۷۰ ولسوالی در افغانستان در سه ماه گذشته به دست طالبان افتاده است. انتشار تصاویری از حضور طالبان در دروازه شهرهای بزرگ مانند مزارشریف و افزایش تحرکات آن‌ها در جوزجان و شمال کابل سبب شده است تا مردم این شهرها نگران از بازگشت طالبان دست به اسلحه ببرند.
فواد امان، معاون سخنگوی وزارت دفاع افغانستان می‌گوید مناطقی که طالبان به کنترل در آورده‌اند به معنای پیروزی و تصرف نیست:
«طالبان توان نگهداری و کنترل این مناطق را ندارند و با برنامه‌ریزی مشخصی که وزارت دفاع دارد به زودی این مناطق از کنترل این گروه خارج خواهد شد.»
دولت افغانستان مانند همیشه سقوط این ولسوالی‌ها را نمی‌پذیرد و می‌گوید که نیروهای امنیتی از این مناطق عقب‌نشینی تاکتیکی کرده‌اند.
سخنگوی وزارت دفاع بدون اشاره به آمار دقیق مناطق سقوط کرده، می‌گوید:
«بسیاری از مناطقی که طالبان اعلام می‌کند از کنترل دولت خارج کرده، صحت ندارد و نیروهای امنیتی در آنجا حضور دارند و درگیری در این مناطق در جریان است.»
اما چه سقوط ولسوالی‌ها رخ داده باشد چه عقب‌نشینی تاکتیکی، پیش‌روی طالبان، نگرانی شهروندان را بیش‌تر کرده است. برخی از افغان‌ها معتقدند که دولت به عمد و برای جلب توجه جهانی به وضعیت افغانستان این ولسوالی‌ها را به طالبان واگذار کرده است.
عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه ملی، به روزنامه ۸صبح افغانستان گفت که «واگذاری پی‌درپی ولسوالی‌ها از سوی نیروهای امنیتی به طالبان، بخشی از برنامه تنظیم شده نیست و ادعاهایی مبنی بر اینکه گویا ولسوالی‌ها طبق یک برنامه به طالبان واگذار می‌شود، نادرست است.»
وضعیت انسانی در افغانستان وخیم است
کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان از افزایش خشونت‌ها ابراز نگرانی کرد و گفت سازمان ملل و جامعه جهانی باید وظیفه حقوقی و اخلاقی‌شان را در مورد پایان دادن به خشونت و «برقراری آتش‌بس سراسری و فوری» انجام دهند.
ذبیح‌الله فرهنگ، رییس بخش مطبوعاتی این کمیسیون، به روزنامه ۸صبح گفت جامعه جهانی باید از نفوذ خود بر هر دو طرف استفاده و آن‌ها را به ختم خشونت و شروع مذاکرات ترغیب کند.
به گفته فرهنگ، مردم افغانستان قربانی اصلی این خشونت‌ها هستند. او افزود:
«تنها در ماه خرداد، ۶۳ رویداد مختلف امنیتی در ولایت‌های کابل، میدان‌وردک، پروان، کاپیسا، لوگر، پکتیا، قندهار، ننگرهار، لغمان، هرات، ارزگان، بلخ، کندز، بغلان، تخار، بدخشان، فراه، هلمند، بادغیس، فاریاب و غور در این کمیسیون ثبت شده که در نتیجه آن ۱۶۱ غیرنظامی کشته و ۳۳۵ غیرنظامی دیگر زخمی شده‌اند. در میان این افراد زنان و کودکان نیز هستند.»
این آمار اما نهایی نیست و به گفته کمیسیون مستقل حقوق بشر، ممکن است شمار بیش‌تری از شهروندان در جریان درگیری‌ها میان نیروهای امنیتی و جنگجویان طالبان کشته و زخمی شده باشند.
آینده افغانستان موضوع معامله‌ای مبهم
قرار بود در پایان ماه رمضان، گفت‌وگوهای صلح افغانستان در استانبول برگزار شود. گروه طالبان به بهانه اینکه دولت اشرف غنی با شروط آن‌ها مخالف است و حملات به جنگجویان را شدت بخشیده، این گفت‌وگوها را به تعویق انداخته است. چشم‌انداز روشنی نیز برای برگزاری این نشست که بنا بود آینده افغانستان را شکل دهد و طالبان را به عنوان شریک رسمی قدرت تثبیت کند وجود ندارد.
در چنین شرایطی و با افزایش حملات طالبان از ابتدای ماه مه، ولسوالی‌ها در ولایت‌های میدان‌وردک، فاریاب، غور، بغلان، جوزجان، تخار، ارزگان، سرپل، کندز (قندوز)، سمنگان، بلخ، بدخشان، بادغیس، فراه، نیمروز و هرات یکی یکی به تصرف طالبان در می‌آیند.
ماه مه ۲۰۲۱ تاریخی نمادین برای طالبان، افغانستان و آمریکا است. طبق توافق صلح طالبان با آمریکا که در فوریه سال ۲۰۲۰ و در زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ در دوحه منعقد شد، نیروهای آمریکایی باید تا این تاریخ از افغانستان خارج می‌شدند. در مقابل طالبان هم باید دست از حملات خشونت‌بار به غیرنظامیان، فعالان مدنی و مناطق شهری برمی‌داشتند و گفت‌وگوهای صلح با دولت را پیش می‌بردند. تا اینجای کار طالبان به مفاد این توافق پایبند نبوده‌اند. نه با دولت وارد گفت‌وگویی جدی برای صلح شده و نه از شدت حملات خود به مردم، فعالان سیاسی، زنان و روزنامه‌نگاران کاسته‌اند. حملات به شهرها و ولایت‌ها هم با قدرت ادامه دارد. آمریکا در این مدت، رئیس‌جمهور جدیدی یافته است که او نیز مانند ترامپ می‌گوید به جنگ در افغانستان پایان خواهد داد. در ماه مه، آمریکا نیمی از نیروهایش را از افغانستان خارج کرد و اعلام کرد که تا سپتامبر بقیه نیروها را نیز خارج خواهد کرد. طالبان می‌گوید این خلف وعده آمریکایی‌ها است و آن‌ها باید همه نیروهایشان را خارج کنند.
در دولت افغانستان نیز نگاه واحدی به گفت‌وگو با طالبان وجود ندارد. بخشی از نیروهای سیاسی که با طرح زلمی خلیل‌زاد، نماینده آمریکا در امور صلح افغانستان همراه هستند می‌گویند که دولت اشرف غنی باید شرط طالبان برای استعفا را بپذیرد. اشرف غنی و معاون اول او امرالله صالح می‌گویند حاضر به برگزاری انتخابات زودهنگام هستند ولی استعفا نمی‌دهند.
آمریکا و افغانستان بر سر دوراهی طالبان
حال اشرف غنی در راه آمریکا است و فردا با جو بایدن در کاخ سفید دیدار خواهد کرد. وزارت دفاع آمریکا اعلام کرده است که در حال بررسی طیف وسیعی از گزینه‌ها برای ادامه پشتیبانی از نیروهای امنیتی به ویژه نیروی هوایی افغانستان پس از خروج نیروهای بین‌المللی از این کشور است.
جان اف کربی، سخنگوی پنتاگون، در یک نشست خبری گفت که وضعیت در افغانستان با افزایش حملات طالبان و تصرف مراکز ولسوالی‌ها توسط این گروه، تغییر کرده است و خشونت‌ها در سطح گسترده‌ای ادامه دارد. کربی افزوده است که ارتش آمریکا می‌تواند پشتیبانی مورد نیاز از افغانستان را فراهم کند و این توانایی‌ها از قبل وجود دارد. به گفته او، رهبران سیاسی و نظامی آمریکا به دنبال راه‌های بهتر برای انجام این مأموریت هستند.
پیش‌تر برخی دیگر از مقام‌های آمریکایی گفته بودند که سقوط ولسوالی‌ها و افزایش تهدید از سوی طالبان، می‌تواند روند خروج نیروهای خارجی را متوقف کند.