صحنه‌ای از یک تظاهرات حزب الله در پشتیبانی از رژیم اسد
صحنه‌ای از یک تظاهرات حزب الله در پشتیبانی از رژیم اسد

در حالی که حزب‌الله مشغول جشن‌گرفتن “پیروزی” در قصیر است، نه شمار کشته‌شدگان خود در این نبرد را اعلام می‌کند و نه کسی اجازه دارد از مراسم تدفین و سوگواری کشته‌شدگان این حزب فیلم و گزارش تهیه کند.

یک سال پیش بود که مخالفان مسلح سوری از حضور ملموس نیروهای حزب‌الله در درون خاک سوریه و از کمک آنها به ارتش این کشور خبر دادند. حزب‌الله اما موضوع را به تکذیب یا سکوت برگزار می‌کرد و ادعایش همچنان این بود که «دشمن در جنوب» (اسرائیل) نشسته است.

تبدیل‌شدن به یک پای درگیری

اوایل خردادماه اما شیخ حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله لب به سخن گشود و رسما تایید کرد که شبه‌نظامیان مسلح این گروه در کنار ارتش سوریه در القصیر با مخالفان مسلح سوری در نبرد هستند. استدلال او این بود که « مقاومت نمی‌تواند بنشیند و تماشا کند که پشت جبهه‌اش شکسته شود. در سوریه در حال حاضر همین پشت جبهه ما به وسیله اسرائیل و آمریکا و به دست نیروهای مخالف دولت سوریه آماج حمله قرار گرفته و منتظرند که در مرحله بعد جنگ را به خود لبنان (علیه حزب‌الله) بکشند. از همین رو چند ماه پیش تصمیم گرفتیم که به کمک نیروهای دولت سوریه برویم».

القصیر سه هفته میدان درگیری میان نیروهای رژیم اسد و شبه‌نظامیان حزب‌الله با مخالفان مسلح سوری بود و از سوی دو طرف به عنوان جنگی “سرنوشت‌ساز” معرفی می‌شد. در هفته آخر، این شهر رسما به محاصره کامل ارتش و نیروهای حزب‌الله درآمد و روز چهارشنبه (۱۵ خرداد) نهایتا مخالفان شکست و خروج خود از آن را اعلام کردند.

جنگ قصیر عملا به معنای تأیید تبدیل حزب‌الله به یکی از طرف‌های درگیر در مناقشه سوریه بدل شد. در لبنان حالا بیش از پیش این نگرانی بالا گرفته که با اقدام حزب‌الله کشور بیش از پیش به گرداب جنگ سوریه کشیده شود، تنش میان سنی‌ها و شیعیان بالا گیرد و ثبات شکننده کشور در معرض خطرات بیشتری واقع شود.

جنگ قصیر عملا به معنای تأیید تبدیل حزب‌الله به یکی از طرف‌های درگیر در مناقشه سوریه بدل شد. در لبنان حالا بیش از پیش این نگرانی بالا گرفته که با اقدام حزب‌الله کشور بیش از پیش به گرداب جنگ سوریه کشیده شود، تنش میان سنی‌ها و شیعیان بالا گیرد و ثبات شکننده کشور در معرض خطرات بیشتری واقع شود. اعلام سلیم ادریس، رهبر ارتش آزاد سوریه مبنی بر این که حزب‌الله را در درون خاک لبنان نیز آماج حمله قرار خواهد داد و چند موشکی که در روزهای اخیر از درون سوریه به جنوب لبنان، منطقه تحت سلطه حزب‌الله پرتاب شده‌اند هیزمی است بر آتش نگرانی‌های یادشده و یقین بیشتر به احتمال جدی باره درگیرشدن مستقیم حزب‌الله در مناقشات سوریه.

تبلیغات تحریک‌آمیز القرضاوی و ایران

 نیروهای سلفی لبنان که سال‌ها در کوچه پس‌کوچه‌های زیدون و طرابلس بر طبل نفرت علیه شیعیان و حزب‌الله کوبیده‌اند نیز حالا از رهگذر تحرکات حزب‌الله در سوریه فرصتی مناسب یافته‌اند که بیشتر از پیش بر این طبل بکوبند و خود نیز در کنار نیروهای تندرو سنی سوریه وارد نبرد شوند. این تیری است که می‌تواند دوباره به سوی لبنان کمانه ‌کند و بر تنش‌ها و نزاع‌ها در درون این کشور بیافزاید.

در گستره منطقه‌ای نیز نیروها و محافلی که نزاع میان شیعه و سنی و تلاش ایران و متحدانش برای کسب هژمونی در منطقه را عامل اصلی مناقشات در لبنان، سوریه، عراق و بحرین و شبه جزیره عربستان معرفی می‌کنند حضور فعال حزب‌الله در مناقشه سوریه را تاییدی در جهت دیدگاه خود یافته‌اند و بر آتش تنش میان سنی‌ها و شیعیان می‌دمند. اظهارات تازه شیخ یوسف القرضاوی، واعظ پر نفوذ نزدیک به اخوان‌المسلمین در شبکه الجزیره که حزب‌الله را حزب شیطان لقب داد و ایران را به تلاش برای قتل‌عام سنی‌ها متهم کرد نمونه‌ای از این دست است. همزمان اما، جمهوری اسلامی تصرف القصیر را مناسبتی برای شادی و شعف یافته و چندان اعتنایی ندارد که این پیروزی لحظه‌ای می‌تواند ابعادی حساس و خطرناک به منازعات قومی و مذهبی در منطقه بدهد.

دره بقاع، ۲۰ ماه مه − تشییع جنازه یک رزمنده حزب الله که در نبردهای قصیر کشته شده است
دره بقاع، ۲۰ ماه مه − تشییع جنازه یک رزمنده حزب الله که در نبردهای قصیر کشته شده است

این که حزب‌الله در حال حاضر به بخشی جدانشدنی از حیات سیاسی شیعیان لبنان بدل شده واقعیتی است غیرقابل انکار. اما این نفوذ و پایگاه بدون کمک‌های گشاده‌دستانه جمهوری اسلامی و بهره‌مندی از انواع حمایت‌های نظامی و مالی تهران ممکن نبوده است. درگیری‌های حزب‌الله با اسرائیل نیز با کمک‌های مالی و نظامی جمهوری اسلامی و سوریه ممکن شده است.

در لبنان از رهگذر کمک‌های ایران حالا دیگر اثر چندانی از خرابی‌های گسترده ناشی از جنگ حزب‌الله با اسرائیل در سال ۲۰۰۶ دیده نمی‌شود، در حالی که بنا به گزارش رسانه‌های دولتی و نیمه‌دولتی ایران خرمشهر هنوز هم آثار ویرانی‌های جنگ با عراق چهره‌نمای این شهرند و مردمش روزگار سختی را می‌گذرانند.

حزب‌الله و نقش حیاتی حکومت اسد

در عرصه بین‌المللی نیز بحث در باره رویکرد نسبت به حزب‌الله و تشدید فشارها علیه آن بالا گرفته است. اتحادیه اروپا در حال بحث و بررسی پیرامون قراردادن احتمالی نام حزب‌الله در فهرست گروه‌های تروریستی است، امری که یکی دیگر از موجبات نگرانی‌ها در لبنان است.

این که حزب‌الله در حال حاضر به بخشی جدانشدنی از حیات سیاسی شیعیان لبنان بدل شده واقعیتی است غیرقابل انکار. اما این نفوذ و پایگاه بدون کمک‌های گشاده‌دستانه جمهوری اسلامی و بهره‌مندی از انواع حمایت‌های نظامی و مالی تهران ممکن نبوده است. درگیری‌های حزب‌الله با اسرائیل نیز با کمک‌های مالی و نظامی جمهوری اسلامی و سوریه ممکن شده است.

فواد سینیوره، نخست‌وزیر پیشین که به جناح سنی حکومت لبنان نزدیک است ابراز امیدواری کرده که «امیدواریم که شرکت حزب‌الله در جنگ سوریه مناسبات خوب لبنان با کشورهای دیگر را تهدید نکند.»

برای حزب‌الله ادامه حیات حکومت اسد اهمیت حیاتی دارد، هم از حیث کمک‌هایی که از خود این کشور دریافت کرده، اما بیشتر به لحاظ نقشی که دمشق به عنوان سرپل برای انتقال کمک‌های جمهوری اسلامی بازی کرده است. مشارکت فعال حزب‌الله در درگیری‌های قصیر از جمله به این علت بود که راه ارتباطی بندر طرطوس سوریه به دره بقاع لبنان که پایگاه این حزب است باز نگه داشته شود. کمک‌های تسلیحاتی ایران در وجه عمده از همین راه به حزب‌الله می‌رسد.

 اما تبدیل‌شدن حزب‌الله به یکی از طرف‌های مستقیم درگیری در سوریه می‌تواند به نقیض خود بدل شود و به جای “تحکیم پشت جبهه”، عرصه اصلی فعالیت و حیات آن، یعنی خود لبنان و ساختارهای سیاسی شکننده آن را درگیر نزاع و مناقشات خونین کند. در چنین شرایطی مدعای حزب‌الله که عرصه اصلی نبرد آن جبهه اسرائیل است بیش از پیش بی‌رنگ خواهد شد.

حزب‌الله تا کنون هویت و موجودیت خود را در وجه عمده در با ستیز با اسرائیل تعریف کرده و از این رهگذر توجه و همراهی بخش‌هایی از سنی‌های جهان عرب را نیز به خود جلب کرده. اما درگیرشدن در نبرد سوریه بیش از پیش هویت شیعیی این حزب و همگامی و همراهی اش با ایران در چالشش با کشورهای سنی و در راستای کسب هژمونی در منطقه را در کانون توجه و بحث قرار داده است.

تاثیراتی که هم اکنون نمود یافته‌اند

عرصه سیاسی لبنان متاثر از وضعیت سوریه در حال حاضر چنان شکننده و حساس شده که چند روز پیش اکثر احزاب سیاسی در پارلمان به تعویق انتخابات پارلمانی تا زمستان سال ۱۳۹۲ رای دادند. این اولین باری است که پس از پایان جنگ داخلی در سوریه انتخابات پارلمانی در لبنان به تعویق می‌افتد. نمایندگان جنبش میهنی آزاد، گروه مسیحی به رهبری میشل عون که از متحدان حزب‌الله به شمار می‌آید در این رأی گیری شرکت نکردند، اقدامی که نشانه‌ای از بروز شکاف میان دو حزب بر سر درگیری حزب‌الله در مناقشات سوریه است.

تمام سلام، نخست‌وزیر جدید لبنان که دو ماه از شروع ماموریتش برای تشکیل کابینه می‌گذرد نیز به سبب اختلافات میان گروه‌های مختلف که مناقشه بر سر رویکرد نسبت به بحران سوریه به آن ابعاد تازه‌ای داده قادر به تشکیل یک دولت فراگیر نبوده است. چشم‌اندازی هم برای موفقیت وی و خروج لبنان از خلا نسبی قدرت در آن پدیدار نیست.

در چنین شرایطی، از یک سو اخبار جسته و گریخته‌ای از آمادگی نیروهای حزب‌الله برای شراکت در حمله ارتش سوریه به مخالفان در حلب حکایت دارد و از سوی دیگر، در طرابلس لبنان درگیری‌ها میان موافقان و مخالفان حکومت سوریه ظرف دو هفته گذشته ۳۰ کشته بر جای گذاشته. هم اکنون موجی از تحریک و نفرت بر مناسبات میان دو طرف در این شهر حکمفرماست.

ادامه نزاع در سوریه و تشدید چالش‌ها میان جمهوری اسلامی و کشورهای منطقه بر سر این نزاع و موارد دیگر می‌تواند در لبنان نیز ابعاد مناقشه را گسترده کند و کل کشور را کم یا بیش به طرابلسی بزرگ تبدیل کند.

تشدید احتمالی نزاع در لبنان نیز متقابلا منطقه را که هم اکنون با منازعات و چالش‌های متفاوتی میان ایران و کشورهای عرب روبرو است مصون نخواهد گذاشت و این منازعات را نیز ابعاد گسترده‌تری خواهد بخشید