براساس آخرین آمارهای ارائه شده توسط سازمان پزشکی قانونی کشور، تنها در شش ماهه نخست سال جاری به طور میانگین روزانه ۴۶.۵ نفر در حوادث رانندگی جان خود را از دست داده‌اند. بالا رفتن آمار تلفات جاده‌ای در حالی است که ایران همچنان یکی از بالاترین رتبه‌ها را در میان کشورهای جهان از لحاظ تلفات جاده‌ای دارد.
حسن نایب هاشم، پزشک و مدافع حقوق بشر بر این باور است در ایران نه تنها قوانین ترافیکی ناکارآمد است بلکه زیر ساخت‌های جاده‌ای مناسب، آگاهی عمومی از قوانین و همچنین ایمنی در رانندگی هم وجود ندارد.
او با اشاره به اینکه تلفات جاده‌ای همچنان یکی از عوامل اصلی در بالا بودن میزان مرگ و میر در ایران است، به زمانه می‌گوید:
«در حال حاضر به علت اینکه در کنار بیماری‌های قلبی، زوال عقل و سرطان که در سنین بالاتر بیشتر اتفاق می‌افتد و گستردگی بیشتری تجربه می‌کند، مرگ و میر جاده‌ای به رتبه پنجم نزول کرده است اما با این وجود، کماکان در ایران بالاترین میزان مرگ در سنین ۵-۲۹ سالگی مربوط به تلفات جاده‌ای است.»
به‌گفته او، در این کشورهایی نظیر ایران، حوادث ترافیک جاده‌ای بیشتر برای عابرین پیاده، دوچرخه و موتورسیکلت سواران روی می‌دهد.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد، در ۲۶ اکتبر سال ۲۰۰۵، با تصویب قطعنامه‌ای، سومین یکشنبه از ماه نوامبر هر سال را برای یادمان جان‌باختگان، مصدومان، زخمی‌شدگان و بسیاری دیگر از کسانی که در حوادث جاده‌های سراسر جهان آسیب دیده‌اند، به عنوان «روز جهانی یادبود قربانیان حوادث ترافیکی» نامگذاری کرده است.
سازمان پزشکی قانونی کشور در آخرین گزارش خود درباره میزان تلفات جاده‌ای در کشور که در روزهای اخیر منتشر کرده، اعلام کرده است آمار کل قربانیان تصادفات در نیمه اول امسال هشت هزار و ۶۴۴ نفر بوده که به عبارت دیگر ۹.۶ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته است.
بر پایه داده‌های مندرج در این گزارش، از میان کل تلفات تصادفات در نیمه اول امسال، شش هزار و ۹۴۶ نفر مرد و هزار و ۶۹۸ نفر زن بوده‌اند. همچنین استان‌های فارس با ۶۸۷، تهران با ۵۸۲ و خراسان رضوی با ۵۷۶ فوتی بیشترین و استان‌های ایلام با ۶۹، قم با ۱۱۸ و کهگیلویه و بویراحمد با ۱۱۹ فوتی کمترین آمار تلفات حوادث رانندگی را در شش ماه گذشته به‌خود اختصاص داده‌اند.
سازمان پزشکی قانونی همچنین اعلام کرده از نظر آماری پس از نزاع، مصدومان تصادفات بیشترین حجم مراجعان به این سازمان را به خود اختصاص می‌دهند.
بنا به اعلام منابع رسمی در ایران، سالانه دست‌کم ۸۰۰ هزار تصادف در سراسر کشور رخ می‌دهد این در حالی است که کاهش آمار قربانیان حوادث رانندگی با میزان توسعه‌یافتگی در یک کشور رابطه‌ای مستقیم دارد. در سال‌های اخیر با تشدید تحریم‌های بین‌المللی علیه حکومت ایران و کاهش شدید ارزآوری کشور، سهم بودجه عمرانی برای بهسازی یا توسعه راه‌ها از بودجه عمومی دولت، به‌طرز قابل توجهی کاسته شده است.
یکی از نواقص اصلی در بودجه سال ۱۴۰۰ به تأمین نشدن اعتبار طرح‌های عمرانی مربوط میشود به‌نحوی که سهم آن در ۱۰ سال گذشته به پایین‌ترین میزان رسیده است.
طرح‌های عمرانی به بخشی از سرمایه‌گذاری‌های دولت گفته میشود که به عنوان یکی از اصلی‌ترین کانال‌های سرمایه‌گذاری دولت در ایجاد ظرفیت‌های جدید تولیدی و خدماتی در کشور، بیشتر در حوزه زیرساخت ظهور پیدا می‌کند.
حوادث رانندگی علاوه بر زیان‌های بسیار اجتماعی، ضررهای اقتصادی بی‌شماری نیز دارد. حسن نایب هاشم با اشاره به آمار بالای قربانیان حوادث جاده‌ای در کشور می‌گوید:
«در دنیا ۹۳ درصد حوادث جاده‌ای در کشورهایی با درآمد کم و درآمد میانه اتفاق می‌افتد و ایران یکی از آن کشورهاست.»
به‌گفته این مدافع حقوق بشر، کشورهای عضو سازمان ملل متحد در آخرین قطعنامه اعلام کرده‌اند برنامه‌هایی در دست اجرا دارند که تا سال ۲۰۳۰ میزان مرگ و میر ناشی از حوادث جاده‌ای به نصف تقلیل پیدا کند:
«به‌دنبال نگرانی شدید جامعه جهانی در سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۴ در زمینه حوادث جاده‌ای، سه قطعنامه در مجمع عمومی سازمان ملل در طی این دو سال صادر شد. همچنین در ۲۶ اکتبر ۲۰۰۵ هم صدور قطعنامه دیگری از سوی کشورهای عضو سازمان ملل باعث شد سومین یکشنبه ماه نوامبر را به عنوان روز یادبود قربانیان تصادفات جاده‌ای در نظر بگیرند. بعد از آن هم هر دو سال شاهد بودیم که مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه‌ای را در این رابطه صادر می‌کند.»
به‌گفته او، اکثریت کشورهای جهان در سال ۲۰۱۰ تصمیم گرفتند که در این رابطه، برنامه‌ای ۱۰ ساله برای کاهش مرگ و میرهای جاده‌ای پیگیری کنند که آن را نهایتا جزو اهداف توسعه پایدار در نظر گرفتند.
هرچند آموزش همگانی و رعایت مسائل ایمنی از جمله موثرترین راه‌های کاهش سوانح جاده‌ای محسوب میشود اما در این بین قوانین ترافیکیِ بازدارنده هم اهمیت ویژه‌ای در کاهش تخلفات رانندگی دارد.
براساس اعلام علی همه‌خانی، معاون آموزش و فرهنگ ترافیک پلیس راهور تهران در هر هفته دست‌کم ۱۰ شهروند ساکن پایتخت بر اثر تصادف جان خود را از دست می‌دهد.
به‌گفته این مقام پلیس، آمار تصادفات شش ماهه اول سال ۱۴۰۰ در سطح معابر پایتخت به گزارش اداره تصادفات پلیس راهور نشان می‌دهد که هر دو روز، سه تن از شهروندان در اثر حوادث رانندگی جان خود را از دست می‌دهند.
او که با یک رسانه دولتی در ایران گفتوگو کرده بدون اشاره به خلاءهای قانونی در زمینه کنترل ترافیک و حمل و نقل، صرفا عوامل انسانی را از علل اصلی بالا بودنِ میزان تلفات حوادث رانندگی دانسته است.
عوامل انسانی یکی از علل اصلی تصادفات در ایران است که مواردی نظیر سرعت زیاد، بی‌احتیاطی رانندگان و بی توجهی به مقررات راهنمایی و رانندگی را در بر می‌گیرد.
به عبارت دیگر بسیاری از مشکلات مربوط به حمل و نقل ترافیک در کشور از رفتار استفاده کنندگان ناشی میشود. علت اصلی آن را هم می‌توان ناآگاهی، نداشتن آموزش کافی و فقـدان وجـدان اجتمـاعی نسبت به حقوق سایر استفاده کنندگان توصیف کرد.
در کنار این عامل می‌توان به عوامل فنی و محیطی از جمله خودروهای فرسوده، پایین بودن سطح ایمنی خودروهای تولید داخل و وارداتی، کاستی‌ها در کنترل کیفی خودروهای موجود وکیفیت پایین وغیر استاندارد بودن جاده‌ها هم اشاره کرد.
گران‌تر شدنِ حمل و نقل عمومی و دیوار کوتاه کرونا
گران بودن هزینه ناوگان حمل و نقل عمومی در شهرها و بالا بودن قیمت بلیت هواپیما و قطار برای ترددهای بین شهری، از عوامل گرایش شهروندان به خودروهای شخصی در ایران محسوب میشود.
با وجود وعده‌های دولت، قیمت بلیت‌های هواپیما در طی ماه‌های گذشته به‌صورت مداوم افزایش یافته و شرکت‌های هواپیمایی نرخ آن را بالاتر از سقف تعیین شده و با قیمت دلخواه افزایش داده‌اند. همچنین در یک سال گذشته بلیت قطار در کشور حدود ۵۰ درصد گران‌تر شده است.
به‌نوشته ایسنا، کمال هادیانفر، رییس پلیس راهور ناجا اما روز یکشنبه ۳۰ آبان، بدون اشاره به افزایش بی ضابطه قیمت وسایل حمل و نقل عمومی برای ترددهای درون شهری و بین شهری، «ویروس کرونا» را عامل اصلی تمایل نداشتن شهروندان به استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی دانسته است.
او گفته:
«شیوع کرونا، پروتکل‌ها و محدودیت‌های مربوط به آن سبب کاهش ظرفیت ناوگان حمل و نقل عمومی شد و علاوه بر آن بخشی از مردم هم تمایلی برای استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی ندارند چرا که تصور می‌کنند احتمال ابتلا به کرونا در این فضاها بیشتر است. نتیجه هم مشخص و افزایش استفاده از خودروی شخصی است.»
او همچنین «شرایط جوی» را یکی دیگر از عوامل استفاده عمومی از خودروهای شخصی و به تبع آن بیشتر شدن ترافیک تهران دانسته و گفته:
«در هنگام بارش باران یا سرما برخی از شهروندان ترجیح می‌دهند که به جای استفاده از مترو، اتوبوس، تاکسی یا حتی تاکسی‌های اینترنتی، در همان پارکینگ سوار بر خودروی شخصی خود شده و از خانه خارج شوند که این موضوع در ترافیک موثر است.»