در لندن، ریچارد راتکلیف همسر نازنین زاغری نزدیک به سه هفته است که در برابر ساختمان وزارت امور خارجه بریتانیا تحصن کرده و دست به اعتصاب غذا زده است. راتکلیف خواستار اقدام جدی دولت بریتانیا برای بازگرداندن همسرش است.
پنج هزار کیلومتر آن سو تر نازنین زاغری رتکلیف، امدادگر دو تابعیتی بریتانیایی−ایرانی که فروردین ۱۳۹۵ بازداشت شد، پس از گذراندن دوره محکومیتش همچنان در ایران است و اجازه خروج ندارد.
سخنگوی قوه قضاییه جمهوری اسلامی گفته است که نازنین زاغری دو محکومیت داشته که محکومیت قبلی او تحت مراقبت الکترونیکی به اتمام رسیده، اما محکومیت دیگر قطعی شده او، هنوز برای اجرا به دایره اجرای احکام دادسرا واصل نشده و به اجرا در نیامده است.
نازنین زاغری همراه دخترش گابریلا -که آن زمان دو سال داشت- برای دیدار خانواده به ایران آمده بود که ۱۵ فروردین ۱۳۹۵، نیروهای حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران او را هنگام خروج از ایران در فرودگاه خمینی تهران بازداشت کردند.
در حالیکه نازنین در زندان بود، گابریلا نیز اجازه خروج نداشت ومدت‌ها در ایران با پدر و مادر نازنین زندگی می‌کرد، نهایتا سال ۱۳۹۸ و پس از ۱۳۰۰ روزجدایی در حالیکه نازنین همچنان زندانی بود، مقامات ایران اجازه دادند که گابریلا به انگلستان و پیش پدرش بازگردد.
عمق رنج این خانواده که مادر آن در ایران محبوس است و پدر به دادخواهی دوبار در برابر سفارت جمهوری اسلامی ایران در لندن و نیز وزارت خارجه بریتانیا دست به تحصن زده را تنها با نگاهی به عکس‌های ریچارد حس خواهید کرد.
اما چرا جمهوری اسلامی این گونه یک خانواده را آزار می‌دهد؟
ریچارد رتکلیف بارها گفته است که همسرش یک زندانی عادی نیست بلکه توسط دولت ایران به گروگان گرفته شده است. هرچند مقامات جمهوری اسلامی نازنین زاغری-رتکلیف را که برای بنیاد تامسون رویترز به فعالیت‌های خیریه مشغول بوده، متهم به «تلاش برای توطئه و براندازی نظام» کرده‌اند، اما از آنچه از اظهار نظرهای پراکنده مقام‌های جمهوری اسلامی طی این چند سال بر می‌‌آید نازنین زاغری گروگان یک بدهی قدیمی تسویه نشده دولت انگلستان به ایران است.
تانک‌های چیفتن
بریتانیا پیش از انقلاب و در زمان شاه یک قرارداد فروش تسلیحات به ایران امضا کرده بود که این تسلیحات هیچ وقت به طور کامل به ایران تحویل داده نشد.
جرمی هانت، وزیر خارجه سابق بریتانیا گفته است که دلیل عدم بازپرداخت بدهی ۴۰۰ میلیون پوندی بریتانیا به ایران مسائل عملی است و نه اصولی.
اینک این بدهی قدیمی پیش‌شرط آزادی چندین شهروند بریتانیایی-ایرانی محبوس در ایران از جمله نازنین زاغری شده است.
قرارداد ۶۰۰ میلیون پوندی
اوایل سال‌های دهه ۷۰ میلادی، بریتانیا بیش از ۱۵۰۰ تانک رزمی چیفتن و ۲۵۰ خودروی زرهی را به شاه ایران که آن زمان از متحدان نزدیک بریتانیا به شمار می‌رفت فروخت. ایران ۶۰۰ میلیون پوند به عنوان پیش پرداخت داد، اما بریتانیا فوریه ۱۹۷۹ (بهمن ۵۷) و زمانی که شاه سرنگون شد، از تحویل باقی‌مانده این تسلیحات به ایران سرباز زد. در مجموع تا آن زمان فقط ۱۸۵ تانک به ایران تحویل داده شده بود.
وقایع بعدی
سال‌ها مذاکرات پشت پرده برای تعیین تکلیف این بدهی در جریان بود، سال ۱۹۹۰ ایران به دادگاه بین المللی لاهه شکایت برد. بریتانیا هم سال ۱۹۹۶ شکایتی علیه ایران تقدیم دادگاه کرد، اما بر اساس حکم دادگاه در سال ۲۰۰۱ بریتانیا باخت. بریتانیا اعتراض کرد و در جریان دادگاههای متعدد و مذاکرات جانبی مبلغ بدهی بریتانیا به ایران بارها تغییر کرد.
چرا این بدهی پرداخت نشده؟
سال ۲۰۰۸ اتحادیه اروپا وزارت دفاع ایران را تحریم کرد، معنای این تحریم این بود که هیچ مبلغی نباید به این نهاد پرداخت شود. جمهوری اسلامی باز به سراغ دادگاههای بریتانیایی رفت. تا پنج سال پس از این تاریخ دعوا بر سر سود این بدهی بود. بریتانیا استدلال می‌کرد که از زمان شروع تحریم لزومی به پرداخت سود وجود ندارد. ایران این دعوا را باخت.
این پول چطور بر سرنوشت دو تابعیتی‌ها تاثیر می‌گذارد؟
چندین شهروند بریتانیایی- ایرانی در ایران در بازداشت هستند. جمهوری اسلامی هرچند که به این افراد جرایم امنیتی وارد کرده اما تقریبا بر همه آشکار است که آزادی آن‌ها در گرو بازپرداخت این بدهی است. تاکتیکی که جمهوری اسلامی در چهل سال گذشته و از زمان گروگانگیری در سفارت آمریکا در تهران تاکنون بارها از آن استفاده کرده و اغلب هم جواب مثبت گرفته است.
نقش آمریکایی‌ها چیست؟
به گفته منابع ایرانی قرار بود تابستانی که گذشت، در توافقی«بشردوستانه» که شامل بازپرداخت بدهی به ایران بود، تبادل زندانی بین ایران، آمریکا و بریتانیا صورت گیرد. به نوشته گاردین این توافق شکست خورد زیرا آمریکا درباره یکی از ایرانی‌هایی که قرار بود آزاد شود اختلاف نظر داشت. به باور ریچارد رتکلیف تا زمانی که طرف‌های متعددی در تبادل زندانی دخیل هستند این تلاش احتمالا راه به جایی نخواهد برد.
ریچارد رتکلیف از ۲۴ اکتبر اعتراض خود را آغاز کرده و این تحصن و اعتراض ادمه دارد. گابریلا دختر نازنین و ریچارد که اکنون ۷ ساله شده نیز گاهی در کنار پدرش دیده می‌شود.
رتکلیف با وجود فرا رسیدن زمستان سرد لندن گفته که به اعتراضش تا زمان روشن شدن وضعیت نازنین ادامه خواهد داد. مردم برای ریچارد کلاه و لباس گرم فرستاده‌اند.