دو منبع به خبرگزاری رویترز گفته‌اند تخمین زده می‌شود بیش از یک میلیون واکسن کووید-۱۹ در ماه گذشته در نیجریه بدون اینکه استفاده شود منقضی شده است.
بر اساس این گزارش، کشورهای آفریقایی با بیش از یک میلیارد نفر جمعیت، برای «دریافت بیشتر واکسن» فشار آورده‌اند، زیرا نرخ تلقیح در این کشورها نسبت به مناطق غنی‌تر کمتر بوده است و این امر، خطر ابتلا به انواع جدید کرونا مانند ویروس اومیکرون را که اکنون در سراسر آفریقای جنوبی گسترش می‌یابد، افزایش می‌دهد.
به گفته سازمان بهداشت جهانی (WHO) در نیجریه، پرجمعیت‌ترین کشور آفریقا با بیش از ۲۰۰ میلیون نفر جمعیت، کمتر از چهار درصد از بزرگسالان به‌طور کامل واکسینه شده‌اند.
با این حال افزایش نرخ عرضه واکسن، مشکل جدیدی را ایجاد کرده است: بسیاری از کشورهای آفریقایی متوجه شده‌اند ظرفیت مدیریت واکسیناسیون را ندارند؛ به ویژه که برخی از واکسن‌ها ماندگاری کوتاهی دارند.
منابع آگاه از روند تحویل و استفاده از واکسن به رویترز گفته‌اند که دوزهای منقضی شده توسط آسترازنکا ساخته شده و از طریق اروپا تحویل داده شده است. آنها از طریق کوواکس(تسهیلات توزیع واکسن به رهبری اتحاد واکسن GAVI و سازمان بهداشت جهانی) عرضه شدند.
منبع سومی هم گفته که برخی از دوزها در عرض چهار تا شش هفته پس از انقضا به دست می‌رسند و با وجود تلاش‌های مقامات بهداشتی نمی‌توان از آنها به موقع استفاده کرد.
این منابع گفتند که شمارش دوزهای منقضی شده هنوز در حال انجام است و تعداد رسمی هنوز نهایی نشده است.
یکی از آنها به رویترز گفته:
«نیجریه هر کاری که می‌تواند انجام می‌دهد اما با مشکل ماندگاری کوتاه واکسن‌ها دست و پنجه نرم می‌کند. اکنون میزان تامین واکسن غیرقابل پیش‌بینی است و بیش از حد ارسال می‌شود.»
سخنگوی آژانس ملی توسعه مراقبت‌های اولیه بهداشتی – نهاد مسوول واکسیناسیون در نیجریه – گفته که تعداد واکسن‌های دریافت شده و استفاده شده هنوز در حال محاسبه است و یافته‌های خود را در روزهای آینده به اشتراک خواهد گذاشت.
سازمان بهداشت جهانی تایید کرده که دوزهای اهدایی به نیجریه منقضی شده است، اما از ارائه رقم خودداری کرده است. این سازمان گفته که ۸۰۰ هزار دوز اضافی که در ماه اکتبر در حال انقضا بودند، همگی به موقع استفاده شدند.
سازمان جهانی بهداشت در بیانیه‌ای در پاسخ به سؤالات رویترز گفته است:
«هدر رفتن واکسن‌ها در هر برنامه ایمن‌سازی قابل انتظار است.»
این سازمان گفته واکسن‌های تحویل داده شده با ماندگاری «بسیار کوتاه» مشکل‌ساز هستند.
به نظر می‌رسد که تلفات واکسن نیجریه یکی از بزرگترین در نوع خود در مدت زمان کوتاه باشد. این رقم حتی از تعداد کل واکسن‌هایی که برخی کشورهای دیگر در منطقه دریافت کرده‌اند نیز بیشتر است.
کارشناسان بهداشت می‌گویند که نرخ بالای واکسیناسیون در آفریقا برای پایان دادن به همه‌گیری کووید۱۹ در سطح جهان حیاتی است. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، تنها ۱۰۲ میلیون نفر یا ۷،۵ درصد از جمعیت آفریقا به طور کامل واکسینه شده‌اند.
کمبود پرسنل، تجهیزات و بودجه مانع از راه‌اندازی این روند شده است. کارشناسان هشدار می‌دهند که افزایش پیش‌بینی‌شده عرضه، شامل میلیون‌ها دوز در هفته‌های آینده، می‌تواند این نقاط ضعف را بیشتر آشکار کند.
سیستم بهداشتی نیجریه فاقد منابع لازم است. یخچال‌های حاوی واکسن باید روی ژنراتورهای سوخت گران قیمت کار کنند. به علاوه، میلیون‌ها شهروند در مناطقی زندگی می‌کنند که توسط راهزنان یا شورشیان اسلام‌گرا کنترل می‌شوند و پزشکان نمی‌توانند به آنها دسترسی پیدا کنند.
در این وضعیت ماندگاری کوتاه واکسن‌های اهدایی، کمکی به روند واکسیناسیون در کشورهای آفریقایی نمی‌کند.
سودان جنوبی و جمهوری دموکراتیک کنگو، که هر دو از دریافت واکسن ناامید بودند، مجبور شدند مقداری از واکسن‌های اهدایی را پس بفرستند، زیرا نمی‌توانستند به موقع آن را توزیع کنند. نامیبیا ماه گذشته هشدار داد که ممکن است مجبور شود هزاران دوز تاریخ گذشته را از بین ببرد.
کارشناسان هشدار می‌دهند که این وضعیت تنها به افزایش نابرابری واکسیناسیون می‌انجامد.
تدروس آدهانوم، مدیر کل سازمان جهانی بهداشت روز دوشنبه در توییتر نوشت:
«بیش از هشت میلیارد دوز در حال حاضر تزریق شده است – بزرگترین کمپین واکسیناسیون در تاریخ. اما همه ما می‌دانیم که این دستاورد باورنکردنی با بی‌عدالتی وحشتناک خدشه‌دار شده است.»
در سراسر اروپا همین شکل هدررفت واکسن تجربه شده. تاکنون کشورهایی از جمله آلمان و سوئیس برای به حداکثر رساندن استفاده از دوزها تلاش کرده‌اند. در ژانویه، مقامات بریتانیا ضایع شدن حدود ۱۰ درصد از واکسن‌ها را پیش‌بینی کردند. در ماه آوریل، وزیر بهداشت فرانسه به رسانه‌های محلی گفت که ۲۵ درصد واکسن‌های آسترازنکا، ۲۰ درصد مدرنا و و هفت درصد از واکسن‌های فایزر در آن زمان هدر رفتند.