فرشاد آریا – “هر وقت دل‌شان بخواهد به آنها سنگ می‌زنند. یک‌جوری سربازها را در کوه‌ها می‌کشند، انگار دارند پرنده شکار می‌کنند، اما وقتی کمک نیاز دارند می‌گویند ارتش بیاید! پلیس بیاید! به نظر من آدم‌ها باید حد خودشان را بدانند.”
 
 
این بخشی از حرف‌های مجری یک برنامه تلویزیونی است که مدت کوتاهی پس از وقوع زلزله در استان وان، از شبکه “ای.تی.وی” در ترکیه پخش شد. گفته‌های تندی از این قبیل در بخشی از رسانه‌ها در ترکیه جنجال برانگیز شده‌اند و مورد انتقاد گروهی دیگر از رسانه‌ها قرار گرفته‌اند. همچنین در روزهای اخیر موضوع جنجالی کرد و ترک و اعتراض‌ها و طعنه‌های تلخ به یکدیگر در فضای مجازی و خصوصاً در فیس‌بوک ادامه پیدا کرده است.
 
بروز رفتارهای ناشایست
 
سامان رسول‌پور، خبرنگار و آگاه به مسائل کرد‌ها در این زمینه به رادیو زمانه می‌گوید: “می‌شود گفت که رفتارهای نژادپرستانه و فاشیستی در برخی از رسانه‌های ترکیه نمود داشت و این مسئله همزمان با واکنش گسترده در بین فعالان کرد و در جامعه ترکیه هم انعکاس خیلی گسترده‌ای داشت. مشخصاً بعد از این اتفاق‌ها بود که احمد هاکان روزنامه‌نگار سر‌شناس ترک در روزنامه حریت یک یادداشت خیلی کوتاه و زیبایی را نوشت و تاکید کرد وقتی واکنش‌های بسیار غیر انسانی و وقیح را در شبکه‌های مجازی و فیس‌بوک مشاهده کرده، به حدی متاثر و متاسف شده که فوراً از این شبکه‌ها فرار کرده و اقدام به نوشتن یادداشتی کرده و هشدار داده است. شاهد این هم بودیم که بعد از این مسئله هم خوب برخی از جریان‌های سیاسی در ترکیه خیلی سریع جنبیدند و به شکل جدی هشدار دادند.”
 
این هشدار‌ها و گفت‌و‌گو‌ها تنها در رسانه‌های ترکیه و در فضای جریان‌های سیاسی این کشور باقی نماند. اینترنت و فضای مجازی نیز عرصه‌ای شد برای اعتراض‌ها، گفت‌وگو‌ها و طعنه‌ها.
 
شیرین قهرمانی، پزشک ساکن هلند که سال‌های زیادی را در کشور ترکیه گذرانده و یکی از کاربران اینترنتی است که این بحث‌ها را در فضای مجازی ترک‌زبان دنبال کرده است به ما می‌گوید: “دو گروه بودند. یک گروهی که کشته شدن سربازان ترک در اتفاق‌های اخیر را به واکنش‌های نژادپرستانه تعبیر کرده بودند و برخوردهای واقعاً ناشایستی داشتند. گروه دیگر نیز از جوانان ترک و روشنفکربودند. کسانی که دوست داشتند جلوی این قضیه را بگیرند و به‌جای اینکه بخوان قضیه رو به حالت نژادپرستی مطرح کنند، می‌گفتند اگر گروهی از کردهای ترکیه جدایی‌طلبند یا فعالیت تروریستی می‌کنند، این شامل همه کردهایی نمی‌شود که در ترکیه زندگی می‌کنند. همه اینطور فکر نمی‌کنند و اگر اتفاقی افتاده مثل زلزله، این یک فاجعه انسانی است و همه باید در آن شرکت کنند. چون وان و شرق ترکیه هم جزئی از خاک ترکیه محسوب می‌شود. آن‌ها هم شهروندهای ترکیه هستند و ساکنان آن حقی مساوی با دیگر شهروندان ترکیه دارند.”
 
 
تنش بین کرد و ترک در کشور ترکیه اتفاق تازه‌ای نیست. آن‌چه در حال حاضر این تنش را در رسانه‌ها و در فضای مجازی داغ‌تر کرده، حملات متقابل حزب کارگران کردستان “پی.ک.ک” و دولت ترکیه است که پیش از وقوع زلزله در استان وان، آغاز شده بود، اما ادامه آن از سوی دولت ترکیه پس از وقوع زلزله مورد انتقاد شدید کرد‌ها و فعالان حقوق بشر ترکیه قرار گرفت.
 
انشاءالله این بلا بر سر مردم دیار بکر هم بیاد! صحبت‌های نفرت‌انگیزی ازاین قبیل که در تلویزیون و اینترنت در مورد زلزله وان منتشر شده، نگرانیاحزاب سیاسی را برانگیخته و سبب اتحاد این احزاب برای مقابله با آن شدهاست. این کمیسیون در اولین قدم خود تصمیم گرفته به این گروه از مردم درسانسانیت بدهد تا یاد بگیرند ارزش انسان‌ها را بر اساس زبان و دین‌شاننمی‌سنجند. در ضمن باید به هموطنانی که در این مدرسه انسانیت فارغ‌التحصیلمی‌شوند واکسن وجدان تزریق شود.”
 
سخن یادشده در پاراگراف بالا بخشی از یک ویدئو است که طی روزهای گذشته در فضای مجازی پخش شد و بسیار بحث‌برانگیزبود. این طنز تلخ در انتقاد به برنامه‌هایی است که با لحن تند خود کرد‌ها را مورد سرزنش قرار می‌دهند. برنامه‌هایی از این دست در شبکه‌های تلویزیونی ترکیه، واکنش انتقادی برخی از جریان‌های سیاسی و همچنین واکنش فعالان حقوق بشری و روزنامه‌نگاران در فضای مجازی را می‌توان حرکتی نامید که برای جلوگیری از دودسته‌گی ملی در کشور به راه افتاده است.
 
تنش و لزوم اندیشه مسئولانه بر آن
 
سامان رسول‌زاده می‌گوید: “برخی از جریان‌های سیاسی در ترکیه خیلی سریع جنبیدند و به شکل جدی هشدار دادند و این مسئله را درک کردند که خودنمایی فاشیسم بسیار خطرناک است و می‌تواند عواقب بسیار مخوف و کشنده‌ای را در جامعه ترکیه به دنبال داشته باشد. همین مسئله نیازبه تجدید نظر، نیاز به مداخله فوری دولت همچنین تدابیر ویژه‌ای دارد که لازم است روشنفکران، دولت و جامعه ترکیه روی این مسئله بیاندیشند.”
 
تنش بین کرد و ترک در کشور ترکیه اتفاق تازه‌ای نیست. آن‌چه در حال حاضر این تنش را در رسانه‌ها و در فضای مجازی داغ‌تر کرده، حملات متقابل حزب کارگران کردستان “پی.ک.ک” و دولت ترکیه است که پیش از وقوع زلزله در استان وان، آغاز شده بود، اما ادامه آن از سوی دولت ترکیه پس از وقوع زلزله مورد انتقاد شدید کرد‌ها و فعالان حقوق بشر ترکیه قرار گرفت.
 
آقای رسول‌زاده می‌گوید: “۲۴ ساعت پس از این اتفاق، در شرایطی که همه توقعات و انتظارات از دولت ترکیه این بود که در حجم خیلی گسترده‌ای به داد دل این مردم برسد و آن‌ها را از زیر آوار بیرون بیاورد و به افرادی که خانه و کاشانه‌شان را از دست دادند به شکل موقت یک سرپناهی بدهد و غذا و مواد خوراکی که به‌شدت کمیاب شده است را برای آنها تهیه کند، خبر رسید دولت تصمیم گرفته است که عملیات برون مرزی انجام بدهد. همه این مسائل را اگر کنار هم بگذاریم، می‌شود الان خیلی با صراحت و دقت بیشتری قضاوت کرد و به این نتیجه رسید که دولت ترکیه به شدت کم کاری کرده است.”
 
خانم قهرمانی در این زمینه می‌افزاید: “الان دیگر رفته‌رفته اختلاف بین ارتش و کرد‌ها دارد بالا‌ می‌گیرد. من هر دو طرف را می‌توانم یک‌مقدار درک کنم. چون از یک‌طرف وقتی نگاه می‌کنی می‌بینی پ.ک.ک، هرچند که می‌فهمم حق دارند در آنچه می‌گویند، ولی در کوه‌ها آدم‌ها را می‌کشند؛ یا می‌روند تو دهات و آدم‌های بی‌گناه را می‌کشند؛ معلم‌ها را می‌کشند؛ بیمارستان‌ها را بمباران می‌کنند و به مردم خودشان هم آسیب می‌زنند. یعنی برخورد آن‌ها به هیچ‌وجه توجیه نمی‌شود با این کارهایی که نجام می‌دهند.”
 
تنش‌ میان کرد و ترک در کشور ترکیه ریشه‌ای عمیق دارد. از سوی دیگر دو دستگی در مورد چگونگی برخورد با این مسئله در سطح جامعه نیز وجود دارد. بحث و گفتمانی که پس از وقوع زلزله در استان وان و خصوصاً در فضای مجازی، میان این دو گروه جریان پیدا کرده، اگرچه همیشه دوستانه نبوده است، ولی آیا می‌توان آن را آغازی برای حل مسالمت‌آمیز این خصومت‌ها در ترکیه دانست؟
 
آقای رسول‌زاده می‌گوید: “خیلی کم بودند تعداد کسانی که رفتار افراطی‌های ترک را تایید می‌کردند، اما نمی‌شود همان مقدار افرادی که این مسئله را توجیه می‌کردند، انکار کرد. آنها وجود دارند و تنها راهی که وجود دارد این است که در همین فضاهای مجازی با این افراد گفت‌وگو کرد. من فکر می‌کنم هیچ راه دیگری وجود ندارد، غیر از این‌که همه این افراد با تمامی تفاوت‌ها و نگرش‌های مختلفی که نسبت به این موضوع دارند، سعی کنند که خود انتقادی داشته باشند و به درک مشترکی برسند. من فکر می‌کنم این درک مشترک مشخصاً می‌تواند بر سر حقوق انسانی انسان‌ها و روایت حقوق بشر باشد و فکر می‌کنم که می‌شود فضاهای مجازی را به عنوان یک فرصت تعریف کرد و از این فرصت تعریف کرد، و از این فرصت برای آگاهی‌رسانی استفاده برد.”