۲۵ اکتبر/ سوم آبان رخشانه، دختر جوان افغان در ولایت غور افغانستان سنگسار شد. یک هفته بعد، یک فیلم ویدئویی ۳۰ ثانیه‌ای از سنگسار او منتشر شد که او را در حال التماس برای زنده ماندن نشان می‌داد. روز جمعه شش نوامبر/ ۱۵ آبان، ده‌ها نفر از فعالان مدنی افغان در کابل، در اعتراض به سنگسار او راهپیمایی کردند.

اعتراض زنان افغانستان

ولایت غور، محل وقوع این جنایت، یکی از دو ولایتی است که والی زن دارد. سیما جوینده، والی این ولایت یکی از نخستین کسانی بود که وقوع این جنایت را تایید کرد.

«رخشانه» بین ۱۹ تا ۲۱ ساله بوده و می‌خواسته با نامزد ۲۳ سا‌له‌اش فرار کند.  قرار بود او را به اجبار به ازدواج مرد دیگری درآورند. پس از فرار، خانواده و اعضای گروه طالبان او را می‌گیرند. و در یک دادگاه صحرایی طالبان برای او حکم سنگسار و برای نامزدش شلاق تعیین می‌کنند. یک گروهی مسلح به همراه رهبران مذهبی طالبان حکم را اجرا می‌کند.

گفته می‌شود فتوای سنگسار رخشانه را فردی صادر کرده که پیش از این او را برای برادر خود خواستگاری می‌کرد. در فیلم منتشر شده، رخشانه هنگام پرتاب سنگ از طالبان می خواهد بس کنند و تکرار می‌کند که مسلمان است.

عبدالحی خطیبی سخنگوی والی غور گفته است که بر اساس تحقیقات اداره امنیت ملی این ولایت، ملایوسف یک فرمانده محلی مخالف دولت در ولایت غور که هفته گذشته فتوای سنگسار رخشانه را صادر کرد، چند بار او را برای برادرش خواستگاری کرده اما رخشانه نپذیرفته و این اقدام رخشانه، خشم ملایوسف و برادرش را در پی داشته است.

همچنان یک منبع معتبر در ولایت غور گفته که دست‌کم ۲۰ تن از کسانی که در قتل رخشانه دست داشتند در منطقه غلمین در نزدیکی شهر فیروزکوه مرکز ولایت غور شناسایی شده‌اند.

این منبع نیز تایید کرده که تمام این ۲۰ نفر وفادار به ملا یوسف بوده‌اند.

سنگسار همچنان باقی است

شرکت‌کنندگان در تجمعی که روز جمعه ۱۵‌آبان در کابل برگزار شد، از دولت مرکزی و مقام‌های محلی ولایت غور انتقاد کردند و خواستار برخورد جدی با عاملان این قضیه و تحقیق در مورد عملکرد مسئولان و مقام‌های امنیتی ولایت غور شدند. شعارهایی علیه خشونت و افراط‌گرایی هم در این تجمع داده شد.

rakhshaneh

گرچه اشرف غنی‌زی، رئیس جمهوری افغانستان این واقعه را جنایت خوانده و  دستور داده که نهادهای امنیتی و قضایی عاملان را دستگیر کنند و قضیه با جدیت پیگیری شود، اما موانع امنیتی زیادی برای تحقق این موضوع وجود دارد. غلام مصطفی محسنی، فرمانده پلیس ولایت غور گفته که نیروهای امنیتی غور در شرایط فعلی توان پی‌گیری و بازداشت عاملان سنگسار رخشانه را ندارند.

رخشانه تنها زنی نیست که روایت سنگسار او پس از سقوط طالبان منتشر شده است. سازمان عفو بین‌الملل، گزارش داده که اولین مورد از سنگسار در افغانستان پس از سقوط طالبان، در سال ۲۰۱۰ در کندوز انجام شده است. هرچند برخی این گزارش را تایید نمی‌کنند، اما روایت‌های دیگری هم درباره انجام این عمل وجود دارد.

تنها دو ماه پیش از سنگسار رخشانه، دو جوان در منطقه سر پل شلاق خوردند. حکم شلاق برای این دو جوان «به اتهام زنا» در ملاء‌عام اجرا شد و به گفته مقام‌های محلی، هر کدام از آنها ۱۰۰ ضربه شلاق خوردند. فیلم اجرای حکم شلاق این دو جوان هم در رسانه‌ها منتشر شد.

هرچند مجازات سنگسار برای «زنا» در قرآن نیامده، اما در روایات اسلامی و سنت مذهبی جایگاه محکمی دارد. موافقان این مجازات آن را سنت نبوی می‌دانند و در برخی روایات آمده که آیاتی مبنی بر رجم یا سنگسار در قرآن وجود داشته است. این مجازات همچنان در کشورهایی ماننز ایران، افغانستان و عزبستان در مورد جرائم جنسی اجرا می‌شود هر چند برخی فقها در ایران اجرای آن را بنا بر مصالح روز، قابل توقف دانسته‌اند.

 در قانون مجازات افغانستان هرچند این قانون وجود ندارد، اما در سال ۲۰۱۳ مجلس نمایندگان افغانستان تلاش کرد سنگسار را به‌عنوان یک مجازات قانونی در قانون جزای افغانستان بگنجاند. اما فشارهای بین‌المللی باعث شد که رئیس جمهوری وقت، حامد کرزی این پیشنهاد را رد کند و در عوض، «زندان طویل المدت» به‌عنوان مجازات زنا در نظر گرفته شد.

رخشانه و فرخنده: چهره خونین زنان افعانستان

در نخستین روزهای بهار، فیلمی تکان دهنده در یوتیوب و شبکه‌های مجازی منتشر شد. زنی زیر مشت و لگد مردان خشمگین کوبیده می‌شد و خون بر سر و صورتش جاری بود. سنگ بر پیکرش می‌کوبیدند و از بلندی پرتش می‌‌کردند. او فرخنده بود؛ زنی که در یک شبه‌دادگاه در میانه شهر کابل، به اتهام سوراندن قرآن کشته شد. فرخنده و رخشانه، تنها نمونه‌هایی از خشونت گسترده جامعه افغانستان نسبت به زنان هستند.

Farkhondeh_fire

هرچند افغانستان قانون منع خشونت علیه زنان را به فرمان تقنینی رئیس جمهوری وقت حامد کرزی تصویب کرده، اما مجلس این کشور هنوز این قانون را تصویب نکرده و بر سر مواردی از آن میان نمایندگان اختلاف وجود دارد. در عین حال، آمارهای وزارت امور زنان افغانستان در سال ۱۳۹۲ نشان می‌دهد که از هر صد هزار زن، ۳۵ نفر مورد خشونت قرار گرفته‌اند.

بر اساس این گزارش میزان خشونت‌های گزارش شده در ولایت‌های توسعه نیافته کمتر بوده است و بسیاری از موارد خشونت علیه زنان به دلیل بافت سنتی خانواده‌ها هرگز گزارش نمی‌شود.

در همین سال، در سراسر این کشور چهار هزار و ۵۰۵ مورد خشونت علیه زنان ثبت شده است. ۹۸۰ مورد خشونت در شهر کابل پایتخت افغانستان ثبت شده که ۲۱ درصد از کل خشونت علیه زنان را تشکیل می‌دهد و بعد از کابل، هرات با داشتن ۶۷۳ مورد خشونت علیه زنان، ۱۴ درصد از کل خشونت‌ها علیه زنان را در افغانستان داشته است.

سنتی بودن بخش بزرگی از جامعه افغانستان و فرهنگ سنتی مردسالار، زنان افغانستان را در معرض انواع خشونت قرار داده است. علاوه بر این زنان در ساختارهای مدرن جامعه هم از خشونت در امان نیستند و همچنان از تبعیض و نابرابری برای دستیابی به حقوق اجتماعی و سیاسی خود رنج می‌برند.

خشونت نسبت به زنان در افغانستان شکل‌های متنوعی دارد و از خشونت خانگی تا بریدن زبان و گوش و اسیدپاشی و سنگسار و قتل را شامل می‌شود. در مقابل زنان افغان به دلیل غلبه فرهنگ سنتی و مذهبی اغلب موارد خشونت علیه خود را گزارش نمی‌کنند و اغلب این خشونت‌ها هم در مناطق روستایی و دورافتاده اتفاق می‌افتد که یا زنانش دسترسی به مراجع قانونی ندارند، یا جرات بیانش را به مراجع رسمی ندارند.

علاوه بر این این تنها طالبان نیستند که عامل این نوع خشونت‌ها هستند. در مواردی اعمال این خشونت‌ها از سوی مقام‌های دولتی و محلی صورت گرفته یا اگر آنها عامل نبوده‌اند در مقابلش سکوت کرده‌اند و ناظر بوده‌اند.

مجموعه‌ای از مطالب رادیو زمانه را درباره فرخنده در پرونده زیر بخوانید:

فرخنده، “بانوی آتش‌نشین”