بیش از ۵۹۰ میلیون واحد واکسن تا کنون در سراسر جهان تزریق شده است. یعنی به طور متوسط از هر ۱۰۰ نفر تقریبا ۷ نفر یک واحد واکسن دریافت کرده‌اند. اما توزیع واکسن در جهان به صورت متوازن نبوده و شکاف عمیقی میان برنامه واکسیناسیون در کشورهای متفاوت دیده می‌شود.

واکسن‌های جدیدی لازم است

دانشمندان می‌گویند ظرف یک‌ سال آینده جهان به واکسن‌های جدیدی نیاز دارد. 

بر اساس نظرسنجی‌ای که از دانشمندان، پژوهشگران و متخصصان در رشته‌های مرتبط با ایمن سازی، پاندمی و ویروس‌‌شناسی صورت گرفته، گونه‌های جدید ویروس کرونا ممکن است در کشورهای مختلف جهان که پیشرفت واکسیناسیون در آنها  کند بوده، مشاهده شوند.

واکسیناسیون سراسری به گفته متخصصان برای کاهش تهدید بیماری کووید-۱۹، که اکنون بیش از یک سال است به شکل پاندمی گریبان جهان را گرفته ضروری است. هر روز گونه‌‌های متعددی از ویروس کرونا پدید می‌آیند که برخی قابلیت انتقال بیشتری دارند، برخی مرگبارترند و برخی نیز نسبت به واکسن مقاوم‌تر هستند. 

«ائتلاف واکسن مردمی»، نهادی است که متشکل از سازمان‌هایی چون آکسفام، عفو بین ‌الملل و برنامه مشترک سازمان ملل برای ایدز است. نظرسنجی اخیر توسط «ائتلاف واکسن مردمی» از ۷۷ دانشمند از ۲۸ کشور جهان صورت گرفته است.

دو-سوم دانشمندان در این نظرسنجی گفته اند که ظرف زمانی حدودا یک سال یا کمتر جهان نیازمند واکسنی جدید برای کرونا است. حدود یک-‌سوم حتی زمانی کمتر را پیش بینی کرده و گفته اند که ظرف حداکثر ۹ ماه آینده باید واکسنی جدید به مجموعه واکسن‌های موجود در بازار اضافه شود.

روند کند واکسیناسیون 

روند کند واکسیناسون و یا عدم دسترسی به واکسن در بسیاری از کشورها سبب می‌شود تا احتمال موتاسیون(جهش) ویروس کرونا و پدید آمدن نوعی مقاوم به واکسن بیشتر شود.

این نظر دانشمندانی از مؤسسات پژوهشی معتبری نظیر جانزهاپکینز، ییل، ایمپریال کالج و دانشگاه ادینبورو است.

گرگ گونزالوس استادیار همه‌گیرشناسی در دانشگاه ییل می‌گوید: « موتاسیون‌های جدید هر روز ایجاد می شوند. گاهی اوقات موقعیت مناسبی نسبت به سایر گونه‌ها پیدا کرده و به شکل موثرتری انتقال می‌یابند.»

به گفته این پژوهشگر اگر ما تمام دنیا را واکسینه نکنیم این موتاسیون‌ها پهنه فراختری را برای جهش و ایجاد گونه‌های بیشتر و جدیدتر خواهند داشت.

این امکان به صورت بالقوه وجود دارد که یکی از این گونه‌‌ها از دیگر گونه‌ها پیشی بگیرد، گونه‌ای که در برابر واکسن‌های موجود مقاوم باشد. در آن صورت ما نیاز به واکسن‌های دیگری برای مقابله با کووید-۱۹ خواهیم داشت.

واکسن‌های موجود

واکسن‌‌هایی که در حال حاضر در کشورهای مختلف موجود هستند اغلب اجازه استفاده اضطراری را دریافت کرده اند و با استفاده از تکنولوژی‌های جدید و قدیمی تولید شده‌اند.

آن دسته که با رویکرد آران‌ای پیام رسان (mRNA)تهیه شده‌اند − مثل فایز-بیونتک یا مدرنا − قابلیت تغییر سریع (ظرف چند هفته یا چند ماه) را برای مقابله با گونه‌های جدید دارند. البته باید در نظر داشت که محدودیت‌های خط تولید همیشه به عنوان  مشکلی بالقوه وجود دارند.

کشورهای فقیر، کشورهای غنی

اما مساله مهم این است که این واکسن‌ها – که گران‌ هستند و نگهداری و ذخیره‌شان یخچال‌های ویژه می‌خواهد- احتمالا در دسترس کشورهای فقیرتر قرار نخواهند گرفت.

در حال حاضر، در کشورهایی که از نظر منابع غنی‌تر هستند، نظیر بریتانیا یا آمریکا، دستکم یک چهارم شهروندان واحد اول واکسن را دریافت کرده‌اند و صدها میلیون واحد واکسن دیگر نیز یا در اختیار دارندو  یا بزودی تحویل خواهند گرفت. 

در مقابل کشورهایی نظیر آفریقای جنوبی و تایلند هنوز حتی یک درصد از جمعیتشان را هم نتوانسته‌اند واکسینه کنند.  

کواکس- ائتلاف جهانی هماهنگ‌کننده توزیع واکسن- در نظر دارد که با به اصطلاح «ملی‌گرایی واکسنی» مقابله کند و به  دست‌کم ۲۷ درصد جمعیت کشورهای کم درآمد در سال ۲۰۲۱ واکسن برساند. 

واکسن‌های دیگر

تولید واکسن معمولا نیازمند سال‌ها پژوهش و آزمایش بالینی است، اما در مورد کرونا به دلیل ضرورت آن و خواست عمومی این روند شتاب گرفت. 

بیش از ۱۰ واکسن هم ‌اکنون در حال استفاده در کشورهای مختلف جهان هستند. این واکسن‌ها  در چندین کشور اجازه استفاده اضطراری و یا محدود دارند.

از جمله این واکسن‌ها می‌توان به واکسن فایزر-بیونتک، مدرنا، اسپوتنیک وی، آکسفورد آسترازنکا، سن سینو و جانسون و جانسون اشاره کرد. 

حدود ۸۰ واکسن دیگر در مرحله آزمایش بالینی بر روی انسان هستند، و ۲۳ واکسن مراحل نهایی آزمایش را می‌گذرانند. دستکم ۷۷ واکسن نیز در مرحله آزمایش‌های پیش‌بالینی و در مرحله تحقیق و آزمایش برروی انسان‌ها هستند.

بیش از یک‌سال از همه‌گیری ویروس کرونا در جهان می‌گذرد. بیش از ۱۲۷ میلیون نفر در سراسر جهان به این ویروس مبتلا شده و نزدیک ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر تا کنون بر اثر ابتلا به کویید-۱۹ جان باخته‌اند.