موضوع پشتبامفروشی در تهران سالها مطرح بوده است و در ابتدا مسئولان جمهوری اسلامی آن را انکار میکردند و یا وعده حل آن را میدادند. اما اکنون مشکل مسکن عمیقتر شده و چند تن از مسئولان شورای شهر تهران از پدیدههای دیگر ناشی از گرانی و کمبود مسکن در تهران خبر میدهند.
ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران در اینباره گفت:
«[در تهران] از پشتبامفروشی و زیرزمینفروشی گرفته تا خانههای چندمالکی وجود دارد. یکی مالک پشتبام، دیگری مالک زیرپله و آن دیگری مالک زیرزمین است و برخی فروشندگان پشتبام، راهرو، زمین و حیاط را جداگانه میفروشند.»
جعفر شربیانی، عضو شورای شهر تهران نیز در همین زمینه گفت:
«در برخی محلات تهران حتی پشتبامها هم به فروش میرسند و آلونکهایی در آنجا برای سکونت ساخته میشود.»
بهگفته کاوه حاجعلیاکبری، مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران در برخی از محلات تهران که زمین کم است، روشهای جدیدی مثل پشتبامفروشی ایجاد شده است. او گفت:
«این کار در گلابدره و شمیران نو بیشتر انجام میشود. در شمیران نو مالکان پشتبام خانههای خود را واگذار و بعضی نیز شبانه ساختوساز میکنند که این روند ادامه دارد.»
عبدالرضا گلپایگانی، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران نیز گفت:
«در گرانترین منطقه تهران محلهای وجود دارد که پشتبام را متری ۱۰ میلیون تومان میفروشند تا یک واحد فرسوده طبقاتی ایجاد کنند.»
براساس آمار شهریورماه بانک مرکزی درباره وضعیت مسکن در پایتخت میانگین بهای هر مترمربع خانه در تهران به بیش از ۳۰ میلیون و ۴۴ هزار تومان رسیده است. این عدد ۴۴ درصد بیشتر از میانگین بهای مسکن در تهران در تیرماه سال گذشته است.
وزارت راه و شهرسازی نیز در اواخر خردادماه گزارشی از وضعیت مسکن در سال ۱۳۹۹ داده بود که براساس آن ۶۴ درصد از درآمد خانوادهها در تهران و دیگر کلانشهرهای ایران صرف تأمین سرپناه میشود. وزارت راه و شهرسازی که خود متولی تأمین مسکن است گفته که میانگین بهای اجاره یک واحد مسکونی ۷۵ متری در تهران در سال ۱۳۹۹ حدود ۵ میلیون تومان و در همان دوره زمانی متوسط درآمد خانوادهها در تهران ۸ میلیون تومان بوده است.
ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم خردادماه سال جاری در کارزار انتخاباتی خود گفته بود:
«واقعاً امکان ندارد مسکن را بتوان ایجاد کرد؟ اگر سالی یک میلیون مسکن در کشور ایجاد میشد اینچنین نگرانی مسکن نداشتیم که یکی از هزینههای مهم خانوادههاست که خانوادهها را نگران کرده است. معتقد هستیم میتوان یک میلیون مسکن را هر سال در کشور ایجاد کرد.»
رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی نیز وعده ساخت یک میلیون واحد مسکونی در سال را داده است. این وعده اما بیش از آنکه به نفع اجارهنشینها باشد یک رانت تازه برای بنیادهای حکومتی است که مجری پروژه ساخت مسکن خواهند شد.
طبق آمار بانک مرکزی سالانه به طور میانیگن برای حدود ۲۷۰ هزار واحد مسکونی مجوز ساخت صادر میشود. اجرای طرح دولت سیزدهم برای ساخت یک میلیون مسکن در سال به معنای آن است که ساخت و ساز خانه در ایران سه تا چهار برابر افزایش مییابد و این امر خود تورمزاست. از طرف دیگر بحران مسکن در ایران نه کمبود مسکن بلکه میلیونها خانه خالی، خرید خانه به قصد سرمایهگذاری، عدم نظارت بر قیمتگذاریها و گرانی است.
با این حال شامگاه گذشته دوشنبه ۱۷ آبان، اکبر نیکزاد، رئیس بنیاد مسکن گفت:
«ظرف ۲۰ روز آینده شاهد عملیاتی شدن جهش تولید مسکن در سراسر کشور خواهیم بود. براساس قانون جهش تولید مسکن باید سالانه در کشور یک میلیون واحد مسکونی ساخته شود.»
بهگفته نیکزاد، ساخت ۲۰۰ هزار واحد مسکونی در روستاها و ۲۰۰ هزار واحد مسکونی در شهرهای زیر ۱۰۰ هزار نفر برعهده بنیاد مسکن است.
نیکزاد همچنین خبر داد که ثبت نام در شماری از شهرها آغاز شده و در باقی شهرها نیز ظرف چند روز آینده شروع میشود و در نهایت لیست متقاضیان در شهرهای زیر ۱۰۰ هزار نفر در اختیار بنیاد مسکن قرار میگیرد و برای شهرهای بالای ۱۰۰ هزار نفر نیز وزارت راه و شهرسازی اقدام میکند.
در ایران سالها است که مسکن به یکی از عمدهترین مسایل خانوارها و یكی از نمودهای آشكار نابرابری اجتماعی تبدیل شده است. کاخنشینی شهری از سویی و کارتنخوابی و پشتبامخوابی و زیرپلخوابی از سویی دیگر، بدل به تصویری تکراری از کلانشهرهای ایران شده است.