جمهوری اسلامی ایران روز دوشنبه ۱۹ سپتامبر/ ۲۸ شهریور مبارزه حقوقی خود را در برابر دادگاه عالی سازمان ملل آغاز کرد تا میلیاردها دلار از دارایی‌های مسدود شده‌اش را آزاد کند. واشنگتن می‌گوید این وجوه بلوکه شده باید به دست قربانیان حملات تروریستی که تهران مقصر آن است، برسد.
این پرونده در دادگاه بین‌المللی دادگستری در حالی مطرح می‌شود که امیدها برای احیای برجام هم روز به روز کمرنگ‌تر می‌شود.
در سال ۲۰۱۶ پس از آنکه دادگاه عالی ایالات متحده دستور مسدود شدن حدود ۲ میلیارد دلار دارایی ایران و اختصاص آن به قربانیان حملات تروریستی را صادر کرد، جمهوری اسلامی از آمریکا به دیوان بین المللی دادگستری لاهه شکایت برد.
آمریکا می‌گوید این پول‌‌های بلوکه شده را به قربانیان بمب‌گذاری مقر تفنگداران دریایی ایالات متحده در بیروت در سال ۱۹۸۳ که منجر به کشته شدن ۲۹۹ نفر از جمله ۲۴۱ سرباز آمریکایی شد، و بمباران برج‌های خبر عربستان در سال ۱۹۹۶ که ۱۹ کشته بر جای گذاشت، خواهد داد.
با این حال، ایران اعلام کرد که مسدود کردن این دارایی‌ها، نقض معاهده مودت با ایالات متحده در سال ۱۹۵۵ است، توافقی که قبل از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹ امضا شده بود.
تهران استدلال کرد که ایالات متحده به‌طور غیرقانونی دارایی‌های دولت ایران و دارایی‌های شرکت‌های ایرانی را مصادره کرده است.
به نوبه خود، واشنگتن با این استدلال که «دست‌های ناپاک» جمهوری اسلامی صلاحیت بازپس‌گیری این دارایی‌ها را ندارند، از این کار سرباز زد. اشاره آمریکا به حمایت مقام‌های تهران از گروه‌های شبه‌نظامی در مناطق مختلف دنیا است که عملیات‌هایی علیه شهروندان غربی انجام داده‌اند.
ایالات متحده در اکتبر ۲۰۱۸ اعلام کرد که از معاهده مودت خارج می‌شود، پس از آن که دیوان بین‌المللی دادگستری در یک پرونده جداگانه به واشنگتن دستور داد کالاهای بشردوستانه، غذا و دارو را از فهرست تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای خارج کند.
دادگاه بین‌المللی دادگستری، نهاد قضایی عالی سازمان ملل است و پس از جنگ جهانی دوم برای حل و فصل اختلافات بین کشورهای عضو تشکیل شد. احکام آن لازم الاجرا است و قابل تجدیدنظر نیست ولی این نهاد بازوی اجرایی ندارد.
مذاکرات متوقف شد
جلسه استماع شکایت ایران روز دوشنبه برگزار می‌شود. نمایندگان ایالات متحده قرار است تا روز چهارشنبه به شکایت ایران پاسخ دهند. این دعوای قضایی میان واشنگتن و تهران در حالی مطرح شده است که دو کشور بر سر برجام هم به بن‌بست رسیده‌اند.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد و آن را توافقی «وحشتناک» خواند. ترامپ پس از خروج از برجام، اعمال مجدد تحریم‌ها را آغاز کرد و پی‌آمد آن این بود که ایران هم در نخستین سالگرد خروج آمریکا از برجام گام‌های کاهش تعهدات هسته‌ای خود را اعلام کرد.
پس از روی کار آمدن دولت بایدن، گفت‌وگوها از آوریل سال گذشته میلادی در وین آغاز شد تا برجام احیا شود.
ماه گذشته، اتحادیه اروپا متنی را به‌عنوان متن نهایی در اختیار طرفین مذاکره قرار داد. متنی که قرار بود مبنای عمل قرار بگیرد و برجام زنده شود. اما قدرت‌های اروپایی ۹ روز پیش «تردیدهای جدی» را درباره صداقت ایران در تلاش برای دستیابی به توافق هسته‌ای مطرح کردند و افزودند که تهران به «تشدید برنامه هسته‌ای خود فراتر از هرگونه توجیه غیرنظامی قابل قبول» ادامه می‌دهد.
بیانیه فرانسه، آلمان و بریتانیا یک روز پس از آن منتشر شد که آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا ارزیابی کرد که آخرین پاسخ ایران به توافق هسته‌ای «گامی به عقب» است.
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا – که در طول یک سال و نیم گذشته مذاکرات را هماهنگ می کرد – هفته گذشته به خبرگزاری فرانسه گفت که مذاکرات به بن بست رسیده است.
در مقابل ایران می‌گوید آماده احیای برجام است ولی نباید پرونده سوالات پادمانی آژانس درباره فعالیت‌های هسته‌ای اعلام‌نشده‌اش باز بماند و مبنای خلف وعده‌های آینده غرب قرار گیرد.