اسناد پاندورا: افشای گسترده ثروت‌های مخفی صاحبان سرمایه و قدرت

 کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاران تحقیقی، که مقر آن در واشنگتن دی‌سی است، و تعدادی از سازمان‌های خبری به تازگی مجموعه‌ای از گزارش‌هایی را منتشر کرده‌اند که از پنهان کاری ثروتمندان، سیاستمداران و ستارگان دنیای موسیقی و افراد مشهور در مخفی کردن ثروت خود برای فرار از مالیات پرده بر می‌دارد. 

نشت اطلاعات حدود ۱۲ میلیون سند مالی که روز یکشنبه و توسط چندین سازمان خبری صورت گرفت، تعدادی از رهبران جهان را به مخفی کردن ثروت خود برای فرار از مالیات متهم کرده است.

در میان این رهبران نام ملک عبدالله پادشاه اردن، آندری بابیس نخست وزیر جمهوری چک، و نیز تعدادی از افراد نزدیک به ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه، میلو جوکانوویچ رئیس جمهوری مونته نگرو، اوهورو کنیتا رئیس جمهوری کنیا، محمد بن راشد آل مکتوم امیر دبی وسباستین پینرا رئیس جمهوری شیلی به چشم می‌خورد. 

 براساس این مدارک حدود ۳۵ رهبر فعلی و سابق جهان و ۳۰۰ سیاستمدار در ۹۱ کشور جهان به پنهان کردن ثروت خود متهم هستند. در میان این نام‌ها از رئیس جمهوری فعلی و پیشین کشورها گرفته تا نخست وزیر و شهردار و قاضی و ژنرال‌های ارتش وجود دارد. 

این اسناد مربوط به اموال، حساب‌های بانکی، نقل و انتقالات مالی و مستغلاتی در بهشت‌های مالیاتی‌ای نظیر پاناما، دبی، موناکو، سوئیس و جزایر کیمن می‌شود.

نام بیش از ۱۰۰ میلیاردر در این سندها آمده است: از سلبرتی‌ها و خوانندگان موسیقی راک گرفته تا  صاحبان مشهور کسب و کار و تجار. بسیاری از این افراد از شرکت‌‌های پوششی برای خرید خانه‌های اعیانی، کشتی تفریحی، و اقلام لوکس و آثار هنری نظیر تابلوهای نقاشی پیکاسو، عتیقه‌های غارت شده از کامبوج و یا  حتی دیوارنگاری های بنکسی استفاده کرده‌اند.  

اسناد پاندورا دریچه‌ای به ساز وکار دنیای مالی پنهانی ثروتمندان خلافکار که نمی‌خواهند مالیات بدهند باز می‌کند. 

 کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاران تحقیقی (ICIJ) و شرکای رسانه‌ای در تحقیقاتی که پاندورا نام گرفته بر اساس این اسناد ده‌ها گزارش نوشته اند. از جمله این رسانه‌ها واشنگتن‌پست، بی‌بی‌سی، گاردین، رادیو فرانسه و ایندین اکسپرس را می‌توان نام برد.

انتخاب نام پاندورا برای این تحقیق کنایه از «جعبه پاندورا» مربوط به افسانه‌های یونانی است. جعبه اسرار آمیزی که با گشودن‌ آن سیلی از نفرین بر مردم زمین سرازیر شد.

سیستم آف‌شور (فرا دریایی)  چیست؟

نظام‌های مالی آف شور یا فرادریایی یا خارجی به مشتریان خود نوعی امکان پنهان‌کاری مالی  را ارائه می‌کنند، به این معنا که به آنان فرصت پنهان کردن دارایی  اخود از چشم مقامات، طلبکاران، دیگر مدعیان و طبعاً مردم می‌دهند.

اغلب مردم (از جمله احتمالا خود شما)، بر اساس قانون ملزم به پرداخت مالیات و پرکردن فرم اظهارنامه دارایی‌های داخل و خارج از کشور محل سکونت‌ شان هستند. ثروتمندانی که قصد فرار از مالیات را دارند، یا می‌خواهند بدهی های خود را نپردازند از طریق نظام مالی آف شور ثروتشان را تبدیل به قایق تفریحی، هواپیمای خصوصی، آثار هنری، خانه‌های اعیانی و سهام شرکت کرده و از دید بقیه پنهان می‌کنند. این نقل و انتقالات مالی به سختی قابل ردیابی هستند. 

این تراکنش‌های مالی به اشکال گوناگون از جمله توسط انتقال سهام و هلدینگ و شرکت‌های پوششی صورت می گیرد.

دلیل این که این نظام مالی آف شور یا فرادریایی نام گرفته به دلیل این است که این روش پنهان کردن ثروت  پیش از این بیشتر در مناطق ساحلی یا جزیره‌ای صورت می‌گرفت. اما امروز «آف‌شور» به هر جایی اطلاق می شود که کشور محل اقامت مشتری نباشد. ۱۴ خدمات دهنده سرویس‌های مالی که در اوراق پاندورا از آنها نام برده شده در بلیز، جزایر ویرجین بریتانیا، سنگاپور، قبرس، سوئیس، داکوتای جنوبی، دلاور و چند ایالت آمریکا واقع شده‌اند. 

آیا نظام مالی آف‌شور قانونی است؟

شرکت‌های آف شور معمولا از قوانین کشوری که در آن واقع شده‌اند تبعیت می‌کنند. 

اما گاه مشتری این شرکت‌ها به صورتی از آن ها استفاده می‌کنند که قانونی نیست. در حیطه قانونی این شرکت‌ها رازداری کامل و مالیات بسیار کم و یا صفر ارائه می‌شود.  هرچند که مشتری بر اساس کشوری که شهروندی آن را دارد ملزوم به پرداخت مالیات است. ردیابی این حساب‌های بانکی و این که آیا فعالیت غیر قانونی در آن‌ها صورت گرفته بسیار دشوار است. دلیل اصلی آن عدم همکاری از سوی مقام‌های محلی است. 

اوراق پاندورا شامل موارد متعددی از «گزارش فعالیت‌های مشکوک» و تقاضای اطلاعات از سوی آژانس‌های تحقیقاتی جهان است که سال‌ها بدون پاسخ مانده است.

تفاوت اسناد پاناما و پاندورا 

گزارش تحقیقی اسناد پاناما – که جایزه پولیتزر سال ۲۰۰۶ را برد، بر اساس اسناد یک شرکت آف‌شورخدمات مالی واقع در پاناما بود. این گزارش ساختار پنهانی فرار از مالیات شرکت‌های آف‌شور را افشا کرد. 

گزارش تحقیقی جدید که پاندورا نام دارد بر اساس حجم عظیمی از اطلاعات و مدارک به دست آمده از ۱۴ شرکت (آف‌شور) تهیه شده است. این گزارش در مقیاسی بزرگتر از اسناد پاناما  سیستم مالی فرار از مالیات و چگونگی کارکرد آن را ترسیم می‌کند. در اوراق پاندورا دوبرابر اوراق پاناما اسامی چهره‌های سیاسی و صاحبان حساب‌های بانکی فاش شده است.  

نام چه کسانی در اوراق پاندورا آمده است؟

در این اسناد از رهبران بلندپایه جهان از ۵ قاره جهان نام برده شده است. ملک عبدالله دوم پادشاه اردن، روسای جمهوری چهار کشور آفریقایی از جمله اوهورو کنیتا رئیس جمهوری کنیا، آندری بابیس نخست وزیر جمهوری چک، روسای جمهوری اوکراین، جمهوری دومینیکن و اکوادور از این جمله هستند. 

بر اساس گزارش کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاران تحقیقی  ده‌ها سلبرتی ورزشکار نیز از این نظام پنهانکاری مالیاتی سود برده اند.

■ ملک عبدالله پادشاه اردن  

 ملک عبدالله پادشاه اردن متهم است که از طریق حساب‌های بانکی برون‌مرزی بیش از ۱۰۰ میلیون دلار صرف خرید خانه‌‌های اعیانی در بریتانیا و ایالات متحده آمریکا کرده است. 

«دی‌ال‌ای پاپیر» یک شرکت حقوقی مستقر در لندن که نمایندگی حقوقی ملک عبدالله را برعهده دارد به کنسرسیوم روزنامه‌نگاران گفت که ملک عبدالله «در هیچ زمانی از پول عمومی و بودجه کشور» سوءاستفاده نکرده است. 

ملک عبدالله از سال ۱۹۹۹ پادشاه اردن است. 

■ نزدیکان ولادیمیر پوتین 

واشنگتن پست که یکی از سازمان‌های خبری دخیل در این تحقیق است در گزارش خود به پرونده  یک زن روسی به نام «سوتلانا کریونوگیخ» پرداخته است. گفته می‌شود این زن مالک آپارتمانی در موناکو است و آن را  سال ۲۰۰۳ از طریق یک کمپانی واقع در جزیره تورتولا در کارابین چند هفته پس از تولد دخترش خریده است. در آن زمان این خانم در یک رابطه پنهانی چند ساله با ولادیمیر پوتین بوده است. دختر این خانم اکنون ۱۸ سال دارد. کرملین به درخواست رویترز برای اظهار نظر در این رابطه پاسخی نداده است. 

نام یک نوازنده ویولنسل روسی که دوستان زمان کودکی پوتین است در رابطه با یک حساب بانکی با موجودی ۲ میلیارد دلار در این گزارش‌ها آمده است. 

■ نخست وزیر جمهوری چک 

یک سند دیگر از مجموعه این مدارک نشان می‌دهد که آندری بابیس نخست وزیر جمهوری چک تنها چند روز پیش از انتخابات پارلمانی این کشور با خرید یک ملک ۲۲ میلیون دلاری در کن فرانسه مربوط است. 

روز یکشنبه بابیس درجریان  یک مناظره تلویزیونی ارتکاب هر گونه کار خلافی را تکذیب کرد. 

بابیس گفت: «مالیات پولی که از بانک چک خارج شده قبلا پرداخت شده بود، این پول متعلق به من بوده  و به یک بانک چک بازگشته است.»

■ اوهورو کنیتا، رئیس جمهوری کنیا

اوهورو کنیتا، رئیس جمهوری کنیا که یکی از قدرتمندترین مردان آفریقا به حساب می آید نامش در این اسناد آمده است. مادر و خواهران و برادران کنیتا  دستکم شش کسب و کار و شرکت آف شور و بنیاد برای مدیریت اموالشان تاسیس کرده‌اند. اغلب این شرکت‌ها پیش از آغاز دوران ریاست جمهوری کنیتا ثبت شده  و میزان دارایی این شرکت‌ها بالغ بر ۳۰ میلیون دلار است. خانواده کنیتا به درخواست  کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاران تحقیقی برای اظهار نظر در این رابطه پاسخی نداده اند. 

■ محمد بن راشد آل مکتوم، حاکم دبی

محمد بن راشد آل مکتوم، نخست وزیر امارات متحده عربی و حاکم  دبی یکی از چهره‌های شاخص خاورمیانه است. 

اسناد پاندورا نشان می‌دهد که او صاحب سهام سه شرکت است که در باهاما و جزایر ویرجین بریتانیا  از طریق یک شرکت ثبت شده است. 

■ نام‌های دیگر

بخش اعظم مدارک پاندورا مربوط به اسناد سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۲۰ است. تعدادی از این اسناد به  سال‌های دهه ۱۹۷۰ میلادی برمی‌گردد.

این اسناد شامل ده‌ها یادداشت و پیام که چگونگی عبور و دور زدن قوانین شفافیت مالی در آن‌ها مورد بحث قرار گرفته نیز می‌شود. طنز روزگار این که در این یادداشت‌ها  در مورد چگونگی اجتناب از نشت اطلاعات و افشای اطلاعات نیز بحث شده است. 

نام افراد بسیاری در این اسناد به صورت مستقیم و غیر مستقیم آمده است. تونی بلر، نخست وزیر سابق بریتانیا، سیاستمداران چینی، شکیرا ،خواننده موسیقی پاپ و اعضای خانواده سلطنتی عربستان از این جمله هستند.  

در این اسناد هیچ نامی از ثروتمندترین مردان آمریکا : جف بزوس، ایلان ماسک، بیل گیتس و وارن بافت نیامده است. در مجموعه اوراق پاندورا نام دونالد ترامپ تنها در ارتباط با پروژه ساخت هتلی در پاناما آمده است اما اطلاعات قابل توجه دیگری در مورد رئیس جمهوری سابق آمریکا در این اسناد دیده نمی‌شود. 

اسناد پاندورا اولین و آخرین مورد از افشای این موارد نیست. پیش از این اسناد مشابهی با نام اسناد پاناما و اسناد پارادایز منتشر شده بودند که فرارهای مالیاتی و پولشویی ثروتمندان را فاش می‌کرد.