بایگانی بخش اندیشه



یک ملاحظه جمعیت‌شناختی: اصلاحات ارضی، «افسانه» مهاجرت از روستاها به شهر و «بسیجِ» توده‌ای در انقلاب ۱۳۵۷

در تحلیل‌هایِ جامعه‌شناختی انقلاب ۱۳۵۷، مهاجرت گسترده از روستاها به شهر پس از اجرایِ پروژه اصلاحات ارضی جایگاه ویژه‌ای دارد؛ حمیدرضا یوسفی با تکیه بر داده‌هایِ جمعیت‌شناختی اما نشان می‌دهد که تغییر آهنگ جابه‌جایی جمعیت پس از اصلاحات ارضی یک «افسانه» است.

روش‌شناسی اتوپیایی و مسئله فلسطین

شیرین وثوقی در این متن این پرسش را پیش‌روی ما قرار می‌دهد که چگونه افسانه و همدستی‌های علمی به ایجاد مبنای معرفتی برای یک سیستم اشغالگری و آپارتاید کمک می‌کند تا خود را به‌عنوان «تنها...

روان‌‌گزیدگی دینی: آنچه در ایران ناگفته مانده است

جویا آروین − دین چه تأثیری بر سلامت روان شخص دارد؟ حکومت دینی ایران همواره در تبلیغ‌های مذهبی خود از فواید اعتقادهای مذهبی در سلامت روان گفته است؛ اما از آسیب‌های آن هیچ سخنی به‌طور...

جمهورِ جمهوری

محمدرضا نیکفر – «مردم» به عنوان آن مقوله‌ی سیاسی که گفته می‌شود منشأ قدرت است، به چه معناست؟ آن «جمهور»ی که نظام دموکراتیک جمهوری مدعی تعلق خود به آن است، کیانند؟

لنین در آینه زمانه

امروز صدمین سالگرد درگذشت لنین است؛ سه مقاله درباره او و میراث سیاسی و نظری‌اش

سنگ‌های ضد نسیان در ستیز با فراموشی

ناصر ابورحمه، استادیار مطالعات خاورمیانه در کالج بودوین، در گفت‌وگو با خوزه روزالس، با نظر به تجربه‌ی مبارزه‌های مردم فلسطین، از ضرورت بازنگری در مفهوم انقلاب و زمان‌مندی‌های انقلابی از منظری پسااستعماری می‌گوید.

سایه‌ روشن‌های یک ژئو-دیجیتال‌سازی دیوانه‌وار

مهران ربیعی- جهانی که در آن زندگی می‌کنیم به شکل دیوانه‌واری در مسیر دیجیتال‌شدن پیش می‌رود. نقشه‌‌نگاری یکی از میدان‌های اصلی تاخت و تاز دیجیتال‌سازی به واسطه الگوریتم‌ها بوده است. فرایندهای ژئو-دیجیتالسازی نقشه‌نگاری به...

خرد مدنی و خرد دینی

میثم بادامچی − عبدالله احمد النعیم، متفکر سودانی، می‌پرسد: تحت چه شرایطی وارد کردن هنجارهای شرعی به قانون حکومت‌داری می‌تواند با مبانی دموکراسی سازگار باشد؟

ناسازگاری ماهوی شریعت و حکومت دینی از دید عبدالله احمد النعیم

میثم بادامچی ــ النعیم، متفکر سودانی، با این پرسش درگیر شده است که آیا مسلمانان بر اساس تکالیف دینی خویش، ملزم هستند قوانین شریعت را مبنای قانونگذاری دولتی قرار دهند؟

بازگشتِ الهیات در دورانِ پسا‌مدرن

جویا آروین − در دانشگاه‌های معتبر در جهانِ غرب چیزِ اندکی که از رشته الهیات باقی مانده با بسی چالش‌ها دست به گریبان است.

تاریخ اجتماعی هوش مصنوعی

تازه‌ترین اثر متئو پاسکویینلی، «چشم ارباب: تاریخ اجتماعی هوش مصنوعی» کوششی است در جهت به چالش کشیدن تعاریف و تصورات رایج از هوش مصنوعی. این فیلسوف و استاد دانشگاه ایتالیایی بر این باور است که...

چرا بیماری فقط مسأله‌ای زیست‌شناختی نیست؟

بیماری‌ها در بسیاری از موارد ریشه‌های ‌زیست‌محیطی و اجتماعی دارند. این ایده‌ای است که جامعه‌شناسی پزشکی مطرح می‌کند. در این یادداشت، استدلال‌های مرتبط با این ایده را مرور می‌کنیم.

کدام افق چپ؟ ما در کجای جهان ایستاده‌ایم؟

ف. دشتی − چپ در ایران صد سال است منتظر انقلاب است، انقلابی که هرگز نیامد. خواه‌ ناخواه شکاف بزرگی بین انتظار و واقعیت باز شده است. ریشه‌ی این توهّم در تئوری اشتباهی است که...

جایگاهِ الهیات در دورانِ مدرن

جویا آروین − آنچه الهیات تا کنون در جوامعِ مدرن از سر گذرانده ممکن است برای ما ایرانیان بسیار نکته‌آموز باشد.

تونی نگری: مرگ یکی از «کمونیست‌هایی همچون ما»

ایمان گنجی ــ نگری یک اصل اساسی اندیشه‌اش را هرگز در نظریه و عمل فراموش نکرد؛ به قول خودش: «کمونیست‌بودن یعنی علیه دولت بودن». مروری کوتاه بر زیست و اندیشه‌ی این مبارز و فیلسوف ایتالیایی.

آنتونیو نگری و زمانه ما

آنتونیو نگری چهره شناخته‌شده مارکسیست- اتونومیست جمعه شب ۱۵ دسامبر ۲۰۲۳ در ۹۰ سالگی در پاریس درگذشت. مجموعه‌ای از یادداشت‌ها و مقالات او را که پیشتر در زمانه منتشر شده، بخوانید.

چالش چپ

محمدرضا نیکفر – یادداشتی حاوی نکته‌هایی درباره‌ی موضع چپ، نکته‌هایی از تجربه‌ی مبارزه در ایران و جهان، پیشنهادهایی برای تصحیح نوع نگاه به وضعیت و حرکت به سوی یک برنامه‌ی نوین.