دفن ریچارد فرای، ایران‌شناس برجسته به‌تدریج به یک بحران فرهنگی با سویه‌های سیاسی بدل می‌شود. ۲۱ فروردین ماه (۱۰ آوریل) گروهی از اصول‌گرایان افراطی، پیرامون مقبره آرتور پوپ، در پل خواجو در اصفهان گرد آمدند و خواهان آن شدند که از دفن ریچارد فرای در اصفهان جلوگیری شود.

صحنه‌ای از اعتراض گروهی از اصول‌گرایان در نزدیکی آرامگاه آرتور پوپ در اصفهان

این اشخاص آنگاه به آرامگاه آرتور پوپ، ایرانشناس فقید تعرض کردند و با نوشتن شعارهایی مانند «بنای آمریکای تخریب باید گردد» و «مرگ بر آمریکا» مقبره او را آلوده کردند. در این گردهمایی که ظاهراً بدون مجوز هم برگزار شده بود، عدنان زادهوش، عضو شورای شهر اصفهان و اکبر پاکزاد، مشاور اقشار استاندار اصفهان حضور داشتند.

مسئولان میراث فرهنگی: ما بی‌اطلاعیم

در این میان محسن مصلحی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان در گفت‌و‌گو با خبرگزاری دانشجویان ایران، ایسنا از تعرض به آرامگاه آرتور پوپ اظهار بی‌اطلاعی کرده است. همچنین ناصر طاهری، معاون میراث فرهنگی استان اصفهان هم اعلام کرده که ۲۱ فروردین ماه در اصفهان نبوده و لذا از تعرض به آرامگاه پوپ اطلاع ندارد. بی‌اطلاعی مسئولان میراث فرهنگی در اصفهان از تعرض به آرامگاه پوپ در شرایطی اتفاق افتاده است که در روزهای گذشته، موضوع وصیت‌نامه ریچارد فرای در صحن علنی مجلس شورای اسلامی به بحث گذاشته شد.

از ۷ فروردین ماه که ریچارد فرای درگذشت، از یک سو مصطفی محقق داماد، «رئیس شورای تولیت بنیاد موقوفات دکترمحمود افشار» در تلاش بود که وصیت ریچارد فرای تحقق پیدا کند و او در قطعه زمینی که در جوار مقبره آرتور پوپ، در پل خواجو خریده، دفن شود و از سوی دیگر اصول‌گرایان افراطی در رسانه‌ها و در مجلس شورای اسلامی در تکاپو بودند که از اجرای وصیت او جلوگیری کنند.

از کیهان تا صحن علنی مجلس

تجمع گروهی از اصول‌گرایان به آرمگاه آرتور پوپ در اصفهان
تجمع گروهی از اصول‌گرایان در آرامگاه آرتور پوپ در اصفهان

پس از آنکه روزنامه کیهان، چاپ ایران ریچارد نلسون فرای را «آشغال» و «شیاد» خواند، احمد سالک کاشانی روز سه‌شنبه، ۲۰ فروردین‌ماه در جلسه علنی مجلس به حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران تذکر داد و گفت: «از آقای رئیس‌جمهور و وزیر کشور درخواست می‌کنم که هرچه سریع‌تر جلوی ورود جنازه پلید ریچارد فرای، جاسوس سازمان سیای امریکا برای دفن در اصفهان در کنار قبر استاد سارقش آرتور پوپ در جوار رودخانه زاینده‌رود گرفته شود.»

و سرانجام در پایان سخنانش در صحن علنی مجلس دولت روحانی را تهدید کرد:«آقای روحانی! اجازه ندهید که قطاع‌الطریق فرهنگی اسلامی ایران در اصفهان دفن شود و مردم تحمل نخواهند کرد و هر حادثه‌ای اتفاق بیفتد بر عهده مسئولان ذی‌ربط خواهد بود.»

با وجود آنکه عده‌ای از اصلاح‌طلبان در دولت روحانی (کسانی مانند محمد بهشتی، رئیس پیشین سازمان میراث فرهنگی) از سیاسی کردن وصیت‌نامه ریچارد فرای انتقاد کرده‌اند و حتی علی مطهری هم در سخنانی در صحن علنی مجلس خواهان اجرای وصیت‌نامه فرای شده است، اما ظاهراً تهدیدات احمد سالک، رییس کمیسیون فرهنگی در مجلس اکنون عملی شده است. گردهمایی پل خواجو و تعرض به مقبره آرتور پوپ شکل عملی‌شده این تهدیدات است.

وصیت یک ایران‌شناس و اعتراض به گردهمایی اصلاح‌طلبان

ریچارد نلسون‌فرای، ایران‌شناس برجسته که ۷ فروردین در بوستون آمریکا درگذشت، وصیت کرده که جسدش در حاشیه زاینده‌رود در اصفهان دفن شود.

نلسون فرای در سال‌های ۱۹۴۸ تا ۱۹۹۰ در دانشگاه هاروارد ایران‌شناسی تدریس می‌کرد. او در این دانشگاه و در دانشگاه کلمبیا کرسی مطالعات ایرانی را بنیان گذاشت و همچنین در تهران مرکز مطالعات خاورمیانه را تأسیس کرد. ریچارد نلسون فرای که به تاریخ تمدن و فلسفه نیز علاقه داشت، افزون بر هارواد، در دانشگاه‌ شیراز و هامبورگ ایران‌شناسی تدریس کرده بود. او یکی از مهم‌ترین ایران‌شناسان معاصر و آورنده این نظریه بود که پس از فتح ایران به دست اعراب، تاریخ ایران باستان در دوران پس از اسلام نیز تداوم یافته است. فرای از شاگردان آرتور پوپ بود. پوپ در سال ۱۳۴۸ درگذشت و در پی درخواست‌هایی از شاه ایران، جنازه او در آرامگاهی در نزدیکی پل خواجو به خاک سپرده شد. ریچارد فرای هم در نزدیکی آرامگاه استادش قطعه زمینی خرید و از محمود احمدی‌نژاد درخواست کرد که پس از مرگش در این زمین دفن شود.

صحنه‌ای از مراسم اهدای منزل مسکونی به ریچارد فرای در سال ۱۳۸۹ در اصفهان
مخالفت‌ها با دفن ریچارد فرای در حالی است که در زمان زندگی‌اش، در ایران خانه‌ای به او اهدا شده بود

دکتر تورج دریایی، استاد تاریخ ایران و جوامع فارسی زبان دانشگاه کالیفرنیا در شهر ارواین در واکنش به تعرض اصول‌گرایان افراطی به آرامگاه پوپ به خبرگزاری دانشجویان ایران، ایسنا گفته است: «از دیدن آنچه بر سر مقبره آرتور پوپ در اصفهان آوردند، اشک در چشمانم جمع شد. من خجالت می‌کشم. من شرمنده هستم. من مقصرم. مخصوصاً اگر چیزی نگویم در قبال اینکه چند نفر نام و حرمت ایران و ایرانی را این‌چنین به چالش بکشند.»

تعرض‌کنندگان به آرامگاه آرتور پوپ در پل خواجو، بیانیه‌ای هم صادر کرده‌اند. آن‌ها در این بیانیه دولت را تهدید کرده‌اند که اگر به وصیت ریچارد فرای عمل کند، غسل شهادت می‌کنند، کفن می‌پوشند و جنازه او را خوراک سگان خواهند کرد. با این‌حال ظاهراً این نزاع فراتر از دفن یک ایران‌شناس است که از بخت بدش به ایران علاقه دارد. اصول‌گرایان افراطی در بیانیه‌شان از برگزاری همایش بزرگ اصلاح‌طلبان در اصفهان هم انتقاد کرده‌اند: «یک روز همایش بزرگ فتنه‌گران را در شهر شهیدان برگزار می‌کنند، یک روز خانم اشتون را به اصفهان می‌آوردند، امروز هم درصدد ایجاد نگرانی و تشویش اذهان امت حزب‌الله هستند.»

زمینه‌‌های تعرض

در همان روزی که اصول‌گرایان افراطی به آرامگاه آرتور پوپ در اصفهان تعرض کردند و تهدید کردند که جنازه فرای را خوراک سگان گرسنه خواهند کرد، کنگره آمریکا به لایحه‌ای رأی مثبت داد که در آن خواسته شده به حمید ابوطالبی، سفیر جدید ایران در سازمان ملل روادید سفر به آمریکا داده نشود.

همزمان با این رویدادها، گروهی از نمایندگان مجلس، به پیشنهاد علاءالدین بروجردی، رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، طرح دو فوریتی «انگشت‌نگاری از اتباع اروپایی هنگام ورود به ایران» را برای بررسی به هیأت رییسه دادند. نمایندگان مجلس شورای اسلامی این اقدام را در واکنش به بیانیه پارلمان اروپا انجام دادند.

پارلمان اروپا در ایام نوروز بیانیه‌ای صادر کرد و در آن به حکومت ایران ضرورت برگزاری انتخابات دموکراتیک و رعایت حقوق بشر را یادآور شد.

فراکسیون اصولگرایان رهروان ولایت در نخستین روز کاری، پس از تعطیلات نوروزی تشکیل جلسه داد و بیانیه پارلمان اروپا را به بحث گذاشت. اعضای این فراکسیون بر ضرورت تحقق شعار آیت‌الله خامنه‌ای برای سال ۹۳ که عبارت است از «سال اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی» تأکید کردند.