منوچهر آریان‌پور، فرهنگ‌نویس، مترجم و صاحب «فرهنگ لغت آریان‌پور» دوشنبه ۶ دی ۱۴۰۰ در سن ۹۲ سالگی در آمریکا درگذشت. این استاد ایران‌دوست حق‌التألیف کتاب‌ها و املاک خانوادگی خود را به دانشگاه کاشان بخشید و جایزه سالانه آریان‌پور را هم بنیان گذاشت.
منوچهر آریان‌پور ۷ شهریور ۱۳۰۸ در کاشان به دنیا آمد. در سال ۱۳۴۸ مدرسه عالی ترجمه را به کمک پدرش بنیان نهاد و پس از آنکه فارغ‌التحصیل شد در دانشگاه‌های آمریکا تدریس می‌کرد. او در سال ۱۹۵۸ با نگارش رساله‌ای درباره والتر رالی از دانشگاه کلرادو دکترا گرفت. او در مصاحبه‌ای درباره آن ایام گفته است:
«این دوره هشت ساله در ایران برای من خیلی سودبخش و نافع بود چون به سروری مرحوم پدرم مدرسه عالی ترجمه (دانشگاه زبان علامه طباطبایی فعلی) را بنیاد نهادیم و همچنین سری اول فرهنگ‌های انگلیسی-فارسی را توسط نشر امیرکبیر چاپ کردیم. اوضاع دوران انقلاب و این واقعیت که همسر من آمریکایی بود ما را بر آن داشت که به آمریکا برگردیم و خوشبختانه من در آنجا و در دانشگاه ایالت آیوا (Iowa) مشغول تدریس ادبیات انگلیسی شدم و در آنجا من پانزده سال تدریس کردم و سپس بازنشسته شدم و به شهر سن‌دیه‌گو رفتم چون برادرانم و خواهرانم در آنجا ساکن هستند و ضمنا آن شهر دارای ملایم‌ترین آب و هوا در آمریکاست.»
منوچهر آریان‌پور در سال‌های آغازین دهه ۱۳۵۰ به کمک دانشجویان و برخی استادان همان مدرسه عالی کار تألیف «فرهنگ آریان‌پور» را آغاز کرد که ثمره آن امروز مجموعه کتاب‌های فرهنگ پیشرو آریان‌پور مشتمل بر فرهنگ‌های هفت جلدی انگلیسی به فارسی، چهار جلدی فارسی به انگلیسی، دو جلدی گسترده و یک جلدی فراگیر است.
او همچنین کتاب‌هایی در رابطه با دستور زبان و آیین نگارش انگلیسی، فرهنگ بزرگ یک جلدی فارسی به انگلیسی، واژه‌های فارسی در زبان انگلیسی، فرهنگ ریشه‌های هند و اروپایی زبان فارسی، ترجمه انگلیسی «ترانه‌های ملی ایران» را تالیف کرده است.
فرهنگ آریان‌پور از نظر شمار واژگان، به ویژه واژه‌های نوین در ایران بی‌همتا و در بردارنده واژه‌های علمی و فنی است و کوشش شده کلیه امکانات زبان فارسی در برابر گسترده انگلیسی بسیج شود تا خواننده بتواند واژه‌های انگلیسی را بهتر برابریابی کند. روش کاربرد واژه‌ها و معانی واژه‌های مهم زبان انگلیسی در جمله انگلیسی (همراه با ترجمه فارسی) نیز توضیح داده شده و این ویژگی وسیله خوبی برای آموزش زبان انگلیسی است.
با این‌حال برخی پژوهشگران دانشگاهی به ویژه در سال‌های اخیر، با توجه به گستردگی زبان انگلیسی به عنوان یک زبان جهانی به برخی کاستی‌های فرهنگ آریان‌پور اشاره کرده‌اند. این فرهنگ در مواردی مانند مدخل‌های مهجور و نیاوردن مدخل‌های روزمره دچار خودسانسوری شده و در بیان برخی از واژگان و اصطلاحات ضعف دارد. لذا در مجموع به بازبینی نیاز دارد.
بر سر این کار سترگ اما موانع سیاسی وجود دارد: علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در دیدار با شماری از معلمان به مناسبت روز معلم در اردیبهشت ۹۵ گفته بود:
«این اصرار بر ترویج زبان انگلیسی در کشور ما یک کار ناسالم است… چرا زبان‌های دیگر را در مدارس به‌عنوان درس زبان معیّن نمی‌کنند؟ چه اصراری است؟ این میراث دوران طاغوت است… زبان‌های کشورهای پیشرفته‌ی شرقی هم زبان بیگانه است، این‌ها هم زبان علم است.»
در همان سال مرکز پژوهش‌های مجلس طرح رفع انحصار از زبان انگلیسی را پیشنهاد داد که به جایی نرسید.
آریان‌پور در سال ۱۳۸۱ دروس «سیری در تاریخ ادبیات انگلیسی» «نمایشنامه های شکسپیر» و «مکالمه» را در کنار سایر سخنرانی‌ها و برنامه‌های جمعی به دانشجویان دانشگاه کاشان ارائه کرد. او در همان ایام در مصاحبه‌ای گفته بود:
«زندگی در امریکا برای من خیلی راحت و آسان است و از اینکه در آمریکا آزادی هست و کسی به کسی کاری ندارد، خیلی خوشم می‌آید.
بهشت آنجاست که آزاری نباشد
کسی را با کسی کاری نباشد»
بیشتر بخوانید: