امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران پنجشنبه ۲۰ آبان اعلام کرد که آن‌ها توانسته‌اند موشک بالستیک هایپرسونیک (مافوق‌صوت) تولید کنند.

موشک‌های هایپرسونیک به نسلی از موشک‌ها اطلاق می‌شود که سرعتی بیش از ۵ برابر سرعت صوت دارند. به دلیل سرعت بالای این نوع موشک‌ها، رهگیری آن‌ها با سامانه‌های پدافندی رایج تقریباً ناممکن است.

فرمانده نیروی هوافضای سپاه گفته است که «این موشک جدید از همه سامانه‌های سپر موشکی عبور می‌کند و بعید است تا ده‌ها سال بعد هم فن‌آوری یافت شود که بتوان با آن مقابله کند.»

حاجی‌زاده مدعی شده که این موشک برای هدف قرار دادن سامانه‌های ضدموشکی دشمن طراحی شده است.

همزمانی اعلام این خبر با سفر نیکلای پاتروشف، دبیر شورای امنیت روسیه به تهران، این گمانه را ایجاد کرده است که مسکو و تهران بر روی یک استراتژی بازدارنده جدید توافق کرده‌اند. در روزهای گذشته اخباری منتشر شد که در آن از تبادل نظامی وسیع روسیه و ایران در ماه‌های گذشته خبر می‌داد. در آن گزارش‌ها آمده است که ایران در ازای فروش پهپاد به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین، بقایای سلاح‌های غربی استفاده شده در اوکراین و پول نقد دریافت کرده است. ایران این گزارش‌ها را رد می‌کند.

روسیه در جنگ اوکراین تاکنون دوبار از موشک هایپرسونیک استفاده کرده است. این ظن وجود دارد که فن‌آوری این نوع موشک‌ها از روسیه به ایران منتقل شده باشد. متهم بعدی کره شمالی است که در یک سال گذشته چندین بار موشک‌های هایپرسونیک خود را آزمایش کرده است. پیش از این وال‌استریت ژورنال از قول مقام‌های اسرائیلی نوشته بود که آن‌ها نگرانند که کره‌شمالی فن‌آوری موشک هایپرسونیک خود را در اختیار ایران قرار دهد.

هر سه لایه پدافندی ضدموشکی موجود در اسرائیل برای رهگیری و انهدام موشک‌های متعارف طراحی شده‌اند و این کشور فعلاً امکان مقابله مؤثر با موشک‌های هایپرسونیک ندارد.

ایران هنوز از این موشک هایپرسونیک رونمایی نکرده و گزارشی مبنی بر آزمایش این موشک هم منتشر نشده است. این احتمال وجود دارد که اعلام خبر دارا بودن موشک بالستیک هایپرسونیک، واکنشی باشد به بازگشت بنیامین نتانیاهو به قدرت در اسرائیل و تهدید روز چهارشنبه وزیر دفاع این کشور مبنی بر توانایی اسرائیل برای حمله به ایران.

جمهوری اسلامی دو سال پیش اعلام کرده بود که کار بر روی موشک‌های سوپرسونیک را به صورت جدی دنبال می‌کند. موشک‌های سوپرسونیک سرعتی معادل سرعت صوت و اندکی بالاتر دارند.   

موشک هایپرسونیک چیست؟

موشک هایپرسونیک به هر پرتابه‌ای گفته می‌شود که ۵ تا ۲۵ برابر سرعت صوت حرکت کند. این موشک‌ها بسیار سریع هستند و هدف قرار دادن آن‌ّ‌ها با سامانه‌های دفاع موشکی زمین به هوا بسیار سخت‌ است.

این موشک چنان سریع در جو حرکت می‌کند که لایه‌ای از ابر پلاسما را در مقابل کلاهک خود تشکیل می‌دهد که عملکرد امواج رادیویی را مسدود می‌کند و بنابراین از آن در برابر شناسایی محافظت می‌کند.

این موشک‌ها همچنین دارای قابلیت‌های مانور هستند و برد کافی برای قراردادن اهداف فراقاره‌ای را دارند که از آنها سلاح‌های تهاجمی قدرتمندی می‌سازد.

کدام کشورها این موشک را دارند؟

به غیر از روسیه، ایالات متحده و چین در مراحل پیشرفته توسعه موشک‌های هایپرسونیک خود در مسابقه تسلیحاتی مدرن هستند. کره‌شمالی، استرالیا و هند هم اعلام کرده‌اند که موشک هایپرسونیک ساخته‌اند. فرانسه، آلمان و ژاپن هم گفته‌اند که به شدت بر روی توسعه این فن‌آوری نظامی متمرکز هستند. توسعه سلاح‌های هایپرسونیک، مدل تازه مسابقه نظامی کشورها با یکدیگر است.

نگرانی کشورها در مورد سلاح‌های هایپرسونیک، به جز سرعت آن و ناتوانی سامانه‌های پدافندی از رهگیری و انهدامشان، نوع کلاهکی است که حمل می‌کنند. موشک‌های هایپرسونیک با کلاهک هسته‌ای تهدیدی جدی است که عملاً بازدارندگی هسته‌ای نظامی را دشوار می‌کند.

دفاع در برابر موشک‌های هایپرسونیک

دلیل اصلی اینکه کشورها در حال توسعه این سلاح‌های هایپرسونیک هستند این است که دفاع در برابر آنها به دلیل سرعت، مانورپذیری و مسیر پروازشان دشوار است. ایالات متحده شروع به توسعه یک سیستم پدافند چندلایه برای دفاع در برابر سلاح‌های مافوق صوت کرده است که شامل مجموعه‌ای از حسگرها در فضا و همکاری نزدیک با متحدان کلیدی است. این سامانه پدافندی بسیار پرهزینه است و اجرای آن سال‌ها طول می‌کشد. برای مقابله پدافندی با این نوع موشک‌ها نیاز به سلاح‌های لیزری است که سرعتی بالاتر از این موشک‌ها دارند. آمریکا می‌گوید به سرعت در حال کار بر روی این نوع سلاح‌های و سیستم‌های پدافندی لیزری است.

موشک‌های مافوق صوت با کلاهک‌های معمولی و غیرهسته‌ای در درجه نخست برای هدف قرار دادن اماکن کلیدی و اهداف متمرکز مانند ناوهای هواپیمابر طراحی می‌شوند. استفاده از این نوع موشک برای حملات پردامنه در سطح بزرگ یعنی مدل بمباران موشکی یک منطقه وسیع غیرمعمول است. موشک‌های مافوق صوت گران هستند و بنابراین به احتمال فراوان در مقادیر زیاد تولید نمی‌شوند و تنها به عنوان یک سلاح استراتژیک طبقه‌بندی می‌شوند.