هوش مصنوعی دهه‌هاست به‌عنوان یک ایده، در علم، ادبیات و هنرهای تجسمی – مثل سینما یا سریال‌های تلویزیونی – حضور دارد. الگوریتم‌هایش خیلی زودتر از واقعی شدن قدرت پردازش رایانه‌ای، بر روی کاغذ نوشته شدند و بتدریج، شاهد حضور این هوش در دست شرکت‌های بزرگ فنآوری بوده‌ایم. به‌عنوان مثال، متا در اینستاگرام برای اینکه چه پست‌هایی جلوی چشم شما قرار بگیرد، از هوش مصنوعی استفاده می‌کند.
سال ۲۰۲۳ میلادی را می‌توان سالی نام گذاشت که هوش مصنوعی در دسترس همگان قرار گرفت. هر کسی که در جهان به یک سخت‌افزار مناسب و اینترنت دسترسی داشته باشد، حالا با هوش مصنوعی کار می‌کند، حتی اگر خودش هم متوجه نشود. البته آنهایی که حواس‌شان است، کار، زندگی و تحصیل خودشان را گام به گام به هوش مصنوعی نزدیک می‌کنند.
برای همین در گزارش بررسی فنآوری در یک سال اخیر، متمرکز هوش مصنوعی هستیم. هرچند باید از یک گام بزرگ علم و فنآوری در این سال نام برد. در ۲۰۲۳ میلادی برای نخستین مرتبه، انسان توانست در همجوشی هسته‌ای (nuclear fusion) بیشتر از آنچه انرژی صرف می‌کند، انرژی کسب کند. اگر این شیوه کسب انرژی گسترش یابد، می‌تواند یکی از پاک‌ترین راه‌های تولید انرژی برای ما باشد.
گسترش هراس‌ها از هوش مصنوعی
همزمان با رشد استفاده از هوش مصنوعی در کار و زندگی روزمره، هراس‌ها نسبت به آینده تمدن بشر رودرروی هوش مصنوعی هم افزایش یافت. به‌عنوان مثال، بر روی کاغذ، دانشمندان به این نتیجه رسیده بودند که هوش مصنوعی نباید از همان ابتدا به اینترنت متصل باشد. همچنین این هوش نبایستی قدرت کدنویسی‌ای را داشته باشد که بتواند کدهای خودش را خود به روز کند.
یعنی به زبان ساده: یک کلید حقیقی وجود داشته باشد تا جلوی هوش مصنوعی را بگیرد، اگر این هوش به نتیجه رسید که مشکل اصلی در یک زمینه، آدمی است و بخواهد انسان را نابود کند. رشد این هوش در بازار رقابت کسب آینده ثروتی که هوش مصنوعی به‌همراه می‌آورد، فعلا اجازه این را نداده تا کلیدهای حقیقی را دست انسان نگه داریم.
یک مثال آن چت‌جی‌پی‌تی است که هم می‌تواند کد بنویسد هم تقریبا تمامی اینترنت به رویش باز است.
هوش مصنوعی مولد
هوش مصنوعی برای مخاطب عمومی در ۲۰۲۳ بیشتر از همه، هوش مصنوعی مولد یا generative artificial intelligence بود. یک مثالش اینکه یک تصویر را به یکی از نرم‌افزارهای آنلاین هوش مصنوعی بدهی و این هوش برابر توضیح شما، آن تصویر را ویرایش کند. یا با صرف چند کلمه، برایتان یک تصویر یا یک ویدیو بسازد.
ارزش بازار هوش مصنوعی مولد در ۲۰۲۲ میلادی، در حدود ۲۹ میلیارد دلار آمریکا بود که حدود ۱۵ میلیارد آن در آمریکای شمالی قرار داشت. این بازار در گذر امسال، ۴۷.۵ درصد رشد داشت و پیش‌بینی می‌شود ارزش آن تا ۲۰۳۰ میلادی به ۶۶۸ میلیارد دلار آمریکا برسد.
بهبود پردازش‌های رایانه‌های کوانتومی
اگر هوش را قدرت پردازش داده در نظر بگیریم که در انسان توسط مغز انجام می‌شود – مغز همچنان یکی از بهترین پردازشگرهای جهان است – قدرت پردازش رایانه‌ای در گذر سال ۲۰۲۳ به پیشرفت‌های خوبی دست یافت هرچند همچنان ته ذهن پژوهشگران، دستیابی به ایده رایانه‌های کوانتومی است تا این رایانه‌ها بتواند قدرت پردازش و تحلیل داده مانند مغز آدمی را به هوش مصنوعی هم بدهد. همراه پیشرفت قدرت پردازش، سرعت انتقال اطلاعات هم گسترده افزایش یافته است.
ارزش بازار رایانه‌های کوانتومی در ۲۰۲۲ میلادی حدود یک میلیارد دلار آمریکا ارزیابی شده است و امیدواری بر رشد حدود ۲۰ درصدی ارزش این بازار تا ۲۰۳۰ میلادی است. ارزش بازار پردازش رایانه‌ای در ۲۰۲۳ حدود ۴۵.۷ میلیارد دلار آمریکا ارزیابی شده است و با احتمال رشد ۶.۸ درصدی، امیدواری بر این است که تا ۲۰۳۲ میلادی، ارزش این بازار از ۸۱ میلیارد دلار رد شود.
نزدیکی بیشتر دنیای مجازی به جهان حقیقی
در گذر این سال، جهان مجازی (Extended Reality) به جهان حقیقی نزدیک‌تر شد. شرکت متا، نسل‌تازه فن‌آوری‌ای را معرفی کرد که به مصرف‌کنندگانش اجازه این را می‌دهد تا متاورس (جهان خیالی شرکت متا) گذر روز کنند: برای تفریح یا برای کار یا برای خرید به آنجا بروند. این فقط یک مثال از نزدیکی این دو جهان است.
پیش‌بینی می‌شود تا ۲۰۳۵ میلادی، ارزش این بازار به یک تریلیون دلار (یک هزار میلیارد دلار) برسد.
پیش‌بینی‌های سال ۲۰۲۴ میلادی
برای سال پیش‌روی میلادی، می‌توان منتظر گستره‌ای از نرم‌افزارهای پیشین و تازه بود که بیشتر از همه‌چیز، متمرکز فعالیت با هوش مصنوعی باشند. همزمان، کار و زندگی مردم قاعدتا بیشتر از پیش متمرکز استفاده از ربات‌ها، ماشین‌ها و نرم‌افزارها باشد و تمامی این‌ها با هوش مصنوعی گره خورده‌اند.
یکی از مواردی که پیش‌بینی می‌شود ارزش بازار آن از سه تریلیون دلار بگذرد، کلود یا ابر (Cloud) است. کلود را نخستین بار آمازون به دسترس عموم رساند. ابر در توضیحی ساده، مجموعه‌ای از مرکزهای داده است که از وبسایت‌های گوناگون تا فایل‌های شخصی افراد در آن ذخیره می‌شود.
با گسترش هوش مصنوعی، کلود نه تنها میزبان جهان‌های مجازی مانند متاورس است، بلکه کار کردن هم بتدریج به آن منتقل می‌شود چون در هر کجای جهان یک نفر می‌تواند با یک سخت‌افزار مناسب و اینترنت سریع، مثل حضور در دفتر اداره، هر کاری بخواهد انجام دهد.
در ۲۰۲۳ میلادی، برای نخستین مرتبه هوش مصنوعی در مذاکره با هوش مصنوعی یک قرارداد کاری را به سرانجام رساند. در این سال، نخستین گام‌ها برای شبکه‌های خبری تلویزیونی برداشته شد که هوش مصنوعی تمام کارهای یک خبرنگار را در آن انجام می‌دهد.
تمامی این پیشرفت‌ها البته به‌معنای بیکاری گسترده انسان‌هایی است که پیش‌تر در این مشاغل کار می‌کردند.
اعتصاب‌های موفق آمریکا برای محدودیت هوش مصنوعی
در ۲۰۲۳ میلادی، دو اعتصاب موفق در آمریکا به سرانجام رسیدند: یکی اعتصاب نویسندگان و دیگری اعتصاب هنرمندان سینما و تلویزیون در آمریکا بود. به جز موضوع قراردادهای کاری، در هر دو اعتصاب، یک موضوع خواسته کارگرها بود که سرانجام با امتداد چند ماهه اعتصاب‌ها، شرکت‌های عمده هالیوود به آن تن دادند و برای هوش مصنوعی محدودیت قائل شدند.
بدین‌شکل که به‌راحتی گذشته دیگر نمی‌توان یک قصه از هوش مصنوعی گرفت و با آن فیلم ساخت. همچنین نمی‌شود کارگر روزمزد پشت صحنه فیلم و سریال را برداشت و به جایش آنها را با هوش مصنوعی ساخت. هالیوود دیگر نمی‌تواند هویت یک هنرپیشه را هم مجانی صاحب شود و پس از حتی مرگ یک هنرپیشه نام‌آشنا، با کمک هوش مصنوعی به ساخ فیلم‌های او ادامه دهد.
این اعتصاب‌های موقق، نویدبخش پیشرفت جنبش‌های کارگری است که بتوانند ثروتمندان و سرمایه‌داران خصوصی و دولتی را قانع کنند که از هوش مصنوعی استفاده کنند، اما حق انسان در این میانه در نظر گرفته شود.
نخستین قانون هوش مصنوعی در اتحادیه اروپا تصویب شد
از آمریکا تا سازمان ملل، قدرت‌های جهان کندتر از پیشرفت هوش مصنوعی در تلاش برای خلق قانون برای هوش مصنوعی هستند. نخستین این قانون‌ها در روزهای پایانی سال ۲۰۲۳ در اتحادیه اروپا به تصویب نهایی رسید هرچند تا ۲۰۲۵ میلادی اجرا نخواهد شد تا دولت‌ها و شرکت‌ها بتوانند مقررات داخلی خودشان را با این قانون هماهنگ کنند.