دو مقام مسئول در وزارت بهداشت و درمان ایران پیشتر اعلام کرده بودند که واردات واکسن خارجی کرونا بار دیگر ممنوع شده است. روزنامه همشهری نیز صبح سه‌شنبه ۱۴ دی/۴ ژانویه گزارش داد که موجودی واکسن آسترازنکا در بسیاری از مراکز واکسیناسیون به صفر رسیده است. این درحالی‌ست که برمبنای آخرین گزارش رسمی وزارت بهداشت، هنوز به میلیون‌ها نفر از افراد بالای ۱۲ سال در ایران حتی دوز اول واکسن کرونا تزریق نشده است. وزارت بهداشت تعداد کسانی که دو دوز واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند ۵۲ میلیون و ۲۶۰ هزار و ۲۷۶ نفر اعلام کرده و بر مبنای همین گزارش تنها ۸ میلیون و ۷۵۲ هزار و ۱۸ نفر، دوز سوم را دریافت کرده‌اند.
برپایه گزارش‌های میدانی در برخی از شهرها افرادی که دوز اول و دوم واکسن آسترازنکا به آن‌ها تزریق شده، به خاطر نبود این واکسن هنوز دعوت به تزریق دوز سوم نشده‌اند. بسیاری از کسانی هم که دوز اول واکسن‌های خارجی دیگر، به‌‌ویژه سینوفارم را تزریق کرده‌اند برای تزریق دوز سوم واکسن آسترازنکا را ،که از نظر بین‌المللی مورد تأیید بیشتری قرار دارد، انتخاب کرده‌اند. این بر کمبود این واکسن و شلوغی مراکز واکسیناسیون دامن زده است.
به‌نظر می‌رسد وزارت بهداشت برخلاف خواست شهروندان، همچنان سیاست «بهترین واکسن، همانی‌ست که به‌دستتان می‌رسد» را پیش می‌برد؛ جمله‌ای که سعید نمکی، وزیر سابق این وزارتخانه در یکی از مصاحبه‌های خود خطاب به شهروندان ایران گفته بود. شهروندانی که در بحبوحه بحران مرگبار کرونا و همزمان با ممنوع‌شدن واردات واکسن خارجی از سوی علی خامنه‌ای، درخواست کرده بودند مقام‌های جمهوری اسلامی ایران برای نجات جان مردم واکسن‌های مورد تایید سازمان بهداشت جهانی را وارد کنند.
افزایش نگرانی‌ها نسبت به کمبود واکسن و سایه تهدید اومیکرون
تلاقی خبر ممنوعیت واردات واکسن خارجی و به صفر رسیدن موجودی آسترازنکا بار روانی ناشی از شیوع سویه جدید ویروس کرونا و احتمال موج تازه‌ای از همه‌گیری را افزایش داده است.
محمد هاشمی، سرپرست روابط‌عمومی وزارت بهداشت، پیشتر درباره کمبود و نبود آسترازنکا که به نگرانی در تزریق دوزهای دوم و سوم شده، وعده داده بود :
«تا چند روز دیگر محموله‌های جدید این واکسن وارد کشور خواهد شد و افرادی که تمایل به تزریق این واکسن برای دوز سوم را دارند باید اندکی صبوری کنند».
وعده‌ای که سخنگوی گمرک ظهر سه‌شنبه، ساعاتی پس از انتشار گزارش‌های مربوط به صفر شدن ذخیر واکسن آسترازنکا، از تحقق نسبی آن خبر داد. خبرگزاری میزان به نقل از روح الله لطیفی، سخنگوی گمرک نوشت:
«محموله‌های ۸۸ و ۸۹ واکسن به میزان ۴۰۰هزار دوز و ۲ میلیون دوز با برند سینوفارم در روز‌های اخیر از گمرک فرودگاه امام به صورت حمل یکسره ترخیص شد که با اضافه شدن این میزان واردات واکسن به ۱۵۲ میلیون و ۵۰۸ هزار و ۳۰۸ دوز رسید.»
به گفته لطیفی گمرک ایران روز سه‌شنبه ۱۳ میلیون و ۲۸۷ هزار و ۶۱۰ دوز واکسن آسترازنکا، ۴ میلیون و ۹۱ هزار و ۲۰۰ دوز واکسن اسپوتنیک، یک میلیون و ۱۲۵ هزار دوز واکسن بهارات و ۲ میلیون کیت تشخیص ویروس کرونا اهدایی سازمان بهداشت جهانی را نیز ترخیص کرده است. او به نهاد وارد کننده واکسن اشاره‌ای نکرد.
سخنگوی گمرک در ادامه با رد تلویحی خبر ممنوعیت واردات واکسن مدعی شد «نیاز به واردات واکسن کرونا» به دلیل تولید مناسب واکسن در داخل، میزان بالای واکسیناسیون و واردات مناسب در چند ماه اخیر، کاهش یافته است.
پافشاری بر ادعای زیر سؤال «خودکفایی ایران در تامین واکسن کرونا»
پیش از او بهرام دارایی، رئیس سازمان غذا و دارو هم خبر منتشر شده در مورد ممنوعیت واردات واکسن را که به نقل از خود او منتشر شده، تکذیب کرده بود. دارایی به روزنامه همشهری گفته:
«به هیچ عنوان کلمه‌ای تحت عنوان ممنوعیت برای واردات واکسن‌های خارجی عنوان نکردم. پیش از این بارها در مصاحبه‌های مختلف گفته‌ام که وظیفه ما تامین دارو، تجهیزات پزشکی و واکسن است و از هر مسیری که بتوانیم این تامین صورت می‌گیرد؛ چه از مسیر واردات و چه از تولیدات داخلی. برخی کشورها واکسن‌هایشان را به ما اهدا می‌کنند. در سبد کوواکس هم میلیاردها دلار پول از سوی ایران پرداخت شده، اما در زمان لزوم، واکسن کمتری را دریافت کرده‌ایم و واردات این واکسن‌ها هم ادامه خواهد داشت. ما دو مسیر واردات واکسن داریم و هیچ ممنوعیتی در این‌باره وجود نخواهد داشت».
رئيس سازمان غذا و دارو که یکشنبه در مصاحبه‌ای با «صدا و سیما» اعلام کرده بود واردات واکسن از کشورهای خارجی ممنوع شده چرا که «تولید داخلی کفاف نیازهای کشور را می‌دهند»، باز هم بر ادعای کفایت واکسن داخلی پافشاری کرد و گفت این به معنای ممنوعیت واردات دارو نیست. او ادعا کرد ایران در وضعیت کنونی هیچ اضطراری به تامین واکسن خارجی ندارد اما تصمیم‌گیری در این‌باره را به «اتفاقات آینده» منوط کرد:
«در آینده هر تصمیمی برای واردات واکسن وجود داشته باشد ازجمله نیاز به واکسن خاص برای گروه‌های سنی جدید و تغییر نیاز کشور برای دسترسی به واکسنی غیراز واکسن‌های داخلی، قطعا خرید و واردات انجام خواهد شد. درباره واکسن و دارو هیچ زمانی کلمه ممنوعیت معنا ندارد. تمام تصمیم‌گیری‌ها در این‌باره منوط به اتفاقات آینده است چرا که کرونا و ویروس آن رفتار قابل پیش‌بینی ندارد.»
کمال حیدری، معاون بهداشتی وزیر بهداشت هم یکشنبه ۱۲ دی/۲ ژانویه گفته بود با توجه به آنکه تولید داخلی واکسن کرونا «به اندازه است»، ورود واکسن در شرایط اقتصادی فعلی توسط ستاد ملی ممنوع شده است.
تا به حال شرکت‌های داروسازی شفادارو، وابسته به بنیاد برکت، انستیتو رازی و پاستور وابسته به دولت و سپاه پاسداران مدعی تولید واکسن داخلی شده‌اند و همچنان در آمارهای رسمی ادعا می‌شود ۲۵ میلیون از ۱۸۰ میلیون واکسن تامین‌شده برای واکسیناسیون شهروندان ایران علیه ویروس کرونا، ساخت داخلی بوده است، واکسن‌هایی که هیچ‌کدام تأیید نهادهای بین‌المللی از جمله سازمان بهداشت جهانی را کسب نکرده‌اند و تا به حال جزئیات مراحل تولید و کارآزمایی آن‌ها منتشر نشده است. به‌علاوه، در ماه های گذشته اخباری مبنی بر توقف تولید برخی واکسن های ضد کرونا در ایران منتشر شد.
کوتاهی در تزریق دوز سوم کرونا ممکن است ایران را درگیر بحران تازه‌ای از همه‌گیری کند. سعید کریمی، معاون درمان وزارت بهداشت روز دوشنبه ۱۳ دی اعلام کرد این وزارتخانه تاکنون ۱۹۴ مورد قطعی ابتلا به سویه اومیکرون را شناسایی کرده است. رقمی که با توجه به کمبود تست‌گیری در ایران قابل اتکا به‌نظر نمی‌رسد. عبدی محمود، مدیر حوادث سازمان بهداشت جهانی، سه‌شنبه به‌رغم اعلام خوش‌بینی نسبت به نتایج برخی از پژوهش‌ها که از تخفیف علائم کووید-۱۹ در مبتلایان به سویه اومیکرون خبر می‌دهند، هشدار داد: انتقال پذیری بالای این سویه بدین معنی‌ست که ظرف چند هفته در بسیاری از نقاط جهان غالب خواهد شد و شیوع آن در کشورهایی که بخش بالایی از جمعیت آن واکسینه نشده‌اند، تهدید محسوب می‌شود.