و سعی داشتند تا مطالبات‌شان را به مأمورین بگویند اما آنها گوش نمی‌دادند و فقط می‌گفتند زودتر بروید تا مجبور به بازداشت‌تان نشویم! بعد از این ماجرا دیگر تجمعی نداشتیم تا امروز بیست و هفتم مهرماه.»
یکی دیگر از مالباختگان اما از پیشنهادهای شرکت آذویکو در یکسال اخیر گفت، از برگرداندن وجه پرداختی تا تحویل یک ماشین دیگر و گرفتن مابه‌التفاوت:
«در چند ماه اخیر، مخصوصاً با شدت گرفتن تجمعات، مسئولین شرکت آذویکو بعضاً پیشنهاداتی را مطرح می‌کردند که البته بیشتر به شایعه و شوخی شبیه بود تا یک پیشنهاد عملی و ممکن. مثلاً می‌گفتند که خب بیایید و پولی که داده‌اید را پس بگیرید. این در حالی‌ست که اگر همین حالا هم مبلغ پرداختی به ما برگردانده شود با توجه به افزایش سرسام‌آور قیمت خودروها و سقوط ریال طی سه سال اخیر دیگر با آن پول هیچ خودرویی نمی‌توانیم بخریم. این پیشنهاد بین معترضین بازخورد منفی داشت. حداقل می‌توانند سود پول را هم بپردازند. پولی که ما سه سال پیش داده‌ایم را به قیمت امروز محاسبه کنند و برگردانند. هرچند می‌دانیم که این کار را نخواهند کرد. کما اینکه این موضوع هم در حد حرف بود و کسی از مسئولین خودشان هم تأیید نکرد. یک پیشنهاد دیگر هم این بود که می‌گفتند خودروی لوکسژن به‌جای خودروی ام جی ۳۶۰ که ثبت‌نام کرده بودیم، به ما تحویل دهند اما به شرط پرداخت مابه‌التفاوت. در واقع زرنگی کارشان اینجاست مایی که سه سال پیش، ۶۵ میلیون تومان برای خرید ام جی ۳۶۰ پرداخت کرده بودیم، حالا باید برای دریافت لوکسژن، ۸۵۰ میلیون تومان دیگر می‌دادیم! این طرح بیشتر به شوخی شبیه است زیرا بسیاری توان پرداخت این مبلغ را ندارند و تازه اگر هم داشته باشند روی چه حسابی به شرکتی که سه سال است پاسخگو نیست و رسماً کلاهبرداری کرده، مجدداً اعتماد کنند؟ حتی یک نفر هم از این جمع من نمیشناسم که با این طرح‌ها موافقتی داشته باشد.»
کلاهبرداری بی‌عقوبت
حالا بیش از سه سال از ماجرایی که مالباختگان شرکت آذویکو آن را «کلاهبرداری» می‌نامند، گذشته است. قیمت خودروها چند برابر شده است. مطالبات معوق مانع از تولید خودروسازان بخش خصوصی نیز شده و در این میان تنها سر مردم بی‌کلاه مانده است. علی‌رغم برگزاری چهل و شش تجمع اعتراضی ظرف مدت نزدیک به سه سال تاکنون هیچ نهاد یا سازمانی پاسخگو نبوده است. هر چند سازمان حمایت از حقوق مصرف کننده یا تعزیرات حکومتی در برهه‌هایی احکامی علیه این شرکت‌ها صادر کرده‌اند اما این احکام نیز تا الان دردی از مالباختگان دوا نکرده است.