مذاکرات احیای توافق جامع اقدام مشترک (برجام) در حالی در وین ادامه دارد که موجی از تلاش‌های دیپلماتیک و تهدیدها برای نشان دادن رویکرد سختگیرانه نسبت به جمهوری اسلامی جریان یافته است.
فرستادگانی از ایالات متحده و اسرائیل به کشورهای مختلفی رفته یا می‌روند تا ائتلافی جهانی برای اتخاذ موضع سختگیرانه علیه تهران تشکیل دهند. فشارهای داخلی بر دولت جو بایدن برای سختگیری علیه ایران و حمایت از اسرائیل کماکان ادامه دارند. اسرائیل یک طرح بدیل برای اقدام نظامی علیه اهداف ایرانی و واداشتن تهران به سازش به واشنگتن ارائه داده است.
فشارها بر ایران رو به افزایش است اما جمهوری اسلامی از مواضع خود تا کنون عقب‌نشینی نکرده و بر اساس آخرین گزارش‌ها، ظاهراً در حال آماده شدن برای یک پرتاب فضایی برای قدرت‌نمایی موشکی است. آمادگی برای پرتاب ماهواره شاید به نوعی پاسخ ایران باشد به آنچه قدرت‌های غربی کارشکنی جمهوری اسلامی در مذاکرات احیای برجام می‌خوانند.
تلاش‌ها و تهدیدهای اسرائیل
نفتالی بنت پس از رسیدن به نخست‌وزیری به طور مرتب با برجام مخالفت کرده و وعده داده که ایران به سلاح هسته‌ای دست نخواهد یافت. او همچنین در جریان مذاکرات از کشورهای حاضر در وین خواست که موضعی سرسختانه علیه ایران اتخاذ کنند.
اسرائیل به همین منظور تلاش‌های دیپلماتیک خود را نیز افزایش داده است. یائیر لاپید وزیر خارجه اسرائیل اخیراً به پاریس و لندن رفت تا درباره مذاکرات وین گفت‌و‌گو کند. بنی گانتس وزیر دفاع و دیوید بارنئا رئیس موساد در واشنگتن با آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا و لوید آستین وزیر دفاع این کشور و مقام‌های سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) دیدار کردند. رسانه‌های اسرائیلی گزارش دادند که بارنئا اطلاعات به‌روز‌شده‌ای درباره تلاش‌های تهران جهت بدل شدن به یک قدرت هسته‌ای ارائه خواهد داد. نفتالی بنت نخستین نخست‌وزیر اسرائیل است که از امارات متحده عربی دیدار می‌کند.
تهدیدهای نظامی اسرائیل شدیدتر می‌شوند. اسرائیل می‌گوید حق اقدام نظامی علیه ایران را فارغ از نتیجه مذاکرات برای خود قایل است. ۵۱ درصد اسرائیلی‌های شرکت‌کننده در نظرسنجی جروزالم پست هم با حمله نظامی به تأسیسات هسته‌ای ایران بدون اجازه یا موافقت آمریکا موافق هستند.
پس از مذاکرات اسرائیل و آمریکا، گزارش‌ها از برنامه‌ریزی آنها برای مانور مشترک جهت تمرین حمله نظامی علیه ایران در صورت لزوم خبر دادند.
اسرائیل ۱,۵ میلیارد دلار برای طراحی حمله نظامی احتمالی علیه ایران بودجه اختصاص داده و اکتبر و نوامبر مانورهایی جهت آماده‌سازی خودش انجام داده است. اسرائیل قرار است به زودی بزرگ‌ترین تمرین‌های شبیه‌سازی حمله در این راستا را برگزار کند.
تلاش‌ها و تهدیدهای آمریکا
ایالات متحده برای نشان دادن سرسختانه‌تر شدن موضع‌اش به دنبال اجرای سخت‌گیرانه‌تر تحریم‌هاست و البته تهدیدهای نظامی را هم آغاز کرده است.
هیئت‌های نمایندگی ایالات متحده به امارات متحده، ژاپن و کره جنوبی سفر خواهند کرد تا پیروی از تحریم‌های ایران را تقویت کنند. گزارش شده که نمایندگان آمریکا به شرکت‌های اماراتی، دومین شریک تجاری بزرگ جمهوری اسلامی اخطار خواهند داد که در صورت ادامه تجارت‌های تحت تحریم با ایران، مجازات خواهند شد.
ژنرال کنت مک‌کنزی، فرمانده نیروهای آمریکایی در خاورمیانه (سنت‌کام) پیش از شروع مذاکرات به «تایم» گفته بود که «سنت‌کام همیشه مجموعه‌ای از طرح‌ها [برای حمله] را دارد که می‌توانیم در صورت گرفتن دستور، اجرا کنیم.»
مک‌کنزی سپس ۹ دسامبر پس از پایان بی‌نتیجه هفته اول مذاکرات در گفت‌و‌گو با فایننشال تایمز دوباره تأکید کرد که او «گستره بسیار نیرومندی از گزینه‌های نظامی» علیه ایران در اختیار دارد: «اگر ایرانی‌ها بر این باورند که می‌توانند به حمله‌هایشان در عراق و سوریه ادامه دهند و تلفات بر جای بگذارند و هنوز با ما بدون هیچ سوء تأثیری به مذاکره هسته‌ای ادامه دهند، به سختی ما را دست‌کم گرفته اند.» او به علاوه گفت که دیپلماسی «نخستین و بهترین مسیر» برای پرداخت به تنش‌ها با جمهوری اسلامی است.
طرح بدیل اسرائیل به آمریکا برای اقدام نظامی علیه اهداف ایرانی
به گزارش رسانه‌های اسرائیلی، بنی گانتس طرح بدیلی برای اقدام نظامی علیه ایران به واشنگتن ارائه داده که شامل هدف قرار دادن اهداف ایرانی خارج از مرزهای ایران می‌شود.
کانال ۱۲ اسرائیل گزارش داد که مقام‌های اسرائیلی از ایالات متحده خواسته‌اند دست به اقدام نظامی علیه جمهوری اسلامی بزند اما آمریکایی‌ها با حمله هدفی داخل خود ایران مخالفت می‌کنند. پس از آن اسرائیلی‌ها طرح بدیلی می‌دهند. اسرائیل بر اساس این طرح به آمریکا پیشنهاد کرده که به جای هدف قرار دادن مستقیم تأسیسات هسته‌ای ایران، مقرهای نظامی و مراکز فرماندهی و کنترل متعلق به این کشور در جایی مثل یمن را هدف قرار دهد. یا در لبنان، سوریه و عراق دست به این کار بزند.
به باور اینها، چنین کاری ایران را وادار به سازش در مذاکرات هسته‌ای خواهد کرد. گانتس و بارنئا به آمریکایی‌ها گفته اند که اگر واشنگتن از اجرای این طرح خودداری کند، اسرائیل برای انجام آن آماده است.
میدل ایست مانیتور در ستونی درباره این طرح بدیل نوشته:
«طرح بدیل روی زمین عرب رخ خواهد داد: یعنی سوریه، عراق، یمن و لبنان. فرونشاندن اختلاف‌ها در وین به خون عرب‌ها آغشته خواهد شد و به قیمت امنیت و آینده ما رقم خواهد خورد. رهبران اسرائیلی به دنبال گزینه‌ای هستند که دولت‌های عربی را ویران خواهد کرد زیرا از مقابله مستقیم با تهران و مداخله احتمالی روسیه و چین می‌هراسند.»
تلاش کشورهای عربی
شاهزاده ترکی الفیصل، رئیس سابق «استخبارات عمومی»، سازمان اطلاعاتی عربستان سعودی به خبرنگار آتلانتیک درباره تنش‌ها با ایران در یک محیط “خصوصی ” گفته که «ایرانی‌ها ما را از تخم‌هایمان گرفته‌اند».
در کنار تلاش‌های دیپلماتیک آمریکا و اسرائیل و نیز طرفین برجام، کشورهای عربی منطقه نیز در راستای محافظت از منافع خود در برابر چشم‌انداز برنامه هسته‌ای ایران دست به تلاش‌های دیپلماتیک زده اند.
این تلاش‌ها ظاهراً جهتی دوگانه دارند: از یک سو، برای تنش‌زدایی با ایران طراحی شده اند و از سوی دیگر، به دنبال کاهش نفوذ و قدرت منطقه‌ای جمهوری اسلامی نیز هستند.
در راستای تنش‌زدایی، عربستان سعودی وارد گفت‌و‌گوهای محرمانه با تهران شده است. چهار دیدار در بغداد و دیداری ظاهراً رده‌پایین‌تر در امان اردن. اما مقام‌های سعودی گفته اند این گفت‌و‌گوها نتیجه خاصی نداشته و آنقدرها از محتوایی اساسی برخوردار نبوده اند.
امارات متحده عربی نیز گفت‌و‌گوهای علنی‌تر با ایران را آغاز کرده است. این کشور همراه با ترکیه و ایران در نشستی در استانبول توافق‌های اقتصادی امضا کرد، و طحنون بن زاید آل نهیان مشاور امنیت ملی امارات نیز اخیراً به تهران سفر کرد.
با وجود این، برخی تحلیلگران معتقدند که گفت‌و‌گوها «فرمایشی» هستند و به این زودی به نتیجه خاصی نخواهند رسید از جمله به این خاطر که تهران به دنبال دادن امتیازهای زیادی به این رقیبان منطقه‌ای نیست. در عوض مذاکرات این امکان را به دو دولت عربی می‌دهد که به واشنگتن بگویند همزمان با مذاکرات برجام، آنها نیز برای تنش‌زدایی وارد روابط دیپلماتیک با تهران شدند اما نتیجه‌ای نداد.
در محور افزایش فشار بر جمهوری اسلامی، توافق آبراهام و نزدیکی دولت‌های عربی به اسرائیل مهم‌ترین نمونه است. نفتالی بنت دوشنبه ۲۲ آذر / ۱۳ دسامبر با شیخ محمد بن زاید آل نهیان، ولیعهد امارات در کاخ امارات در ابوظبی دیدار کرد. هدف او تشویق ابوظبی به کاهش روابط با ایران و تمرکز بر «تهدید مشترک ایران» عنوان شده است. امارات و اسرائیل چندی پیش نیز با اردن یک توافق انرژی امضا کردند.
افزایش همکاری میان دولت‌های عربی برای کاهش نفوذ اقتصادی و سیاسی ایران در عراق و سوریه و لبنان نمونه دیگری است. در ماه‌های اخیر وزیر خارجه امارات متحده به دیدار بشار الأسد در دمشق رفت. اردن هم به بشار اسد نزدیک‌تر شده است. اردن و مصر برای کمک به حل بحران انرژی در لبنان طرح‌های پیشنهادی ارائه دادند. و عربستان که پس از سقوط صدام تمایل زیادی به سرمایه‌گذاری در عراق نداشت، سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی در این کشور را افزایش داده و در حال مذاکره بر سر توافق‌های تجاری به ارزش میلیاردها دلار با این کشور است.
جنجال بر سر اظهارات جورج قرداحی، وزیر اطلاع‌رسانی لبنان نیز در راستای تلاش برای کاهش نفوذ حزب‌الله و نتیجتاً ایران در بیروت ارزیابی می‌شود. پس از استعفای قرداحی، عربستان و فرانسه برای کمک به حل بحران لبنان اعلام آمادگی کردند و محمد بن سلمان ولیعهد سعودی بالاخره با نجیب میقاتی نخست‌وزیر لبنان گفت‌وگوی تلفنی کرد.
در خود وین هم فشارهای وارده, خصوصا از سوی کشورهای “دوست و برادر” چندان کم نیست؛ دقت کنیم به این نقل قول از میخاییل اولیانوف، مذاکره‌کننده ارشد کشور دوست و برادر، روسیه که به خبرگزاری روسی تاس، گفته:
“یکی از موضوعات در مذاکرات وین سانتریفیوژهای ایران در سایت‌های هسته‌ای برای غنی‌سازی اورانیوم است. با این سانتریفیوژها چه کار می‌توانیم بکنیم؟ یک گزینه انتقال به خارج ایران است. گزینه دیگر نابود کردن آنها است و گزینه بعدی نیز انبار کردن و پلمپ آنها با نظارت و تضمین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.”
با دوستانی بدین صمیمیت و مهربانی چه احتیاجی به دشمن است؟!؟!
حسنک / 14 December 2021