دفتر ریاست‌جمهوری ترکیه روز جمعه اعلام کرد که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه در تماس تلفنی با ولادیمیر پوتین، همتای روس خود در مورد بهبود روابط دوجانبه صحبت کرد. اردوغان تمایل آنکارا برای نقش‌آفرینی در حل مسالمت آمیز جنگ در اوکراین را هم تکرار کرد.
دفتر اردوغان می‌گوید که آخرین تحولات اوکراین در این تماس تلفنی مورد بحث قرار گرفته است.
ترکیه، عضو ناتو است و روابط نزدیکی با اوکراین و روسیه دارد و به دنبال ایجاد توازن در روابط در طول جنگ، رد تحریم‌های غرب علیه مسکو و انتقاد از تهاجم روسیه و تأمین پهپادهای مسلح برای کی‌یف بوده است.
ترکیه همراه با سازمان ملل متحد، در توافق ژوئیه برای گشودن راه دریایی صادرات غلات اوکراین از بنادر دریای سیاه هم میانجی‌گری کرد. این تنها پیشرفت دیپلماتیک مهم در جنگی است که هفت ماه پیش مسکو با اوکراین آغاز کرد.
روابط آنکارا با روسیه پیچیده است و این دو کشور در تأمین انرژی از نزدیک با یکدیگر همکاری می‌کنند و در عین حال بر سر سوریه، لیبی و آذربایجان اختلاف دارند.
ترکیه و رویای اوراسیای ترکی
با کاهش نفوذ جهانی مسکو به دلیل تجاوز به خاک اوکراین و تحریم‌های بین‌المللی طاقت‌فرسا، ترکیه در حال پر کردن این خلاء دست‌کم در اوراسیا است. در سال‌های گذشته آنکارا شورای همکاری کشورهای ترک زبان (شورای ترک)، که مقر آن در استانبول است را ایجاد کرد. این شورا در ابتدا شامل آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکیه و ازبکستان بود. در هشتمین اجلاس سران در نوامبر ۲۰۲۱، این شورا به «سازمان کشورهای ترک» تغییر نام داد و حتی ترکمنستان بی‌طرف هم در سپتامبر ۲۰۲۲ به آن پیوست.
جنگ آذربایجان و ارمنستان در تابستان ۲۰۲۰ از نظر استراتژیک برای آنکارا مفید بود و نفوذش را در میان ترک‌زبانان افزایش داد. «اعلامیه شوشا» که در ژوئن ۲۰۲۱ به امضای رجب طیب اردوغان و الهام علی‌اف، رئیس جمهوری آذربایجان رسید، نقش آنکارا را به عنوان ضامن مرزهای آذربایجان تأیید کرد. بنابراین در صورت حمله کشور ثالث به آذربایجان، ترکیه متعهد به مداخله خواهد شد. این پیمان مشترک که منافع ایران در شمال غرب را هم تحت تاثیر قرار خواهد داد راه را برای ایجاد پایگاه‌های نظامی ترکیه در آذربایجان باز خواهد کرد.
چنین ابتکاراتی این گمانه را در مسکو و تهران عمیق‌تر کرده است که ترکیه به دنبال جاه‌طلبی بیشتر در طرح گسترش جهانی با استفاده از عامل پیوند‌دهنده «اصالت ترکی» است.
مقام‌های کرملین همواره ترکیه را به عنوان نفوذی ناتو در منطقه تحت نفوذ مسکو در نظر می‌گیرند و معتقدند که آنکارا به دنبال ایجاد اتحادیه‌ای از کشورهای ترک است و حتی به مناطق ترک‌نشین در داخل فدراسیون روسیه نیز چشم دارد.
در حوزه نفوذ سنتی روسیه در اوراسیا چندین کشور با اکثریت جمعیت ترک و چند کشور و منطقه غیرترک با اکثریت مسلمان وجود دارند که با عمیق‌تر شدن بحران روسیه و اختلال در تمرکز مسکو به دنبال بافتن لنگر آرامش دیگری خواهند بود.
چندین جمهوری در قفقاز شمالی و ولگای میانه و همچنین جمهوری‌های ترک زبان سخا، تووا و آلتای ، ترکیه را به عنوان یک آهنربای فرهنگی و اقتصادی می‌بینند. تاتارهای ولگا، دومین گروه قومی در روسیه، عمدتاً به شاخه اسلام حنفی سنی، مشابه ترک‌ها، تعلق دارند و نگرش مثبتی نسبت به ترکیه ابراز می‌کنند.
ترکیه خود محل زندگی حدود ۲ میلیون نفر از نوادگان مهاجران قفقاز شمالی است که اکثر آنها از فتوحات و نسل کشی‌های تزارها در قرن ۱۹ و یا رویدادهای قرن بیستم به ترکیه فرار کرده‌اند. این جمعیت شامل چرکس‌ها و چچن‌ها می‌شوند که با تضعیف جایگاه روسیه می‌توانند ابزاری در دست ترکیه شوند.
رابطه ترکیه و روسیه از این جهت به غایت پیچیده است. از طرفی مسکو برای رفع نیازهای فوری‌اش به آنکارا نیاز دارد و از سوی دیگر ترکیه گام‌هایی برداشته که در نهایت دو کشور را رودرروی هم قرار خواهد داد. این نقش جدید برای ترکیه تحت رهبری اردوغان هم تضمین در قدرت ماندن اسلام‌گراها را به دنبال دارد و هم ترکیه را به عنوان ابزار ناتو برای کوتاه کردن دست و پای روسیه معرفی خواهد کرد.
این صحنه بازیگران دیگری همچون ایران هم دارد که به واسطه سال‌ها مناقشه هسته‌ای و تحریم‌های بین‌المللی مجبور بوده است کمتر در تقابل با ترکیه قرار بگیرد. علی خامنه‌ای در آخرین سخنرانی خود در تحلیلش از اعتراضات سراسری پس از قتل مهسا امینی در بازداشتگاه پلیس گفت که رژیمش از وقایع شمال‌غرب ایران غافل نیست.
ایران، روسیه و ترکیه در اوراسیا جایگاه‌های متفاوت و منافع تاحدودی متضاد دارند و فعلا هر کدام به تناسب امکاناتشان نقش‌های متفاوتی ایفا کرده‌اند. تقابل روسیه و ایران با غرب فعلا فضای مساعدی برای گسترش نفوذ ترکیه در این منطقه فراهم کرده است و ترکیه از فرصت‌های این وضعیت جدید غافل نیست.