رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه برای نخستین بار در دولت سیزدهم به تهران آمد.
برخی خبرگزاری‌ها و رسانه‌های خبری داخلی (برای مثال برنا یا سایت جماران) گزارش داده بودند که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه نیز شامگاه گذشته وارد تهران شده است اما این خبر تأیید نشد. اگر پوتین به تهران سفر کند، این دومین سفر رئیس جمهوری روسیه از زمان شروع جنگ در اوکراین است.
مساله سوریه و جنگ اوکراین
نشست تهران در حالی برگزار می‌شود که از یک سو تنش‌های جمهوری اسلامی با ترکیه بالا گرفته است. اوایل ژوئن/ خرداد سال جاری، ترکیه اعلام کرد که به‌زودی عملیات نظامی جدیدی را در حداقل دو شهر شمالی سوریه برای هدف قرار دادن گروه‌های مسلح کرد آغاز خواهد کرد.
روسیه و ایران بزرگ‌ترین حامیان دولت بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه هستند. اردوغان خواهان ایجاد یک منطقه امنیتی به عمق ۳۰ کیلومتر در خاک سوریه است. مسکو و تهران اما از آنکارا خواسته‌اند از حمله نظامی به خاک سوریه صرف‌نظر کند.
واشنگتن نیز با عملیات طراحی شده آنکارا علیه کردهای شمال سوریه مخالف است.
از زمان جنگ اوکراین، سفر به تهران دومین سفر خارجی ولادیمیر پوتین محسوب می‌شود. دیدار پوتین با اردوغان در شرایطی انجام می‌شود که ترکیه توانسته نقش میانجی را در جنگ اوکراین برای خود ایجاد کند. ترکیه به‌عنوان یکی از اعضای ناتو، پیش از شروع جنگ اوکراین بر سر تقویت روابط با مسکو با واشنگتن درگیر شده بود و پس از شروع جنگ با وجود محکوم کردن آن، از تحریم‌ها علیه مسکو تبعیت نکرد. در همان حال ترکیه پهپادهای رزمی بیرق‌دار را به اوکراین فروخت که در جنگ مورد استفاده قرار گرفت و خشم مسکو را برانگیخت.
ترکیه همچنین با الحاق کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴ مخالفت کرده بود. با این حال، آنکارا در سال‌های اخیر روابط نزدیکی با مسکو در زمینه انرژی، دفاع و تجارت برقرار کرده و در عین حال به گردشگران روسی نیز متکی بوده است.
ایران نیز هرچند از محکوم کردن روسیه به‌دلیل حمله به اوکراین خودداری کرده اما در همان حال خواستار گفت‌وگو برای توقف جنگ شده است. تهران چندین بار پیام‌هایی را نیز بین اوکراین و روسیه مبادله کرده است.
مساله فروش پهپادهای رزمی ایران به روسیه
جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا هفته گذشته ادعا کرد که ایران می‌خواهد «صدها» پهپاد مسلح به روسیه بفروشد تا در جنگ اوکراین از آنها استفاده شود.
سی ان ان گزارش داد که یک هیئت روسی حداقل دو بار در ماه گذشته از یک پایگاه هوایی در مرکز ایران بازدید کردند و در آنجا از دو مدل پهپاد ایرانی با قابلیت حمل سلاح دیدن کردند.
«ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا شامگاه دوشنبه تلویحاً ایران و روسیه را به اعمال تحریم‌های بیشتر در صورت تبادلات نظامی تهدید کرد.
پرایس در یک نشست خبری در واشنگتن در پاسخ به سوالی درباره اینکه ایالات متحده انتظار دارند چه نتایجی از نشست سه‌جانبه ایران، روسیه و ترکیه در تهران در روز سه‌شنبه حاصل شود، گفت:
«من صحبت کردن درمورد دستور کار [نشست] را به این سه کشور واگذار می‌کنم. ما شاهد انتشار بیانیه‌های مختلفی از سوی این کشورها در مورد موضوعات مورد بحث بوده‌ایم، اما من اظهار نظر درباره آن را به خودشان واگذار می‌کنم.»
پرایس با تهدید به اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران و روسیه در صورت فروش پهپاد گفت:
«هر گونه معامله‌ای از این نوع شامل تعدادی از تحریم‌هایی است که ما روی کاغذ داریم و احتمالاً تعدادی از تحریم‌هایی که کشورهای سراسر جهان نیز اعمال خواهند کرد. بنابراین ما همچنان بر آن نظارت خواهیم کرد.»
سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران پیش از این معامله تسلیحاتی با مسکو را تکذیب کرده بود. کرملین از اظهار نظر در مورد این موضوع خودداری کرده است.
مساله احیای برجام
نشست آستانه در تهران ایران فقط چند روز پس از سفر جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا به اسرائیل و عربستان سعودی انجام می‌شود. از آنجایی که به‌سبب جنگ اوکراین اقتصاد روسیه از تحریم‌های غرب ضربه خورده است، مسکو به دنبال روابط قوی‌تر با کشورهای غیر غربی است که از اقدامات غرب حمایت نمی‌کنند.
برگزاری نشست آستانه همچنین حامل پیامی قوی به واشنگتن درباره تمایل مسکو، تهران و آنکارا برای همکاری بدون در نظرداشت مواضع و برنامه‌های آمریکا است.
علاوه بر این موضوع توافق هسته‌ای هم در دستور کار گفت‌وگوهای دوجانبه پوتین و رئیسی است. در سفر بایدن به اسرائیل و عربستان، طرفین متعهد شدند که ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست نیابد.
ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در نشست خبری شامگاه گذشته در واشنگتن گفت:
«ما به صراحت اعلام کرده‌ایم که از زمانی که دولت قبلی از برجام خارج شد، بر کسی پوشیده نیست که مواد شکافت‌پذیر ایران افزایش یافته و زمان گریز اتمی آن، یعنی مدت زمانی که برای تولید مواد شکافت‌پذیر کافی برای ساخت سلاح اتمی نیاز دارد، به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. از حدود یک سال در اوج خود به چند هفته یا کمتر رسیده است.»
پرایس در ادامه افزود:
«رئیس جمهوری متعهد شده است که ایران هرگز به سلاح اتمی دست نخواهد یافت. ما همچنان بر این باوریم که دیپلماسی موثرترین وسیله برای تحقق این تعهد است. ما همچنان بر این باوریم که تحت این چارچوب، بازگشت متقابل به پایبندی به برجام سودمندترین مسیری است که قابل دوام است، و تا زمانی که به نفع ما باشد، به دنبال آن خواهیم بود.»
سایر موضوعات
انتظار می‌رود رهبران سه کشور در حاشیه مذاکرات آستانه گفت‌وگوهای دوجانبه مهمی داشته باشند.
پوتین و اردوغان علاوه بر صادرات ایمن غلات از اوکراین، می‌توانند در مورد انرژی، تجارت و دیگر راه‌های بهبود روابط گفت‌وگو کنند.
ایران در همان حال مایل به امضای قراردادهای همکاری ۲۰ ساله با هر دو کشور است و در ماه‌های اخیر پیشنهادهایی هم ارائه کرده است. ایران همچنین خواهان تقویت تجارت با روسیه و ترکیه است و مقامات درباره استفاده از ارزهای ملی با مسکو گفت‌وگو کرده‌اند. اما حتی اگر شرکت‌های روسی مایل باشند خود را در معرض تحریم‌های ثانویه آمریکا قرار دهند، مسکو به دنبال افزایش تولید داخلی پس از جنگ است و لذا تمایل کمتری به واردات برخی از کالاهای ایرانی خواهد داشت.