در آستانه هشت مارس، زنان افغانستان نگران بازگشت جهادی‌ها به قدرت در صورت به ثمررسیدن گفتوگوهای صلح، و نتیجتاً بازگشت محدودیت‌های سخت‌گیرانه و تبعیض جنسیتی علیه زنان‌اند. «زمانه» به مناسبت روز جهانی زن و بحث درباره وضعیت زنان افغانستان با شمیلا کوهستانی، فعال زنان و کاپیتان سابق تیم ملی فوتبال زنان آن کشور گفتوگو کرده است. کوهستانی معتقد است که علی‌رغم تمام مشکلات در افغانستان جنگ‌زده، «دستاورهای زنان بیش از ناکامی‌ها است».
🔘 شمیلا کوهستانی معتقد است هنوز هم افغانستان یک کشور سنتی است و مردسالاری در آن حاکم. در هر بخشی که زنان فعالیت می‌کنند هم‌چنان مردان حضور بیشتری دارند و اداره امور را به دست گرفته‌اند. او با اشاره به مشکلات و معضلاتی که هم‌چنان بر سر راه زنان وجود دارد، دستاوردهای زنان افغانستانی در طی سالیان گذشته را بسیار مثبت ارزیابی می‌کند. او در این باره می‌گوید: «زنان افغانستانی در ۱۸ سال اخیر دستاوردهای زیادی داشته‌اند و این‌ها واقعا هم در بخش‌های خصوصی و هم غیرخصوصی فعالیت‌های بسیار زیادی داشته‌اند. مثلا خانم‌هایی داریم که برای اولین بار به انتخاب کمیته‌های بین‌المللی شده‌اند، یا به حیث مشاور هستند، سفیر هستند، نماینده افغانستان در ملل متحد هستند و کارهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی زیادی داشته‌اند و این خودش نشان دهنده دستاورهای ۱۸ سال اخیر خانم‌ها است».گفت‌و‌گوی زمانه با شمیلا کوهستانی را در ادامه بشنوید: |
در آستانه ۸ مارس، روز جهانی زن، برابری‌خواهی جنسیتی و مطالبات زنان بار دیگر در مرکز توجه‌ها قرار دارد، اما برای رسیدن به برابری و احقاق کامل حقوق زنان هم‌چنان راهی کم و بیش طولانی پیش روی بشر باقی مانده است. روز ۸ مارس به ما یادآور می‌شود که بخشی اعظمی از جامعه بشری مورد بی‌عدالتی و نابرابری قرار می‌گیرد و باید برای دستیابی حقوق تمام و کمال زنان، حتی لحظه‌ای هم غافل نشد. تلاش‌ها، کمپین‌ها و آگاهی‌رسانی‌ها در مورد برابری جنسیتی و حقوق زنان نباید به چند روز قبل و بعد از روز جهانی زن محدود شود، بلکه باید تا رسیدن به سر منزل برابری جنسیتی، هر روز، روز زن و ۸ مارس باشد.
در جوامع در حال توسعه‌ای چون افغانستان و ایران این نیاز به تلاش مداوم و زنده نگه داشتن گفت‌وگوها در مورد زنان و برابری‌خواهی جنسیتی، اهمیتی ویژه دارد، زیرا با توجه نقش پر رنگ فرهنگ، سنت و از همه مهم‌تر نفوذ و سیطره دین و مذهب در لایه‌های مختلف زندگی، جامعه و سیاست، زیرا این امکان وجود دارد که زنان و خواست‌هایش دوباره و به آسانی به حاشیه رانده شوند و یا تماما به زیر کشیده شوند.
شعار سازمان ملل متحد برای روز جهانی در سال ۲۰۱۹، «برابر بیاندیش، هوشمندانه بساز و نوآوری برای تغییر» است. شعار امسال سازمان ملل به ایجاد روش‌های خلاق و نوآورانه برای دستیابی به برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان به ویژه در زمینه حمایت-های اجتماعی، دسترسی به خدمات عمومی و ایجاد زیرساخت‌های پایدار برای فعالیت زنان در بستر جامعه تأکید دارد. سازمان ملل توانمندسازی زنان و دختران بسیار مهم می-داند؛ اما اشاره می‌کند که با راه‌کارهای موجود و مسیرهایی که تاکنون در این زمینه پیش گرفته شده، برای دستیابی به جهانی با برابری جنسیتی ۵۰-۵۰ تا سال ۲۰۳۰ ناکافی است.
امسال ۸ مارس در افغانستان رنگ و بوی نگرانی و ترس از بازگشت به گذشته را به خود گرفته، زیرا روز جهانی زن در سال ۲۰۱۹، با گفتوگوهای صلح دولت افغانستان و آمریکا با طالبان همراه است و این مذاکرات صلح بر تمامی مسائل در این کشور سایه افکنده است. اما در میان زنان افغانستانی بیش از هر مسئله دیگری نادیده گرفته شده و در این مذاکرات کامل به حاشیه رانده شده‌اند. دوران زمام-داری طالبان در افغانستان یادآور روزهای تیره و تاری است که بیش از همه این زنان و دختران افغانستانی بودند که بیشتر آسیب‌ها و محدودیت‌ها را متحمل شدند. زیرا قوانین شریعت اسلام که طالبان بر پایه آن کشور را اداره می‌کرد، آزادی‌های زنان تماما محدود و در اختیار مردان قرار داده بود.
با چنین تجربه و پیشینه‌ای و زندگی در جامعه‌ای هم‌چنان مردسالار، اکنون زنان افغانستان نگرانی‌های خود را نسبت به این مذکرات اعلام کرده‌اند و می‌هراسند که در گفتوگوهای صلح با طالبان، زنان بار دیگر قربانی شوند و دستاوردهایی که بعد از فروپاشی حاکمیت طالبان با مشقت و مقاومت فراوان به دست آورده‌اند، بار دیگر قربانی سیاست و ایدئولوژی افراطی‌گری طالبان شود.
در اقدامی کم‌نظیر بیش از ۷۰۰ زن افغانستانی مشترکا پیامی را به شرکت‌کنندگان در مذاکرات صلح با طالبان ارسال کردند و در مورد نگرانی‌ها درباره حفظ حقوق نسبی به دست آمده خود به آنها هشدار دادند. زنان افغانستانی در این پیام اظهار داشتند که «ما خواهان صلح هستم، اما نه به قیمت از دادن دستاوردهای-مان».
شمیلا کوهستانی، فعال حقوق زنان و کاپیتان سابق تیم ملی فوتبال زنان افغانستان، از جمله افرادی است که روزهای سیاه زندگی در سایه حکومت طالبان را تجربه کرده و بعد از فروپاشی طالبان، جزو زنان پیشرویی بود که در حوزه ورزش دستاوردهای موفق و متعددی را برای زنان افغانستان کسب کرد. او برای اولین بار ورزش فوتبال را که پیش از آن تماما در اختیار و زیر سلطه مردان بود و زنان به صورت محدود و در محیط‌های بسته می-توانستند به آن بپردازند را وارد پهنه‌ی فضای عمومی و میدان‌های فوتبال کرد.
شمیلا کوهستانی می‌گوید نسبت به مشکلات و عقایدی که در افغانستان وجود دارد، موفقیت‌ها و دستاوردهای زنان به مراتب بیشتر از ناکامی‌هاست.
او معتقد است تصویری که در کشورهای غربی از زنان افغانستانی نشان داده می‌شود باید تغییر کند، زیرا اغلب به مشکلات و مصائبی که زنان در افغانستان با آن روبرو هستند پرداخته می-شود، در حالی که باید بیشتر از موفقیت‌ها، تلاش‌های شجاعانه و دستاوردهای زنان در طول این سالیان صحبت شود.
شمیلا کوهستانی نادیده گرفتن زنان در مذاکرات صلح با طلبان را ناراحت کننده و جدی می‌داند. او می‌گوید دوران حکومت طالبان به قدری فاجعه‌بار بود که حتی مردان هم با وجود این که حکومت طالبان کاملا به نفع آنها بود، آسیب‌های زیادی دیدند و رنج بسیاری کشیدند. او درباره خطر بروز دوباره طالبان می‌گوید:
«دولت و کشورهای غربی چرا از همان اول زنان را در این گفت‌وگوها وقتی که شروع شد شرکت ندادند؟ این‌ها از خانم‌ها چه ترسی دارند؟ ما نمی‌خواهیم یک مرد از ما نمایندگی کند. ما خانم‌های بسیار فعال داریم که رهبر هستند در جامعه ما و کارهای خیلی زیاد و خوبی را انجام دادند، چرا ما نباید از روز اول در این گفت‌وگوها اشراف داشته باشیم و به طالبان بگوییم که این حق و حقوق ماست از نگاه اسلام و نگاه انسانی و ما نمی‌خواهیم این حق و حقوق خود را از دست بدهیم نسبت به این که می‌خواهیم با شما مصالحه کنیم. ما بسیار رنج دیده‌ایم و ایدئولوژی طالبان را می‌شناسیم. ما صلح می‌خواهیم، اما می‌خواهیم که آنها هم ما را بشوند».
شمیلا کوهستانی اکنون ساکن کشور آمریکا است اما پیوند خود با زنان افغانستان را قطع نکرده است. او پروژه‌ای را شروع کرده که با ساده‌ترین روش‌های روزشی ویدیوهای آموزشی برای زنان تهیه و منتشر می‌کند.