رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران رسید و صبح روز شنبه ۱۴ اسفندماه با محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی و حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران دیدار کرد.
بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی که هفته پیش هم چند روزی در وین مذاکرات فنی با آژانس را پیش برد روز شنبه در نقس مترجم رافائل گروسی در نشست خبری مشترکش با اسلامی نقش ایفا کرد.
کمالوندی پیش از رسیدن گروسی گفته بود که آژانس و سازمان انرژی اتمی قرار است یک بار همه موضوعات و سؤالات پادمانی را در تهران مرور کنند و برای آن‌ها تصمیم بگیرند.
محمد اسلامی، در کنفرانس خبری پس از دیدار با رافائل گروسی گفت که با گروسی «در مورد مسائل باقی‌مانده از سفرهای گذشته ایشان و سفر همکاران ما (به وین) را مرور کردیم و به یک جمع‌بندی رسیدیم».
اسلامی گفت که براساس توافقی که با گروسی کرده بنا شده است «تا آخر خردادماه مدارکی که لازم است بین ایران و آژانس تبادل شود.»
او توضیحی در مورد این مدارک ارائه نکرد ولی احتمالاً این بخشی از نقشه راهی است که آژانس و ایران برای ابهام‌زدایی در مورد چهار مکان اعلام نشده ایران که در آن‌ها مواد هسته‌ای با منشاء انسانی یافت شده است، تعیین کرده‌اند.
گروسی هم گفت که «چند موضوع خاص هنوز باقی مانده است که باید شفاف‌سازی کنیم و هر دو طرف هم تلاش کردند اما تا پیش از این موفقیتی در این زمینه نداشتیم و متخصصین ما تلاش کردند در یک سیستم نظام‌مند با هم گفت‌وگو کنند اما تلاش کردیم تا رویکرد عملگرایانه‌ای را داشته باشیم.»
گروسی هم در مورد رویکرد «عملگرایانه» توضیح بیشتری نداد. ولی گفت که حل این موضوع با احیای برجام گره خورده و از این جهت بسیار مهم است:
«همزمان با این دیدار، مذاکرات وین در جریان است و با توجه به اینکه این روند موازی مذاکرات است، با توجه به اینکه مذاکرات ما موازی آن است این دو روند به هم متصل و وابسته است و در صورتی که ایران و آژانس درباره این مسائل پادمانی تفاهم نداشته باشند تصور اینکه یک توافق جامع مثل برجام محقق شود وجود ندارد.»
پیش‌تر مقام‌های تهران گفته بودند که حل موضوعات پادمانی در آژانس پیش‌شرط ایران برای هرنوع توافق در وین است. در روزهای گذشته کشمکش بر سر این موضوع در وین، پایتخت‌های غربی و تهران ادامه داشت. غربی‌ها می‌گویند که در امور فنی و تکنیکی آژانس و وظیفه ذاتی‌اش دخالت نمی‌کنند. این پاسخی دیپلماتیک به این درخواست ایران است که سؤالات آژانس به صورت سیاسی و با تصمیم اعضای برجام کنار گذاشته شود. چیزی شبیه به اتفاقی که برای پرونده ابعاد احتمالاً نظامی پرونده هسته‌ای (پی‌ام‌دی) پیش از توافق ۲۰۱۵ رخ داد.
اما اگر صحبت اسلامی در مورد «تبادل اسناد میان ایران و آژانس تا خردادماه» به معنای گشوده شدن پنجره‌ای سه ماهه برای حل موضوع پادمانی باشد، به این معنا است که ایران یا از شرطش برای ختم این موضوع پیش از توافق در وین کوتاه آمده یا به راه‌حلی بینابینی رسیده است.
هنوز مشخص نیست که توافق احتمالی در وین مانند برجام یک دوره زمانی «پیش از اجرا» خواهد داشت یا نه. در توافق ۲۰۱۵ یک فاصله زمانی چند ماهه بین اعلام توافق و اجرای توافق وجود داشت و طرفین در این دوره زمانی موانع اجرای توافق را برطرف کردند، از جمله بررسی توافق در کنگره آمریکا و تصویب آن در مجلس شورای اسلامی ایران.
اگر توافق احیای برجام هم یک دوره برزخی میان اعلام و اجرا داشته باشد، به ایران و آژانس این فرصت را می‌دهد که در همین زمان موضوع پادمانی را رسیدگی کنند و پرونده آن را ببندند.
لاوروف به وین می‌رود؟
اما تهران در روزهای گذشته تلاش کرده است از هیجان دستیابی به توافق بکاهد. این را از توییت دو روز پیش سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امورخارجه ایران در پاسخ به خوش‌بینی مذاکره‌کنندگان بریتانیا فرانسه می‌توان دید. خطیب‌زاده نوشته بود که نباید خوش‌بینی بیش از حد طرف مقابل و اعلام آن در فضای عمومی به عنوان ابزار فشاری بر ایران عمل کند.
ایرنا، خبرگزاری دولت ایران در ساعات گذشته چندین مطلب و میزگرد در مورد ابعاد احتمالی توافق در وین و فضای کنوتی منتشر کرده است.
در یکی از این مطالب به این موضوع اشاره شده است که باقی‌ماندن سانتریفیوژهای پیشرفته و میزان فعالیت‌های هسته‌ای ایران در توافق احتمالی «نوعی تضمین» برای تداوم توافق و حفظ دستاوردهای هسته‌ای ایران است.
ایرنا از قول «منابع نزدیک به هیأت مذاکره‌کننده ایرانی» نوشت که «دستیابی به توافق تنها با اتخاذ چند تصمیم سیاسی مشخص از سوی طرف‌های غربی ممکن است و پیشرفت قابل توجه گفت‌وگوها و دستیابی به پیش‌نویس توافق تقریباً انجام شده است».
این مشابه نظری است که میخائیل اولیانوف، رئیس هیات مذاکره کننده روسیه در روزهای گذشته به خبرنگاران گفته بود:
«به خط پایان خیلی نزدیک هستیم اما برخی مسائل همچنان باقی مانده که باید حل و فصل شود…این مسائل می‌تواند هر لحظه برطرف شود و به دنبال آن نشست کمیسیون مشترک برجام برای تأیید توافق نهایی تشکیل شود.»
اما یک موضوع پیش‌بینی‌نشده دیگر هم بر سر راه احیای برجام وجود دارد. جنگ روسیه با اوکراین و اعلام تحریم‌های گسترده مسکو و وزیر خارجه‌اش در مورد برگزاری نشست مشترک وزرای خارجه برای اعلام توافق نهایی تردید ایجاد کرده است.
اتریش به عنوان میزبان گفتگوهای احیای برجام در یک سال گذشته، اعلام کرده است که سرگی لاوروف احتمالاً در جلسه اعلام توافق احتمالی شرکت خواهد کرد. لاوروف پس از آغاز جنگ در اوکراین هنوز با هیچ مقام غربی دیدار رودررو نداشته است و اکنون مشخص نیست که آیا احیای برجام سبب خواهد شد تا لاوروف با وزرای خارجه سه کشور اروپایی و آمریکا هم دیدار کند یا نه.