بر اساس گزارش سازمان هواشناسی در مهر سال جاری به‌جز در نوار شمالی و منتهی‌الیه جنوب شرق ایران تقریبا در سایر نقاط کشور بارندگی اتفاق نیفتاده است. احد وظیفه، رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی جمعه ۳۰ مهر در مصاحبه با خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) گفت:
«از ابتدای مهر تاکنون به‌طور متوسط ۲.۴ میلیمتر بارندگی در کشور رخ داد که این میزان در دوره بلند مدت ۵.۳ میلیمتر است بنابراین میانگین بارندگی‌ها در کل کشور کاهش قابل ملاحظه‌ای نسبت به بلندمدت داشته و تقریبا در غالب مناطق کشور از جنوب البرز تا مناطق مرکزی و شرق کشور به‌جز خراسان شمالی و نوار شمالی کشور بارندگی رخ نداده یا بسیار ناچیز بوده است.»
هرچند در استان‌های نیمه‌شمالی و نوار شمالی بارندگی‌های اتفاق افتاده، اما میزان بارش‌ها کمتر از حد معمول بوده است. استان مازندران در طی یک ماه گذشته فقط نیمی از بارش بلندمدت را دریافت کرده است.
رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی در ادامه مصاحبه با ایسنا با اشاره به استان‌های مرکزی ایران گفت:
«بارندگی در استان‌های حاشیه البرز از جمله تهران، زنجان و سمنان نیز کمتر از حد نرمال بود. میزان بارندگی در استان تهران از ابتدای پاییز تاکنون ۰.۷ میلیمتر بود در حالی‌که این استان در بلندمدت ۷.۳ میلیمتر بارش دریافت می‌کرد.»
بر اساس پیش‌بینی سازمان هواشناسی این وضعیت حداقل تا پایان پاییز ادامه خواهد داشت. با آغاز فصل زمستان اما ممکن است شرایط متحول شود.
کاهش بارندگی یعنی وارونگی زودرس
در اواخر تابستان سال جاری آلودگی هوا در کلانشهرهای اصفهان، اراک، قم، تبریز،کرج و اهواز پدیده غالبی بود و در شرق کشور نیز خیزش گردوغبار افزایش یافت. در همان حال با کاهش بارندگی در پاییز باید در انتظار موج جدیدی از آلودگی بر اثر وارونگی زودرس بود.
وارونگی دما که با عنوان اینورژن نیز شناخته می‌شود، به پدیده‌ای گفته می‌شود که در آن برخلاف حالت طبیعی با افزایش ارتفاع، دما نیز افزایش می‌یابد. وارونگی دما در شهرهای بزرگی که تولید آلودگی در آنها زیاد است، موجب به دام افتادن آلاینده‌های جوی در ارتفاعات نزدیک زمین می‌شود و زندگی ۴۵ میلیون نفر از شهروندان ایرانی در شهرهای بزرگ را تخت تأثیر قرار می‌دهد.
خشکسالی و تغییر اقلیم که به خشک شدن رودخانه‌ها، تالاب‌ها و تکثیر و تشدید کانون‌های ریزگردی منجر شده، ممکن است موجب افزایش توفان‌های مملو از گردوغبار شود. وحید جعفریان، مدیرکل دفتر امور بیابان، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری ایران در مصاحبه با همشهری گفت:
«با توجه به بروز خشکسالی اخیر، آسیب پذیری در مناطق خشک و نیمه خشک تشدید شده و می‌تواند در نیمه جنوبی کشور مناطقی نظیر دشت سیستان و خوزستان، موجب بروز زودهنگام توفان‌های ماسه‌ای و گردوغبار در سال‌جاری و افزایش شدت و فراوانی آن توفان‌ها شود.»
هم‌اکنون بیش از ۳۰ میلیون هکتار از اراضی کشور تحت تأثیر خیزش باد و گردوغبار قرار دارد و نزدیک به ۱۴ میلیون هکتار از این وسعت، به لحاظ قرارداشتن در محدوده منابع زیست انسانی نظیر شهرها و روستاها، اراضی کشاورزی، شهرک‌های صنعتی و تاسیسات زیربنایی نظیر راه‌ها و خطوط راه‌آهن، خسارت‌های قابل توجهی را به این منابع وارد می‌سازند.
دست‌درازی به سفره‌های آب زیرزمینی
حدود ۱۵ سال است که ایران دچار بحران خشکسالی است. کارشناسان آبی معتقدند آنچه عامل کم‌آبی کشور در سال‌های اخیر بوده است، تنها مربوط به کاهش بارش‌ها نیست، بلکه عامل مهم‌تر مصرف بی‌اندازه منابع آبی کشور است. کشوری که ۱۱۵ میلیارد متر‌مکعب منابع تجدید‌پذیر و بیش از ۷۵ میلیون نفر جمعیت دارد برای تأمین آب مصرفی خود به ذخیره استراتژیک سفره‌های آب زیرزمینی (منابع تجدیدناپذیر) دست‌درازی کرده است.
اکنون از ۹۶ میلیارد متر‌مکعب آب مصرفی کشور در سال ۵۲ میلیارد متر‌مکعب از منابع آب زیرزمینی تأمین می‌شود، یعنی حدود ۵۴ درصد آب مصرفی از آب زیرزمینی است. ۶۱ درصد آب آشامیدنی کشور نیز از آب‌های زیرزمینی تأمین می‌شود.
عبدالله فاضلی، دبیر اجرایی طرح احیا و تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی ایران روز گذشته (پنجشنبه) در مصاحبه با همشهری اعلام کرد که دست‌کم نیمی از دشت‌های ایران دچار فرونشست زمین شده است. این مقام مسئول احتمال داد که با انجام مطالعات بیشتر فرونشست زمین در ۸۰ درصد از دشت‌های ایران محرز شود.
برآورد شده که فرونشست زمین ۳۷ میلیون نفر از جمعیت ایران را بی‌جا می‌کند.