سهمیه هر ایرانی: کمتر از یک قرص نان سنگک

با حذف ارز ترجیحی گندم و به بهانه جنگ اوکراین و افزایش قیمت گندم در بازارهای جهانی، دولت ظاهراً برای جلوگیری از قاچاق آرد به کشورهای همسایه قیمت آرد را افزایش داد. یک شبه قیمت نان‌های فانتزی ۱۰ برابر شد. وزیر اقتصاد اما وعده داده است که قیمت نان ستنی تا پایان سال گران نمی‌شود. در همان حال دولت ساز و کاری طراحی کرده که بر اساس آن برای هر کد ملی یارانه نان ثبت می‌شود و با هر کارت بانکی امکان خرید نان وجود دارد. کسانی که بیش از الگو نان مصرف کنند، باید نان را به قیمت آزاد بخرند. او که کمتر از الگو مصرف کرده، پولی عایدش می‌شود.  احسان ارکانی، عضو کمیسیون برنامه، بودجه مجلس درباره این ساز و کار بحث‌برانگیز گفت:

«آنچه بنده در جریانش قرار دارم، این است که برنامه‌ای طراحی شده که در صورت حذف کامل ارز ترجیحی گندم و آرد، که قطعاً منجر به افزایش قیمت نان خواهد شد، ما به التفاوت قیمت فعلی و قیمت جدید افزایش یافته از طریق کارت جبران می‌شود.»

ارکانی در ادامه  درباره جزئیات ساز و کار این طرح گفت:

«گویا در قالب همین کارت فعلی یارانه‌ها، یک ساز و کاری طراحی می‌شود که مثلاً به نسبت سرانه، حدود هفت دهم نان سنگک به ازای هر فرد تعریف و مازاد بر آن محاسبه شود. به این شکل که شما نان که می‌خرید و از طریق دستگاه کارتخوان نانوایی کارت یارانه که می‌کشید، معادل آن سرانه تعریف شده مشمول یارانه و به همان قیمت فعلی حساب می‌شود و مازاد بر الگوی مصرف آن را از حساب بانکی برداشت می‌کنند و به صورت آزاد محاسبه می‌شود. البته همه این‌ها فعلاً در حد حرف و طراحی‌ست و چیز عملیاتی اعلام نشده است.»

افسانه قاچاق آرد به کشورهای همسایه

محمد صیامی مدیرکل آینده‌پژوهی، مدل‌سازی و مدیریت اطلاعات اقتصادی وزارت اقتصاد چهارشنبه گذشته (۱۴ اردیبهشت) اعلام کرده بود که به طور متوسط هر ایرانی ۳۰۰ گرم مصرف نان دارد. به این ترتیب مصرف سالانه کشور به ۹ میلیون و ۵۰۰ هزار تن گندم می‌رسد. اما بنا به ادعای این مقام مسئول آمارهای تأمین گندم نشان می‌دهد سالانه بیش از ۱۱ میلیون تن گندم در کشور مصرف می‌شود که نشان می‌دهد بخشی از گندم و آرد یا قاچاق می‌شود یا ضایعات است.

بر اساس اعلام پلیس، از ابتدای سال ۱۴۰۱ تا به امروز ۴ تن و ۹۱۱ کیلوگرم آرد قاچاق از مرزهای آبی و خشکی کشف شده است. با توجه به گذشت ۴۷ روز از سال ۱۴۰۱، این آمار بدین معناست که روزانه حدود ۱۰۶ کیلو آرد قاچاق کشف شده است. به عبارت دیگر میزان آرد قاچاق کشف شده در روز، کمی بیشتر از دو کیسه ۵۰ کیلویی است.

سازمان برنامه و بودجه در گزارشی ارقام یارانه پرداختی در کشور شامل آشکار و پنهان را محاسبه و رقم کل آن را ۹۰۰ هزار میلیارد تومان در سال اعلام کرده است. با این حال برآوردهای دیگری نیز رقم یارانه پنهان را بیش از هزار میلیارد تومان نشان می‌دهد. این رقم تقریباً برابر با کل هزینه‌های دولت در بودجه ۱۴۰۱ است.

کمبود منابع ارزی دولت و رانت‌خواری

بنابراین با توجه به اینکه بنا بر اعلام پلیس، قاچاق آرد افسانه‌ای بیش نیست، ظاهراً گره کار در کمبود منابع ارزی دولت است.

احمد توکلی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با تأکید بر ضرورت کنترل تقاضای ارز گفت:

«دولت بزرگترین مصرف کننده ارز است. دولت‌ها به ارز به عنوان دارایی نگاه می‌کنند. اگر ارز را ابزار سیاست‌گذاری بدانند طور دیگری رفتار می‌کنند. بازار متلاطم ارز را با کاهش تقاضا باید کنترل کرد. در زمان جنگ نیستیم که نتوانیم کنترل کنیم. هر کالایی را از مسیر شبکه اطلاعاتی از ورود تا توزیع می‌توان کنترل کرد. دیگر کارها روی اوراق و کاغذ پیگیری نمی‌شود می‌توان شبکه واحد ایجاد کرد به کمک صنعت دیجیتال کنترل بازار مقدور است و می‌توان جلوی رانت را گرفت.»

توکلی در بخش دیگری از سخنانش در انتقاد از سیاست‌هایی که قوت روزانه مردم را نشانه رفته است از طرح کالابرگ به عنوان بدیل یارانه‌ها حمایت کرد:

«دولت به جای پرداخت یارانه می‌تواند به مردم کالا دهد زیرا پرداخت یارانه نقدی خود عامل گرانی است.»

مصطفی میرسلیم، نماینده مجلس هم با انتشار پیامی در توییتر نوشت:

«گرانی‌‌ها کمر مردم را شکسته‌ است و دولت قول داده‌ بود با اتکا به سامانه رفاه ایرانیان و در اختیار قراردادن کارت کالابرگ به ویژه به دهک‌های آسیب‌پذیر برای تأمین مهمترین کالاهای ضروری به نرخ شهریور ۱۴۰۰ و استفاده از یارانه متناسب با نیازمندی هر دهک، اقدام کند.»

او در ادامه هشدار داد که مردم ممکن است شورش کنند:

«این اقدام به تأخیر افتاده و باعث تشدید نارضایتی مردم و سوءاستفاده محتکران شده است؛ مبادا این تأخیرها مردم را عاصی کند.»